Хас биирдии кэрэ аҥаар сааһыран истэҕин аайы эдэрдии эрчимин, кэрэ сэбэрэтин, чэгиэн доруобуйатын бэйэтин сааһыгар атастаһыан баҕарбат буолуохтаах. Омуннаахтык сайдар аныгы олох тэтимин чөл өйдөөх-санаалаах, чэгиэн туруктаах эрэ киһи ситиһэр кыахтанна диэтэхпинэ, бука, алҕаһаабатым буолуо. Кэнники сылларга эдэрдиин-эмэнниин успуордунан күүскэ дьарыктанар буоллулар. Олор истэригэр ийэлэр, эбээлэр дьиэ-уот, оҕо-уруу, үлэ-хамнас бүппэт түбүгүттэн быыс булан, бэйэлэрин көрүнэр буолбуттара кэрэхсэбиллээх. Кырдьык, успуорт “муода” курдук буолла. Урут успуорт саалыгар биир эмит киһи сылдьарын көрдөхпүнэ, тугу да гынара суох, туос иллэҥ киһи курдук саныырым. Оттон билигин төттөрүтүн успуордунан дьарыктаммат киһини олуонатык көрөр курдуктар.
Дьоруойум Мария Тастыгина аҕыйах сыл иһигэр 110 кг-тэн 54 кг диэри ыйааһынын түһэрбит олус күүстээх санаалаах кэрэ аҥаар. Мария идэтинэн мэдэссиинэ эйгэтигэр өр сыл үлэлээн баран, билигин сөбүлүүр дьарыгын идэ оҥостон, тренер быһыытынан кэрэ аҥаардары алмааһы кырыылыыр курдук чочуйар, тупсарар соруктаах үлэлии-хамсыы сылдьар.
28 сааспар 110 кг ыйааһыннаах этим
– Оҕо сылдьан хатыҥыр этим ээ. Ыал буолан, оҕолонон баран ыйааһыным сыыйа эбиллэн барбыта. Дьахтар киһи кэргэн таҕыстаҕына, дьиэ-уот түбүгэр, оҕоҕо-урууга баттатан бэйэтин көрүнэригэр быыс булара ыарахан курдук. Кэргэммин, оҕолорбун үөрдээри күн аайы кэриэтэ бурдук аһы астыырым. Кэргэним киэһэ хойут үлэлээн кэллэҕинэ тэҥҥэ олорон асаһар этим. Аны оҕо эрдэхпиттэн минньигэһи сиирбин олус сөбүлүүбүн. Оннооҕор түүннэри сыттыгым анныгар укта сытан сиирим. Уонна улаханнык хаампат, хамсаммат буоламмын уойдаҕым дии. Инньэ гынан, 28 сааспар ыйааһыным 100-тэн тахсыбыта.
Бастаан хааман саҕалаабытым
– Аптекаҕа атыыланар араас ырыарар БАД-тары барытын кэриэтэ боруобалаабытым. Ону таһынан, диеталыырым. Ыйааһыным син түһэр курдук этэ эрээри, ол кэнниттэн өссө эбиллэрэ. Кэлин кэргэним ыйааһын уонна скакалка ылан биэрбитигэр, испэр төһө да өһүргэнэ санаатарбын, доруобуйам туһугар ырыахтаахпын диэн сорук туруорунан дьарыктанан саҕалаабытым.
Сүүстэн тахса киилэ ыйааһыннаах киһи кыайан сүүрбэт буоллаҕым дии. Ол иһин, бастаан хаамар этим. Оҕобун кытта таһырдьа таҕыстахпына, биир сиргэ олорбокко дьиэм тула хаамарым. Чугастыы ханна эрэ барардаах буоллахпына, сатыы сылдьа сатыырым. Уонна кирилиэһинэн төттөрү-таары түһэн, тахсан эрчиллэр этим. Оннук гынан ыйааһыным санаа курдук түспүтэ. Онтон кынаттанан стадиоҥҥа дьарыктанар буолбутум. Аны ыйааһыным түһэрэ тохтоон хаалбыта. Бурдук аһы, минньигэһи сиирбин аччаппытым кэннэ биллэр уларыйыылар тахсыбыттара. Чугас дьонум ырбыппын бэлиэтиир буолбуттара. Онтон ыла чөл олоххо сыһыаннаах араас кинигэлэри, ыстатыйалары ааҕар буолбутум. Дьиэбэр эрчиллибитэ буолар этим да, билигин санаатахпына барытын сыыһа оҥоро сылдьыбыт эбиппин. Элбэх ууну иһиэхтээхпин, ордук буспут аһы сиэхтээхпин билбэт этим. Аһыыр аспын көрүнэр буолбутум кэннэ ыйааһыным 70 кг диэри түспүтэ.
Эт-хаан туруга 70% аһылыктан тутулуктаах
– Күҥҥэ үстэ тото-хана аһыыбын. Ол быыһыгар иккитэ быстах аһылыктаахпын. Эт аһы бэйэтин сүмэһинигэр эбэтэр лён арыытыгар ыһаарылыыбын, уоннааҕытын ууга, паарга буһарабын. Күн бастакы аҥаарыгар бытаан углеводтары (рис, гречка, овсянка) сиибин уонна элбэх ууну иһэбин. Оттон быстах аһылыкпар оҕуруот аһын, фрукталары сиибин. Үрүҥ астан суораты, иэдьэгэйи ордоробун.
Оттон успуорт аһыттан ВСАА (аминокислота) диэн битэмиини сиибин. Бу дьарык кэнниттэн эт-хаан көһүйүүтүгэр олус туһалаах. Маннык битэмииннэр көмөлөһөр аналлаахтар, туох да буортуну оҥоруо суохтаахтар.
Тренери кытта дьарыктанар быдан “хаачыстыбалаах”
– Соҕотох дьарыктанарбыттан хал буолан, Григорий Мочкиҥҥа “Кроссфит” диэн успуорт саҥа көрүҥэр дьарыктанан саҕалаабытым. Ыйан-кэрдэн биэрэр, хонтуруоллуур киһи баара ордук. Бөлөххө дьарыктанар өссө үчүгэй. Тоҕо диэтэххэ, атын дьонтон киһи үөрэнэр, кинилэр сатыылларын тоҕо кыайыам суоҕай диэн, куоталаһар курдук эрчиллэҕин. Оттон тренери кытта соҕотох дьарыктанар буоллаххына, атын дьон күлүгэр саһан олорон сынньанар, холтууралыыр кыаҕын суох буолар. Уонна тренер болҕомтото барыта эйиэхэ ананар буоллаҕа дии.
Кыахпын дакаастыахпын баҕарбытым
– Бодибилдинг күрэҕэр аан маҥнай кыттарбар мин курдук бөдөҥ, успуордунан хаһан да дьарыктамматах, отут сааһын лаппа ааспыт дьахтар, эдэр кыргыттары кытта тэҥҥэ сыанаҕа тахсыан сөп диэн дакаастыахпын баҕарбытым. Ол курдук, киһи күүскэ баҕардаҕына төһө баҕар ырыан, быһыы-таһаа тупсарыан сөп диэн санааттан кыттыбытым. Оттон быйыл бастакы холонуубун кытта тэҥнээн көрөөрү кытынным. Тоҕо диэтэххэ, киһи бэйэтин күн аайы сиэркилэҕэ көрүнэр эрээри уларыйыыны таба көрбөт. Онтон сылтаан тугу эрэ сыыһа оҥоробун быһыылаах диэн санаалар үөскүүллэр. Уонна иккиһин маннык күүстээх бэлэмнэниини тулуйарга кыахпын бэрэбиэркэлээри кытынным. Бу күрэххэ бэлэмнэнии, эрчиллии олус элбэх бириэмэни, күүһү-уоҕу, тулууру эрэйэр. Ону ким баҕар тулуйар кыаҕа суох. Үчүгэйдик кытынным дии саныыбын. Бу ый 13-с чыыһылатыгар Уһук Илиҥҥи таһымнаах күрэххэ кытта бараары сылдьабын.
Бэйэбэр эрэлим күүһүрдэ
– Бастаан саҕалыырбар саатар аҕыйах киилэни түһэрбит киһи диэн саныырым. Син биир 18 саастаах кыыс оҕо курдук буолбаппын. Кэргэннээх, оҕолордоох дьахтар баараҕадыйар диирим. Дьиэ иһинээҕи эйгэни дьахтар үөскэтэр. Өскөтүн кини бэйэтин сөбүлээбэт буоллаҕына, дьиэ кэргэнигэр өйдөспөт буолуу үөскүөн сөп. Билигин кыраттан кыыһыра-тымта сылдьар солом да суох. Бэйэбэр эрэлим күүһүрдэ. Урут тугу да гынарым суох буолан, була сатаан онно-манна төбөбүн ыарытыннара сылдьыбыт эбиппин.
Тренер буоламмын элбэххэ үөрэнэбин
– Тренер быһыытынан үлэлиэхпиттэн ис туругум, олоҕу көрүүм, дьоҥҥо, бэйэбэр сыһыаным тосту уларыйда. Үксүн дьарыктыыр кыргыттарбыттан элбэххэ үөрэнэбин. Холобур, тулуурдаах, дьулуурдаах, кыраҕа да үөрэр, үтүөнү оҥорор, дьоҥҥо көмө, сүбэ-ама буолар, онтон дьон үөрбүт хараҕын көрөр саҕа үчүгэй суох. Ыгылыйар, кыыһырар түгэммэр кыргыттарым үөрбүт харахтарын көрөн, бэйэм уйулҕабын кыана туттарга үөрэнэбин.
Кыргыттарым миэхэ күүс-көмө, тирэх буолаллар. Холобур, бэйэлэрин баҕа санааларын, үөрүүлэрин, олохтон тугу күүтэллэрин үллэстэллэр. Онтон араас санаалар, үлэҕэ дьулуур үөскүүр.
Миэхэ дьарыктана кэлбит хас биирдии кыыһы кытта чугастык кэпсэтэн баҕа санааларын, туох сыаллаах-соруктаах кэлбиттэрин билэ сатыыбын. Билигин социальнай ситим баара олус үчүгэй. Ол курдук, “инстаграмҥа” киирэн хайдах, туох олохтоохторун, тугу үлэлииллэрин, хастыы оҕолоохторун, тугу аһыылларын кытары көрөбүн уонна бэйэбэр ырытыы оҥоробун. Оччоҕо хайдах майгылаахтара быһа холоон көстөн кэлэр. Онтон дьэ хайдах сыһыаны олохтоотоххо миэхэ чугаһыахтарай диэммин толкуйдуубун. “Сорох тренердэр кэпсэппэттэр, ааппытын да билбэттэр” диэн кыргыттар кэпсээччилэр. Онон мин киһилии сыһыаны үрдүкүк тутабын.
Дьиэ кэргэмминээн сынньанарбын ордоробун
– Саамай өйдүүр-өйүүр киһим кэргэним буолар. Кини эмиэ успуортка сыстаҕас буолан сороҕор бииргэ дьарыктанааччыбыт. Кыргыттарбын эмиэ кыралаан сыһыара сатыыбын. Дьиэ кэргэммин кытта сынньанарбын туохтааҕар да ордоробун. Бары киинэҕэ сылдьарбытын, айылҕаҕа тахсарбытын эбэтэр бэлисипиэдинэн хатааһылыырбытын сөбүлүүбүт. Сороҕор дьиэбитигэр ас астанан баран киинэ көрө-көрө сытааччыбыт.
Баҕа санаам
– Ырыан эбэтэр доруобуйаларын туругун тупсарыан баҕалаах кэрэ аҥаардарга сүбэлиэм этэ. Бастатан туран, элбэхтэ хаамыҥ. Күн аайы бэйэҕитигэр сыал туруорунуҥ, холобур, бүгүн лиибинэн буолбакка кирилиэһинэн сылдьыахтаахпын. Эбэтэр үлэбэр сатыы барыахтаахпын диэн. Уонна ону толоро үөрэниҥ. Ону таһынан, ууну иһэ үөрэниэххэ наада. Чэй, араас утах ууга киирсибэт. Сорох дьон күҥҥэ төһө ууну иһэллэрин билбэттэр. Ону кэтээн көрөн күннээҕи нуормаҕытын иһэ үөрэниҥ. Ол кэнниттэн бурдук аһын, араас халбаһыыны, минньигэһи сииргитин аччатыҥ. Ыйааһыҥҥыт түһэн бардаҕына успуорт саалыгар сылдьан саҕалааҥ. Ылбычча дьарык киһиэхэ барсымыан сөп. Ол иһин, араас дьарыкка сылдьан бэйэҕитигэр сөптөөҕү, дууһаҕыт туохха сытарын көрдөөҥ. Сорох дьоҥҥо йога, пилатес, стрейчинг барсар. Оттон атыттар күүстээх, эрчимнээх дьарыгы сөбүлүүллэр. Ол хас биирдии киһи туруга, уратыта буоллаҕа дии. Тренер эмиэ улахан оруолу оонньуур. Ону эмиэ болҕомтоҕо ылыах тустааххыт.
Венера Охлопкова
