Бу күннэргэ бассаабынан харандааһынан уруһуйдаммыт мэтириэттэр уонна эдэр худуоһунньук кыыс хаартыската киэҥник тарҕанан дьон сэҥээриитин ылла. Бу эдэркээн уруһуйдьут кыыс кимий? Ол туһунан салгыы аах.
Боростуой харандааһынан дьон мөссүөнүн хаартыска курдук үүт-үкчү гына уруһуйдуур кыыс, Кириэстээх нэһилиэгин И.Г.Спиридонов аатынан оскуола 10-с кылааһын үөрэнээччитэ Ирена Гаврильева буолар. Ирена отой кыра сылдьан икки саастааҕар кумааҕыны сэҥээрэр буолбут. Киһиэхэ майгылыыр ойуулары уруһуйдаан саҕалаабыт. Үстээҕэр акварель кыраасканан эһээтин массыынатын уруһуйдаабыт. Ону дьоно көрөн олус сөхпүттэр. Ол курдук, кыра сааһыттан уруһуй ураты абылаҥар ылларан барбыт, сөбүлүүр дьарыга буолбут. 10-11 сааһыгар сылгылары сөбүлээн уруһуйдуу сылдьыбыт. Онтон 5-6 кылаастарга Кириэстээххэ үлэ уруогун биэрэр Сардаана Иннокентьевна Туралысова диэн эдэр учуутал үлэлии кэлбитэ. Кини ыытар уруһуй куруһуогар сөбүлээн сылдьыбыта, сайынын лааҕырыгар дьарыктаммыта. Кэлин “Большой самоучитель рисования” диэн энциклопедияны сыныйан көрөн, үөрэтэн баран, дьон мэтириэтин уруһуйдуурга холоммута. Тохсус кылаастан күүскэ ылсан үлүһүйбүтэ. Кини төрүттэригэр иистэнэр, уһанар, уруһуйдуур дьон элбэхтэр эбит. Эбээтэ Надежда Егоровна уонна эһээтэ Владимир Афанасьевич Гаврильевтар төрүт Кириэстээх олохтоохторо. Кинилэр бииргэ төрөөбүттэрин үлэлэрин көрөн улааппыт оҕо буолар.
Ирена үксүн үлэҕинэн уруһуйдуур буолан, үлэлэрэ бэйэтигэр хаалбат. Сороҕун хаартыскаҕа түһэрэн илдьэ сылдьар. Билигин бэйэтигэр 40-тан тахса эрэ мэтириэт баар. Үксүн боростуой харандааһынан уруһуйдуур. Өҥнөөх харандааһынан туттарга саҥа үөрэнэ сылдьар. Салгыы Ирена санаатын маннык үллэстэр: “Уруһуй хайдах буолара харандаас хаачыстыбатыттан олус тутулуктаах. Төһөнөн элбэхтик уруһуйдуугун да, оччонон үлэІ түмүгэ тупсан иһэр диэн кэтээн көрдүм. Былырыыҥҥы үлэлэрбиттэн билиҥҥилэрим чыҥха атыттар. Үксүн интэриниэт ситимигэр ыытыллар куоҥкурустарга кыттан, бириистээх миэстэлэргэ тиксээччибин.
Дьокуускай куоракка ыытыллыбыт “Сүрэхтэн сүппэт дойдум ахтылҕана – Кириэстээҕим мин дойдум!” диэн нэһилиэк күннэригэр анаммыт уран тарбахтаахтар быыстапкаларыгар бастакыбын кытынным. Онтон сарсыныгар Августина Денисовна Платонова ыҥырыытынан, “Сэргэлээх уоттара” култуура киинигэр Сунтаар күннэрин тэрээһинигэр быыстапкаҕа кыттыбытым. Маннык улахан тэрээһиҥҥэ маҥнайгы кыттыым буолан наһаа долгутуулаах этэ. Дьон барыта мин курдук уруһуйдуура буолуо диэммин, испэр кыбыста-кыбыста барбытым. Ити икки быыстапкаҕа үлэлэрбин дьон-сэргэ сэҥээрбититтэн, олус сөхтүм уонна үөрдүм. “Ханнык үөрэҕи бүтэрбиккиний?” диэн үксүн ыйыталлар. Оскуола оҕото буоларбын уонна анал үөрэҕэ суохпун истэн сөҕөллөр. Хас даҕаны киһи нүөмэрбин ылла, үлэх биэрдилэр. Онон олус астынан, үөрэн, бэйэбэр эрэлим өссө күүһүрдэ”.
Бу муус устар ыйга Э.И.Пахомов аатынан Бүлүүчээннээҕи уруһуй галереятыгар бастакы анал быыстапката буолуохтаах. Ирена бу галерея сэбиэдиссэйин А.М.Кириллин мэтириэтин уруһуйдаан бэлэхтээбитэ. Ону көрөн, сэргээн Александр Моисеевич Иренаҕа “саас быыстапкаҕын тэрийиэхпит, бэлэмнэнэ сырыт” диэн эрдэттэн этэн турар. Онон талааннаах эдэр уруһуйдьут Ирена Гаврильева бастакы айар үлэтин быыстапката ситиһиилээхтик ааһарыгар, кини үлэлэрэ өссө даҕаны тупсан киэҥ эйгэҕэ биллэ-көстө туралларыгар баҕа санаабытын тиэрдэбит!
Юлия АЛЕКСЕЕВА
