Ардыгар олоҕурбут, халыып буолан хаалбыт өйдөбүл киһи олоҕун суолун уларытыан сөп дииллэр. Холобур, аҕыйах сыллаахха диэри “АЛРОСА аахсыйалаах хампаанньаҕа саха дьоно сатаан үлэлээбэттэр, баҕарбыттарын да иһин кинилэри үлэҕэ ылбаттар” диэн олохсуйан хаалбыт бигэ өйдөбүл баара. Ону кытта ким даҕаны мөккүһэ барбат этэ. Буолуохтааҕын курдук ылыналлара. Ол эрээри оччолорго даҕаны ити улахан, баараҕай хампаанньаҕа олоҕурбут өйдөбүлү “көҥү көтөн” киирэн үлэлиир бэйэбит ыччаттарбыт, саха кэскилэ буолуохтаах үтүө дьон бааллара. Кинилэр бүгүн ол олоҕурбут, сыыһа өйдөбүлү туора сотон, бэйэбит хампаанньабытыгар бэйэбит ыччаттарбыт үлэлии сылдьалларын, онтун ааһан бииртэн биир ситиһиини дабайалларын толору дакаастыыллар.
Бүгүн биһиги кэпсэтэр, билсэр киһибит Айаал Акимов диэн. Кини билигин Ньурба улууһугар Накыын сиригэр Бүлүүтээҕи геология-разведка эспэдииссийэтин 17-с баабырыкатыгар байытар инженеринэн үлэлиир. Айаал: “Саамай сүрүнэ киһи куттаныа, толлуо суохтаах, баҕа санаатын толорорго күүһүн-дьулуурун барытын түмэн иннин диэки баран иһиэхтээх. Мин оннооҕор Сургуулук курдук түҥкэтэх, чиэски сиртэн кэлэн аан дойду таһымнаах тэрилтэҕэ үлэлии сылдьабын. Саха сатаабатаҕа, кыайбатаҕа суох”, -- диир.
Айаал Акимов диэн кимий? Кини АЛРОСАҕа хаһааҥҥыттан үлэлиирий? Аан дойду таһымнаах хампаанньаҕа хайдах үлэлии киирбитий? Ол туһунан салгыы бэйэтин кэпсээнин ааҕыҥ.
-- Айаал, дорообо! Кэпсэтиибитин билсиһииттэн саҕалыах. Хантан хааннааххыный, кимтэн кииннэххиний?
-- Мин 1988 сыллаахха Үөһээ Бүлүү улууһун биир саамай түгэх, кырыы сиригэр – Сургуулук нэһилиэгэр – күн сирин көрбүтүм. Бииргэ төрөөбүт бэһиэбит. Мин төрдүс оҕобун. Икки убайдаахпын, эдьиийдээхпин уонна бэйэм анныбынан балтылаахпын. Бииргэ төрөөбүттэрим бары үлэлээх-хамнастаах, туһунан олохтоох дьон.
-- Чахчы, Сургуулук ыраах дойду эбит этэ. Биһиги, “кыымнар”, үлэбит чэрчитинэн хас даҕаны сыллааҕыта сылдьан, ааҕааччыларбытын кытта көрсөн турабыт. Сургуулуктар биһигини үөрэ-көтө көрсүбүттэрин, истиҥник кэпсэтэн арахсыбыппытын күн бүгүҥҥэ диэри умнубаппыт.
-- Этэриҥ курдук, Сургуулук Үөһээ Бүлүү улууһун саамай уһук, хоту сытар, ыраах нэһилиэгэ. Боотулууну уҥуордаан тиийэҕин. Кырдьык, урут суола-ииһэ суох, быстар мөлтөх эбит буоллаҕына, кэлин оҥоһуллан айан-сырыы тэтимирдэ. Ол да буоллар билигин даҕаны күһүн-саас кыратык харгыстаныан сөп. Ол өйдөнөр, өрөспүүбүлүкэҕэ барытыгар да баар көстүү буоллаҕа.
-- Оскуоны ханна үөрэнэн бүтэрбиккиний?
-- Оскуоланы эмиэ төрөөбүт Сургуулукпар бүтэрбитим. Араас кэмҥэ кылааспыт оҕотун ахсаана халбаҥныы сылдьыбыта эрээри, 2005 сыллаахха, бүтэрэрбит саҕана, 12 буолбуппут.
-- Билигин АЛРОСАҕа үлэлии сылдьаҕын. Оттон оскуолаҕа үөрэнэр кэмнэргэр үлэлиир хампаанньа туһунан тугу эмэ истэриҥ дуо? Туох өйдөбүллээх этигиний?
-- Оо, суох буоллаҕа дии. Туох улахан өйдөбүлэ кэлиэҕэй? Арай, биирдэ эмэ тэлэбиисэргэ-араадьыйаҕа кэпсээтэхтэринэ истэрим, хаһыакка-сурунаалга көрөн аһарарым. АЛРОСА туһунан улахан тугу даҕаны билбэт этим. Көннөрү алмаас хостуур хампаанньа баар диэн эрэ өйдөбүллээҕим. Онно үлэлиэм эбэтэр үлэҕэ киириэм диэн түүһээн да баттаппат буоларым.
-- Оттон оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан туох идэлээх үлэһит буолуоххун баҕарар этигиний?
-- Чопчу бу диэн туох идэлээх буолуохпун баҕарарбын, эмиэ үгүс оҕо, кылааһынньыгым курдук, билбэт этим. Ол гынан баран үөрэнэр кэммэр тэхиниичэскэй биридимиэттэргэ, ол иһигэр математикаҕа уонна геометрияҕа, үчүгэйдик үөрэммитим. Ити биридимиэттэри атыттартан ордорорум да диэххэ сөп. Баҕар ол да иһин буолуо, идэбин инженернэй-тэхиниичэскэй эйгэни кытта сибээстиэхпин баҕарарым.
-- Оскуолаҕын бүтэрэн баран ол баҕа санааҕын толордоҕуҥ. Ханнык үөрэххэ туттарсан киирбиккиний?
-- Оскуолабын бүтэрэн баран Максим Кирович Аммосов аатынан Саха судаарыстыбаннай университетын Мииринэйдээҕи салаатыгар – Мииринэйдээҕи политехническай институтка – эксээмэни ааһан киирбитим.
-- Киин үөрэх кыһаларыгар, Дьокуускайга туттарсар санааҥ суоҕа дуо? Тоҕо ала-чуо Мииринэй куоракка барбыккыный?
-- Киин үөрэх кыһаларыгар барар туһунан толкуйдаабатаҕым даҕаны. Оттон Дьокуускай барыйаан быһыытынан баара эрээри, Мииринэйин талбытым. Тоҕо диэтэххэ, оччолорго улахан убайым онно олороро, үлэлии-хамсыы сылдьара. Кыра убайым эмиэ Мииринэйгэ үөрэнэрэ. Онон ийэм “убайдарыҥ баар сирдэригэр барыаҥ, онно үөрэниэҥ этэ” диэн сүбэлээн, МПТИга туттарсыбытым. Убайдарым даҕаны дойдуларыгар өрөбүллэргэ-уоппускаҕа кэллэхтэринэ мэлдьи “Мииринэйгэ кэлэн үөрэнээр. Мииринэй дьоҕус, бэрт култууралаах нэһилиэнньэлээх, толору хааччыллыылаах үчүгэй куорат” диэн ыҥыраллара.
-- МПТИга киирэн туох идэни баһылаабыккыный?
-- “Сиртэн хостонор туһалаах баайы байытыы” диэн салааҕа үөрэммитим. Онон бэһис кууруһу бүтэрэрбэр хайа байытар инженерэ буолбутум.
-- Быраактыкаларгын ханна барбыккыный?
-- Бастакы быраактыбатын үһүс кууруска сылдьан барбытым. Мин онно Айхал бөһүөлэгэр АЛРОСА 8-с нүөмэрдээх баабырыкатыгар түбэһэн сылдьыбытым, грохотовщик быһыытынан үлэлээбитим. Ол кэннэ төрдүс кууруска тахсан баран, Удачнай куоракка 12 нүөмэрдээх баабырыкаҕа быраактыкаламмытым. Носуос установкатын массыньыыһа этим.
-- Онно сылдьан үөрэхпин бүтэрдэхпинэ АЛРОСАҕа үлэлии киириэм дии саныырыҥ дуо?
-- Бастакы-иккис куурустарга ханна үлэлии барарбын бу диэн быһаарыммакка сылдьыбытым. Бэл, тугу үлэлиэхтээҕим да туһунан улахан өйдөбүлүм суоҕа диэххэ сөп. Тоҕо диэтэххэ, ханнык да үөрэххэ иккис кууруска диэри, сүрүннээн, түөрүйэни эрэ үөрэтэр буоллахтара. Онтон үһүс-төрдүс куурустарга АЛРОСА баабырыкыларыгар быраактыкаланан, үөрэҕим тугу кытта ситимнээҕим бу диэн илэ харахпынан көрөн баран, идэбин дьэ ис хаан сөбүлээбитим, сөпкө талбыппын итэҕэйбитим, бүтэрдэхпинэ хайаан даҕаны манна үлэлии кэлэр эбиппин диэн быһаарыммытым. Ити икки быраактыка мин олохпор, идэбин таларбар улахан суолталаах уонна туһалаах тирэх буолбуттара. Уопсайынан, быраактыкаҕа сылдьан билэр-көрөр, үлэлиир баҕам уһуктубута, идэбэр интэриэс үөскээбитэ.
-- Айаал, эн АЛРОСАҕа үлэлээбитиҥ быйыл онус сыла буолла. Тугун иһин бу хампаанньаҕа үлэҕэ киирбиккиний? Дьиҥэр, Мииринэйгэ уонна ити эҥээр АЛРОСАттан атын хампаанньалар эмиэ бааллар эбээт.
-- Бастатан туран, АЛРОСА аан дойдуга алмааһы хостуур биир саамай улахан уонна биллэр хампаанньа. Онон АЛРОСАҕа үлэлии киирэр – улахан эппиэтинэс, чиэс. Мин маннык улахан, аан дойду таһымнаах хампаанньаҕа үлэлиирбинэн киэн туттабын. Иккиһинэн, АЛРОСА үлэһиттэрэ үчүгэй хамнастаахтар. Хамнаспыт хаһан да хойутаабат, барыта кэмигэр кэлэ турар. Оттон билиҥҥи кэмҥэ ол кырата суох оруоллаах. Үсүһүнэн, хампаанньабыт толору социальнай бакыатынан хааччыйар. Араас хайысхалаах социальнай көмөнү оҥорор. Онон биһиги, АЛРОСА үлэһиттэрэ, сарсыҥҥыбытыгар эрэллээхпит.
-- Баахтаҥ төһө кэм устата салҕанарый?
-- Үлэ кээмэйиттэн, дьыл кэмиттэн көрөн кыратык халбаҥныан, уларыйыан сөп. Онон чопчу бачча күн сылдьабын диирим табыллыбат. Холобур, сайынын үлэ элбэҕэр 3 нэдиэлэ сылдьабыт, 10-ча күн өрүүбүт. Оттон кыһынын үлэ арыый аҕыйаҕар уонча күн үлэлиэххэ, сүүрбэччэ күн өрүөххэ сөп.
-- Баахтанан сылдьан үлэлииргин ыарырҕатаҕыҥ дуо? Төһө үчүгэй дии саныыгыный?
-- Биллэн турар, аан бастаан саҕалыырбар, баахтаҕа кэлэрбэр дьиэттэн-уоттан уһун, өр кэмҥэ тэйэр уустук курдуга. Онтон кэлин сыыйа-баайа үөрэннэҕим дии. Кэргэннээх, оҕолордоох буолан дьоммун ахтабын. Кинилэр даҕаны миигин ахталлар, хаһан кэлэбин күүтэллэр, күннэрин-дьылларын ааҕаллар. Ол эрээри үлэлиир сирбитигэр туох барыта баар, бары өттүнэн толору хааччыллыылаах буолан, киһи баахтаҕа холкутук үлэлиэн сөп. Бу саас өссө 4G сибээһи киллэрбиттэрэ. Онон кэргэммин, оҕолорбун кытта күннэтэ үчүгэй хаачыстыбалаах биидьийэ сибээһинэн билсэ олоробун. Олох аттыбар баар курдуктар. Киһи суохтаабат.
-- Иллэҥ кэмҥэр тугунан дьарыктанаҕыный?
-- Иллэҥ бириэмэтэ да суох курдук буолабын. Чааһынай дьиэҕэ олорор буоламмыт үлэбит-хамнаспыт хаһан да бүппэт. Оннук буолуохтаах даҕаны. Онон баахта быыһыгар дьиэбэр үлэлиибин, тугу эрэ ситэрэбин-хоторобун, оҥоробун уонна ол быыһыгар күһүн-саас куска, балыкка сылдьабын. Оннук аралдьыйабын уонна сынньанабын.
-- Айаал, үөрэхтэрин бүтэрээри, идэлэрин талаары сылдьар ыччакка тугу сүбэлиэҥ этэй?
-- Киһи кэлин “сыыһа идэни баһылаабыппын, атын үөрэххэ киирэн хаалбыппын” диэн кэмсиммэтин курдук эрдэттэн быһаарыныахтаах, ырытан-ыраҥалаан көрүөхтээх эбит. Саамай сүрүнэ киһи куттаныа, толлуо суохтаах, баҕа санаатын толорорго күүһүн-дьулуурун барытын түмэн иннин диэки баран иһиэхтээх дии саныыбын. Мин оннооҕор Сургуулук курдук түҥкэтэх, чиэски сиртэн кэлэн аан дойду таһымнаах тэрилтэҕэ үлэлии сылдьабын. Онтон букатын кэмсиммэппин, астынабын эрэ. Саха сатаабатаҕа, кыайбата суох. Онон сөптөөх идэни талыҥ, АЛРОСАҕа кэлэн үлэлээҥ!
-- Кэпсээниҥ иһин махтал!
Альберт Капрынов.
