Эбэм туһунан кэпсээннэр

 

 

 

   Эбэм абааһыны дуу, иччини дуу аан бастаан кэргэн тахсыбыт сылыгар көрбүт. Күһүн атырдьах ыйын бүтүүтэ эбитэ үһү. Эбэм Мотуруоналыын сайылыкка киэһээҥҥи ыамнарын кыл тыынынан бүтэрээт, көс кэриҥнээх нэ­һилиэк киинигэр киинэ буоларын истэн, онно киирэн испиттэр. Сайылыктан тахсалларыгар халлаан син сырдык эбит буоллаҕына, дэриэбинэ таһыгар чугаһыылларын саҕана, борук-сорук буолан барбыт.

   Арай эбэм тугу эрэ кэпсии иһэн хараҕын кырыытынан суол уҥа өттүн көрбүтэ, муҥур тииккэ өйөнөн хайа эрэ дьахтар турар эбит. Тута тоҕоноҕунан Мотуруонаҕа имнэммит уонна ана­рааҥҥыта “туох буолла?” диэн ситэ өйдүү да илигинэ: “Ээ, Ылдьаана турар, киинэлээн истэҕэ, – диэт, – Ылдьааныа-аа!” – диэн үөгүлээбит. Мотуруона уҥа-хаҥас көрбүт. Тугу да өйдөөбөтөх. Кини көрдөҕүнэ ким да суо­ҕа эбитэ үһү.

   Ол аайы эбэм бастаан утаа өй­дөөбөккө Мотуруонаҕа “тыый, бу кыыс, хотон ыытыгар-дьаарыгар букатын балай буолан бүппүккүн” диэн күлэ-күлэ, муҥур тиит диэки ыйбах­таһан иһэн, кыыһа чахчы тугу да көр­бөтүн сэрэйэн, аны бэйэтэ куттанан киирэн барбыт. Ол турдаҕына дьахтара саҥата суох эргиллэн, тиит кэннигэр киирэн хаалбыт.

   Ити күн эбэм, чахчы, улаханнык куттаммыт. Түүн сайылыктарыгар төттөрү тахсыахтаах дьон дэриэбинэҕэ хаалан хонон баран сарсыныгар биирдэ сайылыктаабыттар. Ол – эбэм бастакы көрүүтэ эбитэ үһү.

 

 

   Арай тиэстэтин охсо турдаҕына, таһырдьа “сыр-сыр” гынан ким эрэ бэрт түргэнник атаҕын окко соһон хаамар тыаһа иһиллибит даҕаны, аһаҕас аанынан быыкаа, букатын түөрт-биэс эрэ тутум уҥуохтаах, муус маҥан сэксэгэр бытыктаах, тирии этэрбэстээх оҕонньор киирэн кэлбит. Чочумча, букатын аҕыйах сөкүүндэ туран, эбэм диэки көрөн тииһэ суох айаҕынан мичээрдиир курдук ымах гынаат, эмиэ “сыр-сыр” гынан, оһох кэннигэр дьылыс гынан хаалбыт.  

   Ол сырыыга эбэм тоҕо эрэ букатын куттамматах этэ. “Ама, итинник оҕонньор абааһы буоллаҕай? Бука, дьиэ, тэлгэһэ иччитэ сылдьыбыта буолуо” диирэ эбитэ үһү дьүөгэтигэр.

 

 

   Өкүлүүн тойоно оҕонньор (лаппа кырдьаҕас киһи) акка бырахтаран, ый курдук ороҥҥо сытан баран, турбакка, устунан бараахтаабыт. Аны ол сытан оҕонньор түүнүн ардыгар баттатар, күүскэ ыҥыранар, ардыгар айакалыыр-дьойоколуур эбит.

   Биир түүн оҕонньор балачча уһун­нук ыҥыраммытын истэн, эбэм “бу оҕонньор аһара баттатаары гынна” диэн, тойоно сытар хоһугар аҥаар ата­ҕынан үктэнэн туран, атын дьон уһук­тубатын курдук, “Киргиэлээй, Киргиэлиэй!” диэн сибигинэйэ былаан ыҥыр­быт. Ол туран өйдөөн көрбүтэ, арай, орон атаҕар киһи моһуоннаах хара күлүк барыаран турар эбит. Эбэм ону көрөн, соһуйан ходьох гына түһэр даҕаны, төттөрү хоһугар ыстанан хаалар. Сыыйа куттаммыта ааһан, өйүн-төйүн булан өйдөөн-дьүүллээн иһиллээбитэ, оҕонньоро баара-суоҕа биллибэт. Онтон дьаарханан, эһэбин уһугуннарар. Тиийэн көрбүттэрэ, оҕон­ньор­доро номнуо бараахтаабыт.

 

   

   Биир күһүн улуус кииниттэн ЗИЛ массыынаҕа олорсон дьиэтигэр тах­сыһан испит. Суоппар, кини куруусчута уонна эбэм – үһүө эбиттэр. Арай Муҥур үрэх күргэтин туораан иҥ­нэл-таҥнал түһэн сискэ киирэн иһэн өйдөөн көрбүтэ, балачча тэйиччи суол ортотунан аттаах-тарыырдаах дьон бөҕө утары иһэр эбит. Эбэм тута “атын дьон” буоларын өйдөөн, ону-маны кэпсии испит бэйэтэ, чуумпуран хаалбыт. Көрбөтөрбүн ханнык диэн, суол кытыытын одуулаһа олорбут. Өр гымматахтар, ол сиргэ тиийэн кэлбиттэр. Онно кэлэн иннин хайыһан көрбүтэ, киһи сымыйанан эппитин курдук, ким да суоҕа үһү.

 

 

   Тойоно оҕонньор өлбүтүн да кэннэ кини үөлээннээҕэ, үйэтин тухары ыаллыы олорбут оҕонньор Наһаар эбэм аахха сотору-сотору киирэн, дьиэ эр­гинээҕини ыаһахтаан тахсар идэ­лээҕэ үһү.

   Арай биир күн эбэм үлэтиттэн эрдэ кэлэн, оһоҕун оттон аһын астыы сырыттаҕына, таһырдьа ким эрэ кэлэн атаҕын тэбэнэр, күрдьүккэ сыыҥтыыр тыаһа иһиллибит. Эбэм “Наһаар оҕонньор кэллэ” диэн тута сэрэйбит. “Киирдэҕинэ, олорон табахтыа” диэн, оһох иннигэр олоппос аҕалан уурбут.

   Өтөр аан аһыллан, оҕонньор аргыый киирэн кэлбит. Эбэм, үгэһинэн, “хайа, Наһаар, туох кэпсээннээххин?” дии тоһуйбут. Оҕонньор “суох, үлэ киһитэ, эн, тугу иһиттиҥ?” диир бэйэтэ бу сырыыга аан таһыгар балачча саҥата суох турбут. Эбэм хайдах эрэ бастаан онно кыһаммакка остуолун бэрийэ сылдьыбыт. Онтон оҕонньор ааспатаҕын дьиибэргээн, “киирэн олор, Наһаар” диэн олоппоһу ыйбыт. Онуоха оҕонньор эбэм диэки бэрт дьиктитик көрөн баран, “тоойуом, дьонум аах Өрүүнэ (Наһаар өлбүт ойоҕо) хамсатын умнубатыннар” диэт, тахсан барбыт. Эбэм “Наһаар хайдах буоллаҕай?” диэн соһуйа санаабыт эрээри, күөһэ оргуйан улахаҥҥа уурбатах, умнан кэбиспит.

   Сотору соҕус буолан баран, эһэм кэлэн: “Өкүлүүн, Наһаар оҕонньор бараахтаабыт. Аһаан баран онно тахсар буоллум”, – диэн сонуннаах буолбут. Эбэм ону истэн, лах гына олоро түспүт. Оҕонньор бэйэтэ буолбакка “күлүгэ” киирэн тахсыбытын сэрэйбит. Көмүөхтэрин иннинээҕи күн тахса сылдьан уолугар – Ньукулааскыга аҕаҥ “Өрүүнэ хамсатын умнубатыннар” диэн илдьиттээбитэ диэбит этэ.

 

 

   – Сорох абааһы буулаан баран арахпат. Киһи көрбүт сиригэр куруук көрөр. Онтуларыҥ аны сүгүн сылдьыбат, киһини дьээбэлиир уонна күлүк курдук көстөн ааһар диэннэргэ арахсаллар. Холобур, били, муҥур тиит таһынааҕы дьахтары кэмиттэн кэмигэр көрөөччүбүн. Кини тугу да гыммат. Куруук саҥата суох тииккэ өйөнөн турар буолар. Кур оттоох аартыгар, урукку хонтуораҕа эмиэ көстөөччүлэр. Хонтуораҕа саппыкылаах, уһун сонноох киһи киирэн эрэрэ көстөөччү. Кими да тыыппаттар. Арай хонтуора киэнэ атаҕын тыаһа иһиллээччи.

   Оттон дьээбэлиир абааһы сүгүн сылдьыбат. Ол эрээри онтуҥ эмиэ дьээбэлиир киһитин дьээбэлиир. Били, Нэлэгэргэ звено отуулана сытар ампаарыгар обургу оҕо баар. Онно биир сайын Мэхээлийэп Сэргэй тахсан, оттоһо сатаан баран, хас да түүн баттатан, сатаан утуйбакка, таһырдьа ба­лааккаҕа көспүтэ дии. Кинини оҕо кэлэн сордуура. Атаҕыттан тардар, имэрийэр, кычыгылатар, суорҕанын был­дьыыр-хайыыр. Сэргэй ол аайы баттатар. Аны туран, бытархай-оторхой малбыт сүтэр. Оҕо ылар буоллаҕа дии. Мин көрөбүн, эмиэ да аны миигин чыычылыа диэн саллабын эрээри, кимиэхэ да эппэппин. Сымыйаччы аатырыам, дьону да куттуом диэн. Дьэ, абааһы диэн итинник.