Сунтаар улууһун Тэҥкэтигэр Айталина уонна Сергей Максимовтар диэн 11 оҕолоох эдэр ыал олорор. Ыал ийэтэ баара-суоҕа 35 саастаах, кини өрөспүүбүлүкэҕэ ордук эдэр Дьоруой ийэ диэтэхпинэ, бука, алҕаһаабат инибин. Бу соторутааҕыта элбэх оҕолоох Дьоруой ийэлэри чиэстээһиҥҥэ, Айталина туһунан иһитиннэрии социальнай ситими тилийэ көппүтэ. Ону көрөн тус бэйэм “арааһа, сааһын сыыһа суруйбуттар быһылаах, ама хайаан 35-тээх эрэ буолуой?” дии санаабытым. Онтум кыларыйан турар кырдьык эбит.
Аныгы үйэ уустук кэмин аахсыбакка, төрүүр оҕону төлкөлөөн, хороҕор муостааҕы күрүөлээн, тыа сиригэр дьиэ-уот тэринэн ньир-бааччы олорор дьиэ кэргэн туһунан сырдатаары, ыал ийэтин Айталинаны кытары кэпсэттим.
-- Айталина, эн төрүккэр элбэх оҕолоохтор бааллар дуо?
-- Төрөппүттэрим өттүттэн халыҥ аймахтаах, дьоллоох киһибин. Күн күбэй ийэм Татьяна Николаевна Николаева Тэҥкэттэн төрүттээх, онтон аҕалаатар аҕам Валентин Прокопьевич Иннокентьев Тойбохойтон силис тардыылаах. Аҕам бииргэ төрөөбүт онуолар, онтон ийэм - сэттиэлэр. Элбэх оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ улааппыт буоланнар, бэйэлэрэ сэттэ оҕону күн сирин көрдөрөн, барыбытын атахпытыгар туруордулар. Мин алтыс оҕо буолабын. Икки эдьиийдээхпин, үс убайдаахпын уонна сурдьулаахпын (быраат).
-- Хас сааскар ыал буолбуккунуй? Аан бастаан ийэ буолар дьолу хаскар билбиккиний ?
-- Сүүрбэ сааспар кэргэн тахсыбытым. Кэргэним Сергей – куорат уола. Бастакы кыыс оҕобун 17 сааспар күн сирин көрдөрбүтүм.
-- Элбэх оҕолоох улахан дьиэ кэргэн ийэтэ буолуоххун оҕо эрдэххиттэн баҕарар этиҥ дуо? Аныгы үйэҕэ ыал бары бачча элбэх оҕоломмото баар суол...
-- Оҕо сылдьан элбэх оҕолонуом диэн санаабат этим. Кырдьык, билиҥҥи үйэҕэ сэдэхтик көстөр ыал буолуохпутун сөп. Оҕо барахсан таҥара бэлэҕэ буоллаҕа дии, ону суох гынар аньыыта бэрт дии саныыбын. Уонна бэйэм наһаа оҕомсохпун. Кыра сылдьан ыаллаах оонньуур этибит. Онно мин куруук ийэлэрэ буоларым, арааһа, элбэх оҕолонорбун биттэммитим буолуо.
-- Оҕолоруҥ туһунан кэпсиэҥ дуо? Тугунан дьарыктаналларый, туох ситиһиилээхтэрий?
-- Сэттэ уол, түөрт кыыс оҕолоохпут. Улахан кыыспыт номнуо ыал буолбута. Сунтаардааҕы технологическэй колледжка ювелир идэтигэр үөрэнэ сылдьар. Үс уол Мэнэ-Хаҥалас улууһугар Майатааҕы спорт оскуолаҕа үөрэнэллэр. Мас тардыһыытынан, тустуунан утумнаахтык дьарыктаналлар. Биир уол дуобакка, үҥкүүгэ сылдьар. Икки уол Сунтаарга үөрэнэллэр. Хабылык, хаамыска курдук саха төрүт оонньууларын сэргииллэр. Икки оҕо Тэҥкэ оскуолатыгар үөрэнэллэр. Уһуйааҥҥа икки оҕо сылдьар уонна быыкайкаайыкпыт сэттэ ыйдаах.
-- Сорох оҕолор эһигиттэн ыраах олорон үөрэнэллэр эбит дии. Ахтыһар аҕай буолуохтааххыт.
-- Оннук бөҕө буоллаҕа дии. Оҕолорум бары баар буоллахтарына дууһам уоскуйар, сүрэҕим манньыйар. Улахаттар үөрэнэ бардахтарына дьиэбит кураанахсыйбыкка дылы буолар, чуҥкуйабыт, суохтуубут. Тэҥкэ оскуолата 4 эрэ кылаастаах буолан, салгыы атын сиргэ үөрэнэргэ күһэллэлэр.
-- Оҕолоргун көрөргөр ким көмөлөһөр ?
-- Биллэн турар, кэргэним күүс-көмө буолар. Уонна эбэбит, эһэбит илии-атах буолаллар. Улахан кыыспыт кэлэ-бара сылдьан көмөлөһөр.
-- Оттон иитии чааһыгар тугу этиэҥ этэй?
-- Оҕону аһара кытаанахтык тутары сөбүлээбэппин. Биһиэннэрэ дьуһуурустубанан дьиэ ис-тас үлэтин толороллор. Кыыс-уол диэн араарбаппыт. Мин төрөппүттэрим бэрээдэктээх буолууга, улахан дьону убаастыырга үөрэппиттэрэ. Мөҕүллэ-этиллэ сылдьыбыппын олох өйдөөбөппүн.
-- Өссө оҕолонуоҥ этэ дуо?
-- Үөскээн хааллаҕына төрүөм этэ. Оҕо– дьиэ кэргэн баайа буоллаҕа дии.
-- Элбэх оҕону иитии уустуктардаах бөҕө буоллаҕа. Ас, таҥас-сап... Эһиги дьиэ кэргэн туох эбии дохуоттааххытый? Кэтэх хаһаайыстыбалааххыт дуо?
-- Сүөһүлээхпит, онон эппит, үүппүт барыта бэйэбит киэнэ. Сайынын үүт туттаран дохуот киллэринэбит. Кэргэним кыралаан уһанар, холтууралыыр.
-- Дьиэ – уот боппуруоһа хайдаҕый ? Элбэх оҕолоохторго бэриллэр көмөнү туһанаҕыт дуо ?
-- Ийэ хапытаалынан Сунтаарга бэйэтигэр дьиэ ылбыппыт. Ону таһынан, Дьокуускайга икки хостоох кыбартыыра уонна массыына биэрбиттэрэ. Бу соторутааҕыта “Дьоруой ийэ” бэлиэни кытта 1 мөлүйүөн солк. мэктиэлиир сэртипикээт туттардылар. Элбэх оҕолоох ыалы маннык өйүүллэрэ олус үчүгэй. Түгэнинэн туһанан улахан махталбын тиэрдиэхпин баҕарабын.
-- Эһиги ыалга саҥа күн хайдах саҕаланарый? Сарсыарда хаска тураҕыт?
-- Алта чааска туран оҕолорбутун оскуолаҕа, уһуйааҥҥа илдьэбит. Онтон дьиэ-уот хомунуута, ас астааһына... Оннук хаамыынан күммүт салаллар.
-- Дьиэ кэргэнинэн туох үгэстээххитий?
-- Тыа ыалын сиэринэн от-мас бүппэт үлэтэ, сир астааһына буоллун, бары бииргэ айылҕаҕа сылдьан үлэлиирбитин-хамныырбытын олус сөбүлүүбүт. Уонна оҕолор төрөөбүт күннэрин ылабыт.
-- Эйигин уопсастыбаннай үлэҕэ көхтөөхтүк кытар диэбиттэрэ. Ол туһунан кэпсээ эрэ.
-- Түөлбэм салайааччыта буолабын. Онон манна ыытыллар тэрээһиннэргэ барытыгар кытта сатыыбын.
-- Ааҕааччыларбыт элбэх оҕолоох ийэ хайдах сынньанарын сэҥээрбит буолуохтаахтар. Дуоһуйа сынньаныы диэн эйиэхэ тугуй?
-- Элбэх оҕолоох ийэлэр аанньа сынньамматтар ээ. Тус бэйэм айылҕаҕа сырыттахпына өйдүүн-санаалыын, эттиин-хаанныын сынньаммыт курдук сананабын.
-- Дьиэ-уот бүппэт түбүгүттэн быыс булан тугунан эмит сөбүлээн дьарыктанаҕын дуо?
-- Быыс-арыт көһүннэҕинэ быысапкалыырбын, баайарбын сөбүлүүбүн. Биирдэ эмит иистэнээччибин.
-- Сотору этэҥҥэ эбэ, эһэ буолуоххут. Кыргыттарыҥ эйигин батан эрдэ ийэ буолуохтарын баҕараҕын дуо?
-- Таҥара биэрэринэн оҕолонуохтара дии саныыбын. Улахан кыыһым билигин сүрүн соруга – үөрэҕэ буолар.
-- Тыа сиригэр олохтоохтук олохсуйар былааннааххыт дуо?
-- Тыаҕа олорор үчүгэй эрээри, салгыы оҕолорбутун үөрэттэрэр соруктаахпыт. Кыраларбыт арыый улааталларын саҕана куоракка көһөрбүт буолуо дии саныыбын.
-- Туох ыра санаалааххыный?
-- Оҕолорум дьоллоох, доруобай, үөрэхтээх дьон буола улааталларыгар баҕарабын. Онтон ордук миэхэ туох да наадата суох.
-- Кэпсээниҥ иһин махтанабын. Эһиги алаһа дьиэҕит куруук дьолунан эрэ туоллун!
-- Махтал!
Венера Охлопкова, kyym.ru
