90-с сыллар бүтүүтэ, 2000 сыллар саҕаланыыта саха эстрадатын биир саамай чаҕылхай уонна эдэр ырыаһытынан Ньургуйаана Кычкинаны ааттыыбын. Үгүскүт кинини “Оҕо саас” диэн ырыатынан өйдүүр буолуохтааххыт. Уһун уҥуохтаах, хап-хара чуолкалаах баттахтаах, иэдэһигэр ямочкалаах кыысчаан, эстрада “сулуһа” буолан үгүс дьон сүрэҕин туппута. Ньургуйаана билигин дойду тэбэр сүрэҕэр Москуба куоракка олорор. Кинилиин куйаар ситимин нөҥүө кэпсэттибит. Ол туһунан салгыы ааҕыҥ.
Ньургуйаана, дьоҥҥо-сэргэҕэ “Оҕо саас” диэн ырыаҕынан биллибитиҥ. Бу ырыаҕар өссө килииптээх этиҥ. Оччолорго, арааһа, бастакы килиип буолуохтаах. Билигин ол килииби көрдөххүнэ тугу саныыгын? Эн оҕо сааһыҥ хайдах ааспытай?
– Оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан 10 эҥин саастаахпар быһыылааҕа, үрдүкү кылааска үөрэнэр кыргыттар ыллыылларын көрөммүн олус диэн ымсыырбытым. Кинилэр курдук ыллыахпын наһаа баҕарбытым. Ол иһин, Светлана уонна Егор Неустроевтар “Тулуйхан” диэн устуудьуйаларыгар дьарыктана киирбитим. Оччолорго култуура кэллиэһин устудьуона, учууталларым үөрэнээччилэрэ Иван Неустроев миэхэ “Оҕо саас” диэн ырыатын биэрбитэ. 1997 сыллаахха бу ырыанан аан маҥнай “Хотугу сулус” куоҥкуруска кыттан лауреат буолбутум. Ону таһынан, “Саха” НКИХ режиссера Анатолий Спиридонов килиип устубута. Онтон барыта саҕаламмыта диэххэ сөп.
Килиипкэ “Мозаика” бальнай үҥкүү ансаамбылыгар уонна “Айыы Куо” муода тыйаатырыгар дьарыктаммыт доҕотторум уһуллубуттара. Мин эмиэ бу куруһуоктарга дьарыктаммытым. Инньэ гынан, билигин килииби көрдөхпүнэ дьоллоох оҕо сааспын, дьүөгэлэрбин, доҕотторбун саныыбын. Бу кэнниттэн “Үөрдүм дии” диэн ырыабар килиип устубуппут. 2000 сыллаахха, ол саҕана номнуо 14 саастаахпар, бастакы аудиоальбомум тахсыбыта уонна А.Е. Кулаковскай аатынан култуура дьиэтигэр айар кэнсиэрим буолбута. Ол күн саала иһэ тобус-толору көрөөччү этэ. Олорор миэстэ тиийбэккэ үгүс дьон туран көрбүттэрэ. Оҕолор сыана кытыытыгар тахсан олорунан кэбиспиттэрэ. Элбэх баҕайы киһи кыайан баппатаҕа. Улуустартан эҥин оҕолор кылааһынан кэлбит этилэр. Бу, биллэн турар, оҕо сааһым биир саамай умнуллубат кэрчигэ буолар.
Ити курдук, “Хотугу сулус” куоҥкуруска биэс сыл субуруччу лауреат буолбутум. Ол кэнниттэн “Лауреат лауреатов” онтон “Гран-При” аатын ылбытым. Ону таһынан, бүтүн Арассыыйатааҕы, норуоттар икки ардыларынааҕы таһымнаах араас куоҥкурустарга, бэстибээллэргэ кыттан, лауреат уонна “Гран-При” үрдүк ааттарын сүгэн сири-дойдуну көрбүтүм, атын дойдулар култуураларын билсибитим. Бу барыта олус элбэх үөрүйэҕи, билиини-көрүүнү уонна үйэлэргэ сүппэт үтүө өйдөбүлү хаалларбыта.
Оччолорго Мария Белоцерковская, Күннэй буолан тэҥҥэ тахсыбыккыт дии. Бэрт былдьаһыы, ордугурҕаһыы эҥин баара дуо?
– Күрэстэһии (конкуренция) баарын өйдөөбөппүн. Хас биирдиибит ураты, туспа суоллаах-иистээх толорооччулар этибит. Күн бүгүнүгэр диэри доҕордоһобут. Күннэйбит Москубаҕа кэллэҕинэ көрсөөччүбүт.
Эйигин сорох сүгүрүйээччилэриҥ күн бүгүнүгэр диэри суохтууллар. Эмискэ сүтэн хаалбыт төрүөтүҥ туһунан кэпсээ эрэ. Ханна үөрэнниҥ? Туох идэтин баһылаатыҥ?
– 2002 сыллаахха Дьокуускайдааҕы 20-с №-дээх оскуоланы бүтэрбитим. Үрдүкү кылааска сылдьан, Москубаҕа үөрэнэ барыам диэммин чопчу быһаарыммытым. Тоҕо, чуолаан, Москубаны таллыҥ диир буоллаххына, манна үөрэх хаачыстыбата таһыччы үчүгэй уонна улахан куоракка олох таһыма атын буоллаҕа дии. Москубатааҕы култуура уонна ускуустуба судаарыстыбаннай университетын кыһыл дипломнаах бүтэрбитим. “Социальнай-култуурунай үлэ менеджерэ” диэн идэни баһылаабытым. Ол кэнниттэн аспирантураны бүтэрбитим. Манна үөрэнэ сылдьан устудьуоннарга “Арт-менеджмент” диэн дьиссипилиинэни биэрбитим. Аспирантураны бүтэрэн баран иккис үрдүк үөрэхпэр киирбитим. Ол курдук, РФ бэрэсидьиэнин иһинэн судаарыстыбаннай сулууспа академиятыгар “Судаарыстыбаннай уонна муниципальнай салайыы” диэн идэҕэ үөрэммитим. Кыһыл дипломнаах этэҥҥэ бүтэрбитим.
Тыый, үөрэх бөҕөтүн үөрэммит эбиккин дии. Ханна үлэлии-хамныы сылдьаҕын?
–Москуба куорат бырабыыталыстыбатын култуура департаменын структурнай чааһыгар уопсастыбаннаһы кытта сибээс салаатын начаалынньыгынан үлэлиибин.
Оттон ырыаҕын-тойуккун илдьэ сылдьаҕын дуу?
– Билигин дьиэ кэргэммэр эрэ ыллыахпын сөп. Иккис үөрэхпин бүтэрэн баран судаарыстыбаннай-гражданскай сулууспаҕа киирбитим. Онон, ырыам иккис былааҥҥа көспүтэ.
Бииргэ төрөөбүт быраатыҥ Миша “Snow Voice” бөлөххө ыллыырын билэбин. Эн санааҕар бу бөлөх дойду таһымыгар тахсар кыахтаах дуо?
– Кыахтаах. Уолаттар баара-суоҕа үс сыл иһигэр элбэҕи ситистилэр. Арассыыйа эстрадатыгар үлэлииргэ үөрүйэхтэр. Ол курдук, Санкт-Петербург куоракка “Алые Паруса” диэн бүтүн дойду үрдүнэн оскуоланы бүтэрбит оҕолорго аналлаах кэнсиэргэ, Москубаҕа буолбут “Многонациональная Россия” диэн бэстибээлгэ, Москуба куорат күнүгэр уо.д.а. улахан тэрээһиннэргэ Арассыыйа биллиилээх артыыстарын кытта тэҥҥэ ыллаабыттара. Ону таһынан, биллиилээх ырыаһыт Ирина Нельсоны кытта үлэлээбиттэрэ. Кинилиин “МУЗ-ТВ” ханаалга уһуллубуттара уонна Баку куоракка “Жара” диэн бириэмийэҕэ кыттыбыттара. Бөдөҥ музыкальнай “лейбллар” бэлиэтии көрөннөр, биирдэстэрин кытта икки нууччалыы ырыаны таһаардылар. Олор “iTunes” хомуурунньугар 30 бастыҥнар кэккэлэригэр киирбиттэрэ. Бу саха артыыстарын ортотугар бастакы улахан ситиһии дии саныыбын.
Ол гынан баран, биллэн турар, үбүнэн өйөбүлэ суох киһи ырааппат. Биһиги уолаттарбыт бэйэлэрин талааннарынан, кыахтарынан үлэлии сылдьыбыттара. Бу кинилэр эрэ буолбакка, продюсер Семен Ченянов уонна кини хамаандатын ситиһиитэ. Шоу-биисинэскэ төһөнөн үчүгэйдик үлэлиигин да, оччонон элбэх үп наада. Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр эстрада артыыстарын өйөөбөттөрө хомолтолоох...
Эн эмиэ дойду таһымыгар бастакы хардыыларгын оҥорон испитиҥ дии.
– Устудьуоннуу сылдьан ырыанан өссө күүскэ дьарыктаммытым. Ол кэмҥэ Анатолий Сенкевич диэн продюсеры кытта үлэлээбитим. Яна Куо диэн псевдоним ылыммытым, хас да нууччалыы ырыаны таһаарбытым. Олортон биир ырыам “Горячая десятка” уонна “Русские хиты” хомуурунньуктарга ЯНА диэн аатынан киирэн, дойду үрдүнэн араадьыйаларга тыаһыыр буолбута. Ол эрэн, Саха сиригэр бу аатынан мин ыллыырбын үгүс дьон билбэтэх буолуохтаах. Биллиилээх композитордары Антон Зацепины (Алла Пугачева үгүс ырыаларын ааптара) уонна Юрий Антоновы кытта билсибитим. Биирдэ продюсербын кытта Антон Зацепин дьиэтигэр бара сылдьыбыппыт. Чэй иһэ-иһэ, атах тэпсэн олорон кэпсэппиппит. Бастакы ырыабын устубутум кэннэ иккис ырыаны биэрбитэ. Оттон Юрий Антонов наһаа суостаах киһи эбит этэ. Продюсерым туруорсан-туруорсан көрсүбүппүт. Ол түмүгүнэн репертуарбар “Осень” диэн ырыа баар буолбута. “Лодочка-любовь” диэн ырыаны Анатолий Зубков суруйбута. Кини биллиилээх ырыаһыт Жасмин бастакы “хит” ырыаларын ааптара буолар. Бу ырыаҕа “Мосфильмҥа” килиип устубуппут. Киин ханаалларга көстүбүтэ. Бу кэмҥэ үгүс улахан бырайыактарга, кэнсиэрдэргэ кыттыбытым. Ол иһин, устудьуоннаабыт сылларым эмиэ олус кэрэтик ааспыттара.
Мин эйигин кытта кэпсэтиэх буолбутум ыраатта. Социальнай ситимнэр нөҥүө көрдөөбүтүм да булбатаҕым. Күннэй “Инстаграмҥа” таһаарбатаҕа буоллар, олох да булуо суох эбиппин. Уопсайынан, социальнай ситимҥэ сыһыаныҥ хайдаҕый?
– Социальнай ситимҥэ сыһыаным судургу. Билигин судаарыстыбаннай сулууспаҕа үлэлиир буоламмын, улаханнык биллэ-көстө сатаабаппын. Үлэм боппуруостарынан эрэ киирэн көрүөхпүн сөп.
Иллэҥ кэмҥэр тугунан дьарыктанаргын сөбүлүүгүн?
– Иллэҥ кэм диэн суоҕун кэриэтэ. Баар буоллаҕына дьиэ кэргэммин кытта атаара сатыыбын. Куорат таһыгар эбэтэр муораҕа сынньанарбын ордоробун.
Ньургуйаана, кэпсээниҥ иһин махтанабын уонна ааспыт да буоллар төрөөбүт күҥҥүнэн өссө төгүл эҕэрдэлиибин.
Венера ОХЛОПКОВА, Кыым.ру
