Аныгы үйэ дьоно харса суохтарынан, сытыыларынан-хотууларынан, сайдыылаахтарынан инники күөҥҥэ сылдьаллар. Саха дьоно ханна тиийбэтэхтэрэ баарай? Дэлэҕэ даҕаны, сир-дойду хайа баҕарар муннугар биир дойдулаахтаргын көрсө түһүөххүн сөп диэн өйдөбүл баар. “Кыымҥа” хаһыакка киэҥ сирдэринэн тэлэһийэ сылдьар биир дойдулаахтарбытын үгүстүк сырдатабыт. Кинилэр төһө да балысханнаах, тэтимнээх олохтоох буоллаллар, сахалыы сэмэй, улгум, үөрүнньэҥ майгыларын сүтэрбэттэринэн маладьыастар.
Бу да сырыыга ыалдьыппыт олус сэмэй эрээри, хайыы үйэ Нью-Йорк курдук сайдыылаах куоракка аатын-суолун ситиһиилээхтик оҥосто сылдьар биир дойдулаахпыт, талааннаах искириипкэһит – Айна Иванова.
– Айна, эйигин инстаграмтан көрөн билэбин. Биһиги кыыспыт олус да үлэһит, күүстээх санаалаах уонна талааннаах диэн испэр хайгыы саныыбын. Дьиҥэр, алтыһыахпын баҕарбытым ыраатта. Онуоха, эн олоххор, үлэҕэр-хамнаскар ситиһиилэр кэлэннэр, эйигин кытта алтыһарга түгэн көһүннэ... Чэ, кэпсэтиибитин саҕалыахха...
– Үтүө күнүнэн, күндү “Кыым” хаһыат ааҕааччылара. Бастатан туран, миигин кэпсэтиигэ ыҥырбыккытыгар сүрдээҕин үөрдүм. Мин Дьокуускай куоракка күн сирин көрбүтүм уонна улааппытым. Орто анал үөрэҕи Муусука үрдүкү оскуолатыгар искириипкэ кылааһыгар ааспытым. Уһуйааччым – Арассыыйа ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ Лариса Габышева. Билигин 24 саастаахпын, Нью-Йорка 2018 сыллаахтан олохсуйан этэҥҥэ үлэлии сылдьабын. Бу санаатахха, син ырааппыт эбиппин...
– Эйиэхэ муусука ускуустубатыгар тапталы ким иҥэрбитэй? Тоҕо чуолаан искириипкэни талбытыҥ буолуой?
– Кыра эрдэхпиттэн муусукаҕа ураты сыһыан, таптал баара. Аны туран, аҕам наһаа сөбүлээн ыллыыр уонна гитараҕа оонньуур этэ. Ол эмиэ миигин муусука алыптаах эйгэтигэр ыҥырбыт буолуохтаах. Онтон 7 сааспын туолбутум кэннэ, убайбын кытта Муусука үрдүкү оскуолатыгар ылбыттара. Бу курдук айар олоҕум саҕаламмыта...
– Дьокуускайга ханна үлэлээбиккиний? Тэрээһиннэргэ үгүстүк көстөр этиҥ дии...
– Мин искириипкэһиттэр судаарыстыбаннай ансаамбылларыгар “Виртуозы Якутии” 2009 сылтан 2017 сылга диэри ситиһиилээхтик үлэлээбитим. Бу ансаамбылга сылдьан бастакы тас дойдуга айаннарым, муусукаҕа ситиһиилэрим саҕаламмыттара. Улахан олох оскуолатын бу кэлэктиипкэ сылдьан иҥэриммитим диэтэхпинэ, бука, сыыспатым буолуо.
Салгыы... Биирдэ ансаамбылынан Нью-Йорк биир саамай аатырбыт Карнеги Холл диэн кэнсиэрдиир былаһааккатыгар буолбут тэрээһиҥҥэ кыттыбыппыт. Кэнсиэр кэннэ куорат устун күүлэйдээн баран, наһаа да кырасыабай, көрсүө дьонноох-сэргэлээх, ураты энэргиэтикэлээх, киһи кутун-сүрүн тутар муусукалаах куорат эбит диэн сөхпүтүм да сөхпүтүм. Кырдьыгынан этэбин, тута, сөбүлээбитим уонна олохсуйар баҕам олус күүһүрбүтэ. Ол иһин эдэр эрдэххэ, сири-дойдуну көрөн хаалыахха, сайдыахха диэн санаанан салайтаран төрөөбүт куораппыттан тэлэһийэн, манна ыра санаабын толоро кэлбит дьоллоохпун.
– Нью-Йорк курдук улахан куоракка тугу үлэлиигиний? Олох-дьаһах хайдаҕый?
– Билиҥҥи олоҕум, хас биирдии үүнэр күнүм миэхэ саҥа саҕахтары арыйар, үөрүүнү аҕалар. Маннааҕы олохпун сөбүлүүбүн аҕай уонна күн аайы үөрэ-көтө уһуктабын. Искириипкэҕэ кырачааннары уонна обургу саастаах оҕолору уһуйабын, муусука эйгэтин иҥэрэбин. Уһуйааччы буолар олус эппиэтинэстээх эрээри, интэриэһинэйэ сүрдээх эбит. Үлэлээбитим син балай да буолла, син уопутуран эрэбин. Маны таһынан, миигин чааһынай тэрээһиннэргэ ыҥыран искириипкэлэтэллэр, омук артыыстара араас бырайыактарыгар кытыннараллар. Кэлин бэйэм муусука суруйуутунан үлүһүйэр буоллум.
– Олохтоохтор кэлии омуктарга сыһыаннара хайдаҕый?
– Ээ, үчүгэйдик сыһыаннаһаллар. Араас дойдуттан кэлэн олохсуйар буоланнар, ураты дьүһүҥҥүнэн, саҥаҕынан-иҥэҕинэн кими да соһуппаккын. Бары үөрэнэн хаалбыттар. Ол иһин омук тылын билэр буоллуҥ эрэ, аан аһаҕас. Саамай сүрүнэ, алтыһан иһиэххэ наада.
– Киһи ылла да тас дойдуга олохсуйа барбат буоллаҕа. Араас уустугу да көрсүөххэ сөп. Эн бастаан утаа туох ыараханы көрсүбүккүнүй?
– Биллэн турар, үп-харчы боппуруоһугар кыһарыйтарыы баара. Аан бастаан көһөн кэлэн баран, харчылаһаары спа-солуоннарга, быстах-остох үлэлэргэ харса суох киирбитим. Аны туран, омуктуу алтыһарбыттан улаханнык толлор этим. Аангылыйа тылын үчүгэйдик билбэппин диэн кыбыстар быһыылааҕым. Кэлин билсэн-көрсөн бардахха, киһи түргэнник үөрэнэр эбит. Тылы үчүгэйдик баһылыырбар араас дьоннуун алтыспытым сүрдээҕин көмөлөспүтэ. Онон киэҥ сиргэ маҥнайгы эппиэтинэстээх күннэри этэҥҥэ ааһыахха наада. Биллэн турар, төрөппүттэргин, доҕотторгун наһаа күүскэ ахтаҕын, санааҕа ыллараҕын, о.д.а. курус түгэннэр буолан ылаллар. Хата, билигин син оннубун булан эрэр буоламмын, барыта этэҥҥэ, үчүгэй. Маны таһынан дьоммун кытта өрүү сибээскэ сылдьар буоллаҕым.
– Бу күннэргэ саха кыыһын ситиһиитэ диэн ис хоһоонноох матырыйааллар өрөспүүбүлүкэ интэриниэтин ситимигэр көхтөөхтүк бэчээттэннилэр. Эн улахан хампаанньалары эрэкэлээмэлиир, сырдатар бырайыактарга кыттан эрэр эбиккин дии...
– Наһаа соһуччу этэ. Бастаан миигин Билли Дин диэн хаартыскаҕа түһэрээччи бэлиэтии көрбүт этэ. Кини миигин Xbox хампаанньа эрэкэлээмэтигэр уһулун диэн ыҥырбыта. Бу тэрилтэ саҥа джостиктары уонна кулгаахха кэтиллэр наушниктары оҥорон таһаарар. Өссө бу соторутааҕыта искириипкэһит быһыытынан “Нью-Йорк Метс” диэн бейсбольнай хамаанда ролигар уһулларга ыҥырбыттара. Ол тэттик видео-стадион аһыллыытыгар улахан экирээҥҥэ көстүбүтэ. Ыарыы кэннэ урукку тэтимнээх олох салҕанар диэн ис хоһоонноох видео буолан тахсыбыта. Маннык интэриэһинэй барайыактартан туора турбаппын. Миэхэ мадьыал быһыытынан үлэлиирим бэйэҕэ өссө эрэллээх буоларбар көмөлөһөр.
– Арба, билигин эһиги диэки ыарыы балаһыанньата хайдаҕый?
– Куораппыт урукку олоҕор сыыйа-баайа төннөн эрэр. Уулуссаҕа, элбэх дьонноох сиргэ, син биир мааскалаах сылдьабыт. Арай, бэйэ-бэйэттэн тэйиччи сылдьыы быраабылата соччо тутуһуллубат курдук. Мин доҕотторум уонна билэр дьонум бу ыарыыттан утары быһыыны ылан сылдьаллар.
– Эн курдук харса-хабыра суохтарга тугу сүбэлиэҥ этэй? Киһи ыра санаата туоларыгар, киэҥ сирдэри тэлэһийэригэр баҕаттан ураты өссө туох нааданый?
– Син биир киһи эрдэттэн бэлэмнээх буолуохтаах. Бастатан туран, уурунуу харчы син биир наада. Киһи үп чааһыгар бастаан утаа ыарахаттары көрсөр, ол иһин үлэттэн толлубакка дьоҕурун сайыннарыахтаах эбит. Онтон эрдэттэн үлэ булунан кэллэххинэ, өссө үчүгэй бөҕө буоллаҕа дии. Тас дойдуга тахсар киһи булгуччу омук тылын билиэхтээх. Оччотугар эрэ атын дьоннуун алтыһан, чэпчэкитик уопсай тылы булан сылдьаҕын. Өссө биир суолталаах түгэни бэлиэтиэхпин баҕарабын, көһөн кэлбит дойдуҥ туһунан өйдөбүллээх уонна туох сыаллаах-соруктаах кэлбиккин толору билэр буоллаххына табыллаҕын.
– Бэйэҥ тускунан өссө туох кэпсээннээххиний? Хайдах дьиэ кэргэҥҥэ улааппыккыный? Бииргэ төрөөбүт хаһыаҕытый?
– Мин араас амтаннаах минньигэс чэйи иһэрбин сөбүлүүбүн. Өссө интэриэһинэй миэстэлэри кэрийэрбин, мусукааннары кытта алтыһарбын, араас муусуканы айан таһаарарбын туохтааҕар да ордоробун. Биир сиргэ бүгэн баран олорору сирэбин, ол иһин өрүү кэлэ-бара, арааһы билэ-көрө сылдьарбын ордоробун. Мин айар куттаах дьиэ кэргэҥҥэ улааппытым диэн астынан этиэхпин сөп. Оҕо сааһым наһаа чаҕылхайдык ааспыта, онон күндү төрөппүттэрбэр дьоллоох кэми бэлэхтээбиттэригэр улахан махталлаахпын. Ийэм иллэҥ кэмигэр баайарын сөбүлүүр, наһаа ураты, сылаас-сымнаҕас маллары уран тарбаҕынан оҥорон таһаарааччы. Аҕам ырыаҕа сыстаҕаһын кэпсэтии саҕаланыыта этэн ааспытым дии. Кини видеооператорынан үлэлиир. Бииргэ төрөөбүт эдьиийим олус үчүгэйдик уруһуйдуур. Билигин “Саханефтегаз” тэрилтэҕэ ситиһиилээхтик үлэлии сылдьар. Убайым үлүһүйэн туран гитаралыыр уонна муусука айарга бэйэтин холонон көрөр.
– Айна, ыраах, улахан куоракка ситиһиилээхтик үлэлии сылдьар биир дойдулаахпытынан киэн туттабыт. Айар үлэҕэр ситиһиини баҕарабыт. Ситиһиилээх буол!
– Барҕа махтал! Быйыл төрөөбүт дойдубар тиийэ сылдьыам диэн бигэ эрэллээхпин. Бары этэҥҥэ буолуҥ, доруобай буолуҥ!
Сэһэргэстэ
Екатерина АФАНАСЬЕВА.
