Өрөспүүбүлүкэбит араас улуустарыгар мас уустара, маһынан миэбэл оҥорор идэтийбит маастардар элбэхтэр. Бары тус-туһунан ураты буочардаахтар. Кэтээн көрөр киһи, ону эндэппэккэ араарар. Холобур, Горнай Маҕараһыгар – Юрий, Уус Алдаҥҥа – Гаврил, Тааттаҕа – Николай, Дьокуускайтан – Никитос уо.д.а. олус үчүгэйдик уһаналлар, балай эмэ киэҥник биллэллэр. Оттон былырыыҥҥыттан “Инстаграм” ситимигэр Ким ПЕТРОВ диэн аныгылыы истииллээх миэбэли оҥорор уол оҥоһуктара бар дьон сэҥээриитин ыллылар. Классика истиили билигин дьон үксэ биһириир. Маҕаһыыҥҥа оннук истиил бас быстар сыаналаах. Оттон бу уол маҕаһыын миэбэлиттэн итэҕэһэ суох гына хаачыстыбалаахтык уһанар.
“Дьоҕурум хойут биллибитэ”
– Ким, дорообо! Хайа дойдугунуй? Төрдүгэр уһанар киһи баар дуо?
– Үөһээ Бүлүү Намыттан, Өргүөтүттэн төрүттээхпин. Хайатын да иккиэннэрин ааттаатахпына сатанар. Төрөппүттэрим иккиэн да илиилэригэр дьоҕурдаах дьон. Аҕам Дмитрий Егорович Самыров – дьиэ тутааччы. Оттон ийэм Наталья Кимовна Петрова – иистэнньэҥ, уруһуйдуурун сөбүлүүр. Бииргэ төрөөбүттэр төрдүөбүт. Оҕолортон билиҥҥитэ мин эрэ ылсан эрэбин диэххэ сөп.
– Уһанар дьоҕуруҥ, бука, кыра эрдэххиттэн биллэн барбыта буолуо?
– Кыра сылдьан ону-маны оҥорорбун, хасыһарбын наһаа сөбүлүүрүм. Оонньуурдарбын бэйэм оҥостооччубун. Холобур, мотуордаах хараабыл ууга ыытарым, маһынан, тимиринэн кыракый массыына оҥорон оонньуурум. Ити курдук, барытын бэйэм илиибинэн оҥосторум. Сөбүлээн уруһуйдуурум.
– Үлэ уруогар, оччотугар, бастыҥ үөрэнээччи буолуоҥ?
– Суох, төттөрүтүн мэник-тэник, оттомо суох оҕо этим. Ол иһин, учууталбыт даҕаны соччо аахайааччыта суоҕа, быһата бэйэтигэр сыһыарбатаҕа. Атын оҕолор син сыстан, ону-маны уһанан куонкурустарга, быыстапкаларга эҥин кытталлара быһыылааҕа. Ол саҕана уһана сатыыр дьоҕурбун биллэрбэтэхпин быһыылаах. Кэлин улаатан баран дьарыктаннаҕым дии.
– Ээ, дьикти эбит дии... Дьиҥэ, айылҕаттан дьоҕурдаах киһи хара бастакыттан биллэн барыахтааҕа эбитэ буолуо...
– Миэнэ хойутаан таҕыстаҕа. Тоҕо эрэ наар бэлисипиэт, матасыыкыл чаас чааһынан элээмэлэрин булан таҥан оҥостор, онтубун чочуйан тахсар этим. Наар итиннигинэн үлүһүйэрим.
“Бу уол оһохчут буолбут”
– Тиэхиньикэни хасыһан оҥорор киһи, ол аата рационализатор буолуохтааҕыҥ хааллаҕа?
– Тиэхиньикэҕэ сыстыым итинэн бүппүтэ. Оскуолабын бүтэрэн баран, сыбаарсык идэтин баһылаабытым. Дэриэбинэҕэ туох сыбааркаланарын барытын сыбааркалыырым. Оччолорго дойдубар хачыгаардыырым. Ол эрээри, урут тимири эллээн “кованай” оҥоһуктары оҥорор муода кэлэ илигэ. Ол иһин, көннөрү тиэхиньикэлэри, ол-бу туттар тимир тээбирини эрэ сыбааркалыырым. Ол сылдьар кэммэр аны, оһохчут буолан турбутум.
– Тыый, отой дэгиттэр маастар эбиккин буолбат дуо...
– Биирдэ дьиэбит оһоҕо алдьанан буруолаан киирэн барбыта. Ийэм аах миигин “илин өттүн көннөрөн оҥор эрэ” диэн баран таһынааҕы дьиэҕэ көспүттэрэ. Мин оһохпун ыллым да бүүс-бүтүннүү көтүрэн кэбистим уонна саҥаттан оҥордум. Саҥа саҕалыыр буоламмын арыычча өр оҥорбутум. Ыалбыт киһи киирэн ыйан-кэрдэн, сүбэлээн биэрбитэ. Ол оһоҕум оһуобай буолан тахсыбыта. Дэриэбинэбит дьоно кэлэн көрө-көрө: “Дьэ, бу уол оһохчут буолбут”, – дии-дии сакаастаан барбыттара. Инньэ гынан, ыалларга оһох арааһын оҥорбутум. Бастаан биэс тыһыынчаҕа оҥорор этим, онтон улам үрдэтэн испитим. Урукку оһохтору көтүрэн, хайдах оҥоһуллалларын көрөн, үөрэтэн, билигин оһох оһохтон туох уратылааҕын, көрүҥүн эндэппэккэ билэбин.
– Камин оҥорон көрбөтөҕүҥ дуо?
– Биирдэ боростуой камин курдугу боруобалаан оҥоро сылдьыбытым. Дэриэбинэҕэ камин сакаастаабат буоллахтара. 2015 сыллаахха кэргэннэммитим уонна Дьокуускайга көһөн кэлбиппит. Манна кэлэн, аһыахха-таҥныахха эмиэ наада курдук. Хара бастакыттан маһынан барбытым. Бастаан утаа, биллэрии биэрэн күрүө, туалет, дуус, ампаар курдук тутууларга ылсыбытым. Онтон эһиилигэр беседка, баанньык, балаҕан, дьиэ тутуутугар көспүтүм. Билигин даҕаны хас сайын аайы улахан тутууларынан сылдьабын. Миэбэлбинэн кыһын уонна дьиэ тутуутун сакааһа суох кэмигэр дьарыктанабын.
“Миэбэлгэ, кылаабынайа, хаачыстыбата”
– Миэбэлинэн хаһааҥҥыттан ылсан идэтийэн барбыккыный?
– 2017 сыллаахха аан бастаан миэбэл оҥороору кытай үстүрүмүөнүн атыыласпытым. Онтуларым балай эмэ туһалаабыттара. Ол эрээри син биир илии үнүстүрүмүөннэрэ буоллахтара, миэбэлим хаачыстыбата соччото суох буолара. Уонна аһара кичэйэн оҥорор буолан, бытаан этим. Ол иһин, сакаастан киирбит харчыны атыҥҥа туттубакка эрэ, “Макита” фирматтан үс суол маһы таҥастыыр оборудование атыыласпытым. Илии киэнин курдук буолуо дуо, хаачыстыба тута харахха быраҕыллар гына тупсубута. Уопсайынан, уһанар киһиэхэ бастатан туран, үстүрүмүөнэ уонна мастарыскыайа наада.
– Оннук ээ... Оттон эн бу, кыра да буоллар син гараастаах дьиэни булан мастарыскыай оҥостон үлэлии сылдьар эбиккин.
– Кыһалҕа кыһарыйдаҕа дии. Билигин дьон дьиэтин куортамнаан олоробут. Кэлин атахпытыгар турдахпытына, бэйэбит да дьиэлэнэр инибит диэн баҕа санаалаахпыт. Бу мастарыскыайбар соҕотоҕун үлэлиибин.
– Тоҕо киһи ылан үлэлэппэккин? Арыычча түргэтиэҥ этэ буоллаҕа.
– Миэбэлгэ, кылаабынайа, хаачыстыбата. Бириэмэни сырса сатаан сыыһа-халты туттан кэбистиҥ да, ол үлэҥ хаалар. Ол иһин, хас биирдии кэрчигэр, кээмэйигэр тиийэ барытын ымпыгар-чымпыгар тиийэ ааҕан-суоттаан оҥоруохтааххын. Атын киһи син биир эн курдук толкуйдаабат, эйигиттэн атыннык хамсанар. Кыраны да сыыһа оҥорон кэбистэҕинэ, бүттэхпит ол. Ол кэриэтэ бэйэм бэйэбэр үлэлии сылдьыбытым ордук. Кимиэхэ да эрэммэппин, миэбэлбин, бэл, кэргэммэр да кырааскалаппаппын.
– Миэбэллэриҥ барыта аныгылыы моһуоннаахтар. Классика истиил диэххэ дуу... Тоҕо анаан маннык истиилгэ ылыстыҥ?
– Аныгы үйэҕэ уруккулуу, олоҕуран хаалбыт сахалыы, кугас дьүһүннээх, лаахтаах миэбэллэринэн кими да соһуппаккын. Кэм ирдэбилэ уларыйда. Дьон үксэ кырасыабай миэбэлгэ наадыйар. Аны туран, ырыынагы үөрэтэн көрдөххө, дьон сырдык дьүһүннээх классикаҕа майгынныыр миэбэли ордороллор. Маҕаһыыннары кэрийэн көрдөххө, мэлдьи буоларын курдук, онтуларбыт бас быстар сыаналаахтар. Боростуой дьон ону кыайан атыыласпат. Аны туран, бүтүн массив буолбакка, мас кыырпаҕынан эҥин оҥоһуллубут миэбэллэри атыылыахтарын сөп. Ол куһаҕан бөҕө буоллаҕа. Үксүн Кытайтан аҕалаллар быһыылаах.
– Маннык буолуохтаах диэн дьон бэйэтэ сакаастыыр дуу, бэйэҥ айан оҥороҕун дуу?
– Атын дьоҥҥо оҥорбуккун “инстаграмҥа”, интэриниэт ситимигэр көрдөрүүгэ таһааран иһэҕин. Сорохтор ону көрөн, үүт-үкчү оннук миэбэли сакаастыыллар, сорохтор бэйэлэрэ “маннык буолуохтаах” диэн бэйэлэрин баҕаларын этэллэр, көрүүлэрин ыйан-кэрдэн биэрэллэр. Сакаасчыт баҕатын толороҕун. Биирдэ эмэ бэйэм көрүүбүнэн айан таһаарабын. Бириэмэлэннэхпинэ, бэйэм баҕабынан уһаныахпын баҕарабын.
– Ханнык маһы туттаҕыный?
– Үксүн бэһи, хатыҥы туттабын. Тиити остуол, ыскаап сирэйигэр боруобалаан көрбүтүм. Табыллыбыта, сатаммыта. Бакаа үөрэтэбин. Өҥүн-дьүһүнүн сүтэрбэт буоллаҕына туттан барыам. Тиитиҥ – үйэлээх мас. Ол гынан баран туттарга олус ыарахан, бэс курдук чэпчэки буолбатах.
– Биир сакааһы төһө өр оҥороҕунуй?
– Төһө улахан миэбэли сакаастыылларыттан, хайдах табылларынан. Дьиэбэр мастарыскыайдаах буолан, сыта-тура, күнү күннүктээн, арыт утуйар да уубун умнан туран оҥоруохпун сөп. Хас биирдии миэбэлгэ дууһабын, өйбүн-санаабын бүтүннүү ууран туран үлэлиир буоламмын, түргэнник түмүгүн көрөргө дьулуһабын.
– Сорох уустар миэбэллэрин кыһан киэргэтэн биэрэллэр.
– Кыһыыга ылыстахпына ылсыахпын сөп. Биир оннук миэбэллээхпин ээ. Кыһыыны эмиэ аҕыйах киһи ылынар. Ордук саастаах өттүлэрэ диэххэ сөп. Эдэр дьоннор кырасыабай эрээри боростуой, судургу миэбэли ордороллор. Кыһан ойуулааһын, кистээбэккэ эттэххэ, бириэмэ бөҕөнү ылар.
– Инникитин кэҥэттэр былааннааххын дуу? Судаарыстыбаттан биирдэ эмэ өйөбүл эҥин ылбытыҥ дуу?
– Уһаныы – сөбүлүүр дьарыгым. ИП буола иликпин. Судаарыстыбаттан хаһан даҕаны көмө эҥин ылбатаҕым. Оннук баарын да билбэппин. Инникитин кэҥэттиэхпин баҕарабын. Билигин эрдэ буоллаҕа. Бастаан атахпар туруум, онтон көстөн иһиэ.
– Чэ, кытаат, Ким. Хаачыстыбалаах, кырасыабай, аныгы истииллээх миэбэллэргинэн бар дьон сэҥээриитин өссө да ыла тур. Барыта табыллыа!
Туйаара СИККИЭР.
