Эдуард Гаврильев-Эдик Якут биһиги биир дойдулаахпыт, Арассыыйаҕа уонна тас дойдуларга биллэр шоумен. Ол эбэтэр дьоҥҥо-сэргэҕэ үөрүүнү-көтүүнү бэлэхтиир, дьоро киэһэлэри иилиир-саҕалыыр сүдү талааннаах тэрийээччи. Кини биһиги бүгүҥҥү ыалдьыппыт.
– Эдик, диэххэ сөп буоллаҕа дии. Эн Намтан төрүттээххин билэбит. Оҕо сааһыҥ хайдах ааспытай?
– Аҕам – Уус Алдантан, ийэм Чурапчыттан төрүттээхтэр. Бэйэм Намнааҕы орто оскуоланы бүтэрбитим. Ол быыһыгар биир сыл Үөһээ Бүлүүтээҕи гимназияҕа үөрэнэ сылдьыбыттааҕым. Төрөппүттэрим туһунан сырдаттахха, аҕам уруһуй учуутала идэлээх, оттон ийэм – бибилэтиэкэр. Аҕам Намнааҕы педагогика колледжыгар үлэлээбитэ.
– Интэлигиэн дьиэ кэргэнтэн сылдьар эбиккин дии...
– Оннук, ээ. Кыра эрдэхпиттэн кинигэни сөбүлээн, үлүһүйэн ааҕа улааппытым. Оннооҕор аатырбыт “Властелин колец” киинэ кинигэтин 6-с кылааска ааҕан бүтэрбитим. Бу кинигэ кэнниттэн фантастика жанрын олус сөбүлээбитим. Өссө “Васек и его товарищи” диэн партизан туһунан ийэм сүбэлээбит кинигэтин аахпыппын өйдөөн кэллим. Кыра сылдьан “партизан буолуом” диэн ыраланар этим (күлэр).
Бириэмэ ааһа түспүтүн кэннэ 9-с кылааска тахсан баран, Намҥа олохтоох тэлэбиидэнньэ үлэтин саҕалаабытын биһирии көрбүтүм. Дьэ, ол кэннэ барыы-кэлии саҕаланна ээ. Мин, сытыы-хотуу киһи, доҕотторбун мунньан, олохтоох тэлэбиидэнньэҕэ тиийдибит уонна боччумнаахтык “биһиги биэрии оҥоро кэллибит” диэн буолла. Өссө “эһиги сонуннары эрэ таһаараҕыт, оҕолору, ыччаты сэргэхситэр биэрии суох” диэн, туохтан да толлубакка санаабытын эттибит. Дьиҥэр, кыра оҕолор тугу да сатаабат буоллахпыт дии, ол эрээри дуоспуруммут сүрдээх этэ (күлэр). Оччолорго тэлэбиисэринэн “Первый” уонна “ОРТ” эрэ ханааллар көстөллөрө, үһүс кунуопка олохтоох бэйэбит киэнэ буолара. Мин бииргэ үөрэнэр доҕотторбун кытта сыл кэриҥэ биэриилэрбитин эпииргэ ситиһиилээхтик таһаарбыппыт. Биэриилэрбитигэр оскуола сонуннарын сырдатарбыт, көрдөөх тэттик видеолары устан таһаарарбыт, өссө сулустар килииптэрин кытары көрдөрөр буолбуппут. Бэлиэтээтэххэ, хас нэдиэлэ ахсын биһиги биэриилэрбитин күүтэр, сэргиир көрөөччүлэрдэммиппит. Ону ааһан, өрөспүүбүлүкэтээҕи оҕо биэриилэрин күрэхтэригэр хаста да бастаабыппыт. Миигин кытта үлэлээбит икки дьүөгэм суруналыыстыканы аһара сөбүлээн, оскуола кэнниттэн суруналыыс идэтигэр үөрэнэ барбыттара. Оттон мин инники олохпун киинэни кытта ситимниир сыал-сорук туруоруммутум. Санаабар, ааттаах-суоллаах улуу режиссёр буолуом дии санаабыт буолуохтаахпын...
– Дьэ, уол оҕото, оскуола кэннэ ханнык үөрэххэ киирбиккиний?
– Оскуола кэннэ Санкт-Петербурга киинэ уонна тэлэбиидэнньэ үөрэҕэр режиссёр идэтигэр үөрэххэ киирбитим. Биир сыл буолан баран, Москубатааҕы эрэкэлээмэ үрдүкү оскуолатыгар көспүтүм. Миигиттэн улуу режиссёр тахсыа суох диэн өйдөөбүтүм. Билигин эрэкэлээмэ эйгэтэ олус тэтимнээхтик сайдар. Ол иһин бу идэҕэ интэриэс уонна баҕа күүһүрбүтэ. Аны туран, киинэ устар идэ үп-харчы өттүнэн ороскуоттааҕын тута өйдөөбүтүм. Оттон эрэкэлээмэ эйгэтигэр киһи хамнастанан, айаҕын ииттэн сылдьыан сөп эбит диэн буолбута. Билигин санаатахха, барытын сөпкө быһаарыммыт эбиппин.
– Эн устудьуоннуу сылдьан, НКИХ “Саха” ханаалыгар үлэлээбит эбиккин дии?
– Ээ, өссө тэлэбиидэнньэ туһунан кэпсээтэххэ, маннык устуоруйа баар. Питергэ устудьуоннуур кэммэр дойдубар сынньалаҥҥа кэлэ сылдьан, “Саха” НКИХ тэрилтэҕэ үлэҕэ киирээри сорунан барбытым. Эмиэ боччумнаах бөҕөбүн. Онно тиийэн, сөбүлүү көрбүт биир киһибэр “манна ханна үлэҕэ ылалларый?” диэбиппэр, ол киһи наһаа соһуйбута уонна “үлэҕэ ылаллар дуо?” диэн хардарбыта. Кини тэлэбиидэнньэ көмүс куолаһа Эдуард Рудых этэ. Эдуард миигин салгыы сүрүн режиссёрга сирдээбитэ. Түмүккэ ыччат салаатыгар хамнастаах үлэһитинэн ылбыттара. Тута, үлэҕэ киирэрбэр, “хамнаһым хас буоларый?” диэн туруорсан туран киирбитим.
– Үлэҥ төһө таһаарыылаах этэй?
– Үчүгэй бөҕө буоллаҕа дии. Мин Дарья Ермолаева эрэдээктэрдээх биэриигэ үлэлээбитим. Биһиги оҕолорго аналлаах биэриилэрбит кэлин биллэр-көстөр буолбуттара. Биэрии ыытааччыларынан араас кырасаабысса кыргыттар үлэлээбиттэрэ. Бастакы ыытааччы кыргыттары оптуобус тохтобулун таһыттан бэйэм булбутум. Ол Рита уонна Варя Максимовалар этэ. Бэлиэтээн эттэххэ, анаан-минээн кырасыабай кыргыттары көрдүү уулуссаҕа тахсыбытым ээ. Ол сылдьан испэр саныыбын: “красавчик уол баар (бэйэбин этэбин), аны кырасаабысса кыыс наада” диэн.
Дьэ, Варялаах, Рита кырасаабысса буоллахтара. Уп-уһун куудара баттахтаахтар, хобулуктаахтар, уһун кыламаннаахтар, мааны таҥас-сап бөҕөтө. Мин кинилэри кытта режиссёр быһыытынан билсибитим. Уопсайынан, эрдэттэн наһаа боччумнаах киһи эбиппин.
– Москубаҕа устудьуоннуур сылларыҥ хайдах ааспыттарай?
– Бииргэ үөрэнэр оҕолорбун кытта олус үчүгэй доҕордуу сыһыаннаах этибит. Оччолорго, 90-с сыллар бүтүүлэригэр, кириисис саҕаламмыта. Харчы суох этэ. Онно бары тутуспутунан “Доширак” лапса лабыйан сылдьыбыппыт. Өссө ордубут харчыбытын кэмчилээн, кыттыһан ас атыылаһан, иллээх дьиэ кэргэн кэриэтэ ыарахан кэми аасыппыт. Эбэн эттэххэ, устудьуоннуу сылдьан үлэбин саҕалаабытым. Бастаан курьер этим, онтон сыыйа-баайа эрэкэлээмэ салаатын дириэктэригэр тиийэ үрдээбитим.
– Эн тус ааккын-суолгун оҥостон, Арассыыйа шоу биисинэһигэр ситиһиилээхтик үлэлии-хамсыы сылдьар киһи буоллаҕыҥ...
– Мин биллэр-көстөр “Блестящие” бөлөҕү төрүттэспитим. Холобур, Жанна Фрискени кытта дискэтиэкэҕэ билсэн баран, бөлөххө ыҥырбытым. Билигин да бу бөлөх продюсерын кытта чугастык билсэбит. Салгыы “сулустар” туһунан кэпсээтэххэ, Игорь Николаев, Иосиф Кобзон, Андрей Губин, о.д.а. курдук биллиилээх дьону кытта билсэн барбытым. Онтон Андрей Губин аҕатын хампаанньатыгар дириэктэринэн ананан, 60-тан тахса киһилээх тэрилтэни салайбытым. Биһиги ырыа хомуурунньуктарын, альбомнары таһаарыынан дьарыктанар этибит.
Онтон Дьокуускайга кэлэн, “Поколение 2000” диэн бырайыагы үлэлэппитим. Биһиги түмсүүбүт Уһук Илин эдэр суруналыыстарыгар аналлаах бэстибээли тэрийэн ыыппыта. Онон бу ыччакка аналлаах түмсүүттэн элбэх суруналыыс үүнэн тахсан, билигин араас куоратынан ситиһиилээхтик үлэлии-хамсыы сылдьар исписэлиис буолаллар. Дьокуускайга айымньылаахтык үлэлии сырыттахпына, бииргэ үөрэммит доҕорум төттөрү Москубаҕа ыҥырбыта. Кини дьоро күннэри бэлэхтиир, тэрийэр анал тэрилтэ төрүттээбит, онон, миигин үлэҕэ ыҥырбыта.
Ол күнтэн ыла дьоҥҥо-сэргэҕэ үөрүүнү-көтүүнү, бырааһынньыгы бэлэхтиир шоумен ааттанан, үлэлии-хамсыы сылдьабын.
– Эн бырааһынньыктары Арассыыйа куораттарынан эрэ буолбакка, тас дойдуларга тиийэ тэрийэр сүдү талааннаах, дьону-сэргэни түмэр дьоҕурдаах ураты киһи буоларгын билэбит...
– Төрөөбүт күннэри, сыбаайбалары тэрийээччи уонна ыытааччы быһыытынан Францияҕа, Италияҕа, Дубайга, Лос-Анджелеска, о.д.а. дойдуларга тэрийбитим. Уопсайынан, 40-тан тахса дойдуга аҥаардас бырааһынньыктары тэрийэ, дьоҥҥо үөрүүнү бэлэхтии сылдьыбытым. Сорох сакаасчыт бырааһынньык буолуо 2-3 хонук хаалбытын кэннэ эрийэн ууга-уокка түһэрээччи. Холобур, биирдэ Туниска илиҥҥи дойду истииллээх, уоттаах-күөстээх бырааһынньыгы тэрийбиппит. Мин бырааһынньык буолаары турар кэмигэр манна Дьокуускайга сылдьар этим. Тута Москубаҕа баар үлэһиттэрбэр эрийэн, кинилэргэ билиэт сакаастаан, сөмөлүөккэ олорор кэмнэригэр төрөөбүт күн буолуохтаах сирин арыандалаан, сюрприз бэлэмнээн, ырыаһыттары ыҥыран, ыраах да олорон үлэбин бэркэ толорбутум. Чэ, ити курдук араас устуоруйалаах, чаҕылхай тэрээһиннэри араас куораттарынан, дойдуларынан тэрийбитим.
– Оттон аан дойду “сулустарын” кимнээҕи билэҕиний?
– Джастин Тимберлейк, Эминем, о.д.а. Онтон Арассыыйа сулустарыттан Павел Волялыын, Тимур Батрутдиновтыын, Татьяна Терешиналыын, о.д.а. кытта билсэбин, чугастык доҕордоһобун.
– Эдик, эн курдук ыыра киэҥ, тас дойдуларынан тэлэһийэ сылдьар киһи төрөөбүт дойдугун умнубатыҥ кэрэхсэбиллээх. Өрүү кэлэ-бара сылдьаҕын дии...
– Сылга иккитэ хайаан да кэлэн барар үгэстээхпин. Дойдубар Намҥа – төрөппүттэрим, чугас дьонум, Дьокуускайга доҕотторум бааллар. Бу саас кэлэ сылдьан, доҕотторум уруу киэһэлэрин иилээн-саҕалаан ыыппытым. Билигин “National Geographic” ханаал суруналыыстарын кытта Саха сирин туһунан сюжет уста сылдьабыт. Онон төрөөбүт дойдубун сайыннарыыга, кини тас дойдуга биллэр-көстөр буоларын ситиһэр сыаллаах үлэлиибин. Ыалдьыт суруналыыстар Саха сирин туһунан элбэҕи билэр-көрөр баҕалаахтар. Кинилэр дьиҥнээх сахалыы урууга сырыттылар, тыа дьоно хайдах олороллорун көрдүлэр, бэл, хотоҥҥо тахсан ынах ыастылар, эргэ өтөхтөрү көрдүлэр уонна оттуур ходуһаҕа тахса сырыттылар. Өссө айылҕаҕа тахсан балыктаатылар, балааккаҕа утуйан турдулар, бу күннэргэ сахалыы киинэ көрдөрүүтэ буолуохтаах.
Саамай сүрүнэ, омук суруналыыстара биһиги дойдубутугар интэриэстээхтэр уонна сүрдээҕин сөбүлээтилэр. Манна эбэн эттэххэ, испаниялары кытта уус-уран киинэ устар былааннаахпыт. Кинилэр номнуо биһиэхэ кэлэн барбыттара.
– Эдик Якут диэн аатынан биллэҕин. Бу аатыҥ айар үлэҕэр төһө көмөлөһөрүй?
– Мин саха буоларбынан киэн туттабын бөҕө буоллаҕа дии. Күннээҕи олохпор төһө да нууччалыы, аангылыйалыы үгүстүк алтыстарбын, төрөөбүт тылбын умнубаппын. Саха буоларым мин айар үлэбэр көмөлөһөр. Атын омук дьоно Саха сирин туһунан тугу эмэ билээри гыннахтарына, тута миэхэ тахсар буоллулар.
– Дьэ, Дьокуускайга үгүстүк кэлэр-барар киһи, куоратыҥ сайдыытын туһунан тугу этиэҥ этэй?
– Бу күннэргэ дойдубар – Намҥа тахса сырыттым. Нам сүрдээҕин тупсубут, төрөөбүт дойдубунан, кини үлэһит дьонунан киэн туттабын. Олорорго олус табыгастаах буолан эрэр. Саҥа тутуллар дьиэлэр көстүүлэрэ уурбут-туппут курдук, тып-тап көстүүлээхтэр. Оттон Дьокуускай туһунан эттэххэ, биһиги куораппыт өссө тупсарыгар үлэлиэххэ наада. Оҕолору кытта күүлэйдиир-сынньанар сир, ону таһынан ыччакка наадалаах миэстэ тиийбэт. Холобур, сайын улуустан элбэх оҕо-уруу, төрөппүт куоракка сынньана кэлэр. Кинилэр сынньана барар сирдэрэ биир – паарка. Онон куорат өссө табыгастаах буоларыгар күүстээх үлэ ыытылыннаҕына, биһиги куораппыт тэтимнээхтик сайдыаҕа, ыраас-сырдык буолуоҕа.
Күндү биир дойдулаахтарым, төрөөбүт дойдугутун таптааҥ, харыстааҥ, сыаналааҥ!
Сэһэргэстэ
Екатерина АФАНАСЬЕВА
