Аангылыйаҕа клубника пиэрмэтигэр үлэлээбит саха уола

 – Мин билигин Польшаҕа баарбын. Сарсын Белоруссиянан Москубаҕа тиийиэхтээхпин, онтон Саха сиригэр көтүөм, – Айаал кэпсэтиитин ити курдук саҕалаата.

Классическай оҕунан ытыыга эдэрдэргэ Дьобуруопа кыа­йыылааҕа, үрүҥ көмүс, боруонса мэтээллэри ылбыт Айаал Федоров инстаграм сирэйигэр “Великобританияҕа үлэлии сылдьабын” диэн суруйуутун көрөн, бэркэ диэн интэриэһиргээтим. Уонна бу хааччахтаах кэмҥэ тас дойдуга хайдах үлэлии барбытын ыйыталастым.

– Айаал, эн Москубаҕа үөрэ­нэр этиҥ дии, Велико­британияҕа хайдах тиийэн хааллыҥ?

– Мин Москубаҕа Физическэй култуура, успуорт, ыччат уонна туризм Арассыыйатааҕы судаарыстыбаннай университетыгар “Менеджмент” бырагырааматыгар үөрэммитим. Хоруона хамсыга кэлэн, туох барыта сабыллан хаалбыта, киһи хайдах эмэ гынан хамнастанар кыаҕа суох этэ. Толкуйга сылдьар кэммэр инстаграмҥа “Ве­ли­кобританияҕа үлэ” диэн биллэрии тахсыбытын көрөн аһарбытым. Хааччах ити бүтүөх, бу бүтүөх курдук буола-буола уһатыллан испитэ. Аангылыйаны көрөр баҕалаах буоламмын, били биллэриибин хостоон ыллым. Эмиэ да албын-көлдьүн дьон буолуо диэммин, дьаарханабын. Туох, ханнык тэрилтэ буоларын үөрэтэн, үлэлээбит дьоннуун суруйсан барбытым. Онтон ылбытым да сайаапкабын ыытан кэбиспитим.

– Тута докумуоннаргын ыл­лылар дуо? Туох тэрилтэ эбитий?

– Бастаан аангылыйа­лыы билиибин тургутууну ааһыах­таах этим, ол эрээри кыайан ааспатым. Онон эбии куурус­тарга сылдьан эрэ бараммын, анал сэртипикээт туттум. Дуогабары толорон баран, ыҥы­рыыны балтараа ый күүппүтүм. Үлэлии барыахтаах сирим – Чичестер куоракка “Колворт” клубника пиэрмэтэ. Ыҥырыы кэннэ тута алта ыйдаах үлэ көҥүлүн (виза) оҥорторбутум. Манна тас дойду пааспара эрэ ирдэнэр.

– Көнүл оҥорторуу хаһый, Лондоҥҥа диэри билиэт сыаната төһө эбитий?

– Ороскуоппун этэр буоллахха, тылы үөрэтии кууруһугар 15 тыһыынчаны бараабытым, көҥүлбүн 32500 оҥорторбутум, Москубаттан Лондоҥҥа диэри билиэт – 27500, төннөр билиэтим – 4000 (барарбар кыраныысса саҥа аһыллыбыта, ол иһин билиэт сыаналаах этэ), Москуба таһыгар биир ыйга 18 тыһ. дьиэ куортамнаспытым, аска-үөлгэ, тырааныспарга – 10000, хармааммар 40 тыһыынчалаах этим, ол эбэтэр уопсайа 147000 солк. ороскуотурдум.

– Кимниин бардыҥ? Лондонтан пиэрмэҕэр хайдах тиийдиҥ?

– Балаҕан ыйыгар Аангылы­йаҕа көтөн тиийбитим. Хам­паан­ньаҕа үлэлии кэлбит дьон ол күн 13 этибит, Хитроу аэропортан Чичестергэ икки чааһынан тиийбиппит. Бу – Аангылыйа соҕуруулуу-илиҥҥи өттүгэр баар биир саамай сылаас куораттара. Манна Прибалтикаттан, Болгарияттан, Арассыыйаттан элбэх киһи кэлэр, нууччалар мустубут сирдэрэ. Мин суос-соҕотох барбытым, доҕотторбун кучуйа сатаабытым да, ким да сөбүлэспэтэҕэ. Бу иннинэ Румынияҕа, Словенияҕа, Италияҕа күрэхтэһэ сылдьыбыттаахпын. Кыраныысса таһыгар соҕотоҕун өссө тахса илигим. Онон миэхэ барыта саҥа курдук этэ. Лондоҥҥа кэллим диэн, бастаан олох итэҕэйбэтэҕим, үөрүү, долгуйуу, куттаныы да баара. Аангылыйа тылынан холкутук саҥарбат буоламмын, аэропорка илии-тарбах көмөтүнэн син өйдөстүм. Дьоно-сэргэтэ олус эйэҕэс, култууралаах, ханнык да түгэҥҥэ “sorry” (бырастыы гын, алҕас) диэн тыллаах. Өйдөрүн-санааларын олоруута букатын атын.

– Азиат эҥин диэн туора көрбөтүлэр дуо?

– Суох, эн кимҥин-туоххун туоһулаһа барбаттар, кырыы харахтарынан көрбөттөр. Атын дойду омуктара олус элбэхтэр, ордук индустар, кэриэйдэр бааллар. Мин Арассыыйаттан сылдьарбын билэн, олус соһуйаллар, өссө итэҕэйбэттэр этэ. Элбэх дойдуга сырыттым, ол тухары ким да туораппата, атаҕастаабата.

– Дьэ, тугу үлэлэ­тэр буолар эбиттэрий, ханна олортулар?

– “Колворт” диэн куорат таһыгар баар уйаара-кэйээрэ биллибэт клубниканан дьарыктанар улахан пиэрмэ. Элбэх да элбэх тэпилииссэлэрдээх, бу клубника пиэрмэтин иһигэр өссө эбии малинаны, сугуну олордор хаһаайыстыбалар бааллар. Мин бу тоҕус ый үлэлээбитим тухары, пиэрмэ иэнин барытын кыайан үөрэп­пэтим. Оннук киэҥ, киһи мунар дойдута. Биһигини уон хонук харантыыҥҥа олордон баран, “трейлер” диэн кыра дьиэлэргэ көһөрбүттэрэ. Алтыа буолан олоробут, аспытын бэйэбит ылынабыт, астанабыт. Усулуобуйа куһаҕана суох, ол эрээри, арыый кыараҕас. Арай кыһын иккиэ буолан олорбуппут. Тыа хаһаайыстыбатын эйгэтэ буолан, үлэтэ ыарахан. Тыһыын­чанан иһити буорунан толоруу, икки киһи кыайар ыарахан иһиттэрин таһыы, сосуһуу-сы­сы­һыы элбэх, буордаах, быыллаах үлэ. Тулуйбакка суланар дьон эмиэ бааллара, хаһан да ыарахан үлэҕэ сылдьыбатах киһиэхэ, чахчы, эрэйдээх. Кыһыҥҥы ыйдарга букатын туох да үүммэт, кэлэр сезоҥҥа сири-уоту бэлэмниигин, буортуйбут үүнээйини хомуйаҕын, ыраастыыгын, ол оннугар саҥа аһы олордоҕун. Олунньуга мин көҥүлүм бүппүтэ, дойдубар барар санаа суох этэ. Хамсыгынан сибээстээн, Арассыыйаны кытта сырыы тохтоон турар буолан, көҥүлбүтүн уһатан биэрбиттэрэ. Төһө кыалларынан ый ахсын көҥүлбүн уһаттаран испитим. Кулун тутар ыйтан клубника ас биэрбитинэн барар. Биһиги онно 1-2 хамаанда буолан сылдьыбыппыт. Ыам ыйыттан, дьэ, сезон саҕа­ла­нар, 20-25 хамаанда буо­лан үлэлиир этибит. “Киһи хал­та­рыйар отоно” диэбиккэ дылы, олус элбэх малина үүнэр. Сороҕо киһи кыайан хо­муйбакка буорту буолар. Саха сиригэр клубника сыанатын саныы-саныы кыһыйабын ээ, бачча ас быраҕыллан эрэр диэн.

– Уу, кырдьык даҕаны, ол клубника манна да баар буолбат! Амсайдаҕыҥ аҕай буолуо?

– Амсайан, олус минньигэс! Сибиэһэйдии, бэйэтинэн сиир астык бөҕө буоллаҕа.

– Хамнас чааһа хайдаҕый? Ыйга төһөнү өлөрүөххэ сө­бүй?

– Клубника үүммэт кэмигэр нэдиэлэҕэ – 30-туу чаас, үүнүү кэмигэр 52-лии чаас үлэлиирбит, күҥҥэ 12-лии чаас тахсар этэ. Хамнаһы нэдиэлэ аайы биэрэн иһэллэр, ортотунан, 30-туу тыһ. солк. аахсарбыт. Дуогабар быһыытынан төһө чаас үлэлиигин – оччо хамнас ылаҕын. Сезонуттан көрөн ыйга 100 тыһ. 140-150 тыһыынчаҕа тиийэ өлөрүөххэ сөп. Үлэ чааһа сарсыарда 7:30 саҕаланар, тыраахтарынан илдьэллэр. Эрдэ турар буоламмыт, киэһэ 21 чаастан утуйбутунан барабыт, хойутаатаххына, уугун хамматаххына, сарсыҥҥы күнүҥ таһаарыыта суох буолар. Ирдэнэр үлэни толорботоххуна, хамнаһыҥ эмиэ кыччыыр. Аны бэрээдэги кэстэххинэ, арыгылаатаххына – үүрэллэр. Баскыһыанньа – сынньалаҥ. Ол кэмҥэ чугастааҕы куораттары көрбүтүм, түмэллэргэ, биллэр-көстөр сирдэргэ сылдьыбытым. Лондоҥҥа, Манчестерга, Эдинбурга, Шотландияҕа, Уэльска сырыттым.

– Кимнээх үлэлии кэлэллэр эбитий, төһө саастаах дьон баалларый? Эр дьон эрэ үлэлииллэр дуу, дьахталлар эмиэ бааллар дуу?

– Мин бөлөхпөр Украина, Арассыыйа дьоно түбэспитэ, тута тапсыбыппыт. Ордук болгардар, румыннар, поляктар кэлэллэр эбит. Саамай саастаах 72-лээх румын баара. Дьахталлар, кыргыттар эмиэ үлэлииллэр, оннооҕор 60-рын ааспыт эмээхситтэр бааллар. Билигин мин хаһаайыстыбабар бииргэ төрөөбүт быраатым Михаил үлэлии кэлбитэ төрдүс ыйа буолан эрэр, этэҥҥэ сылдьар.

– Аангылыйа тылын үчү­гэйдик билбэппин диэбитиҥ, хайдах быһаарсан сырыттыҥ?

– Аангылыйа тылын уруккуттан билиэхпин баҕарар этим. Мин барарбар – А2, ол аата кыра наадабын эрэ быһаарсар этим, билигин таһымым үр­дээтэ – В2. Биирдэ да мумматым, бэркэ диэн өйдөһөн, быһаарсан сырыттым. Миэхэ, бу диэн эттэххэ, “Counter-Strike”, “Dota-2” көмпүүтэр оонньуута көмөлөспүтэ, ону тэҥэ устудьуоннуу сылдьан кууруска үөрэммитим.

– Сыана хайда­ҕый?

– Сыана Арассыы­йаҕа курдук, холобур, ынах этэ – 1,77 фунт (1 фунт – 100 солк.), би­һи­ги куораппытыгар эт сыаната ыарахан дии. Аска быһа холуйан хамнаспыттан 5 % барар этэ.

– Үлэлээн бүтэн баран тугу гынныҥ?

– Муспут харчыбынан Дьобуруопаны көрдүм. Икки ый устата Чехия, Нидерланды, Бельгия, Франция, Германия, Австрия, Италия, Испания, Польша дойдуларыгар сырыттым. Белоруссия кэннэ дой­ду­луубун. Германияҕа Нойс куоракка ийэм тастыҥ быраатын кыыһа олорор, ньиэмэс кэргэннээх, икки оҕолоох. Кинилэргэ ыалдьыттаатым. Киһи соһуйуох, дьиэлэригэр үксүн нууччалыы кэпсэтэллэр, кэргэнэ олус үчүгэйдик саҥарар, оҕолор нэдиэлэҕэ биирдэ нуучча оскуолатыгар сылдьаллар эбит. Ордук Испанияны, Германияны сөбүлээтим, Францияны, Бельгияны соччо астымматым. Парижка биирдэ киэһэ куораты көрө тахсыбыппыт, айанньыт буоларбыт тута биллэр буоллаҕа. Хаартыскаҕа түһэрэ сылдьарбытын көрөн, биир киһи “төлөпүөҥҥүтүгэр түһэрэбин дуо?” диэн сыҥаланан барбыта, устунан мордьойуох курдук буолбута. Итинник гынан төлөпүөнү былдьаан ылаллар эбит. Онтон ыла киэһэтин тахсыбат буолбуппут. Брюссельга хоруона пааспарын ити биэриэхпит, бу биэриэхпит диэн 4 күн уһаппыттара. Онно эмиэ күүтүллүбэтэх ороскуоттар бааллара. Ол эрээри ыксаллаах, кутталлаах түгэҥҥэ, дьолго, түбэспэтибит.

– COVID-19 утары быһыы ыллаҕыҥ дии?

– Ылан, күөх пааспара суох атын дойдуга киирбэккин, эбэтэр ПЦР анаалыһын туттаран иһиэххин наада. Бастакы быһыыны бэс ыйыгар – Великобританияҕа, ик­киспин бу балаҕан ыйыгар Бельгияҕа “Пфайзер” ыллым. Илиим эрэ ыалдьыбыта, үчүгэйдик аһарыммытым. Куһаҕана диэн, “Пфайзеры” Арассыыйа билиммэт, хайыырым буолла, иккистээн быһыы ылбат буоллаҕым. Онон, баҕар, төттөрү Дьобуруопаҕа үлэлии барыам.

– Дьэ, киэҥ ыырдаммыккын, бу сылдьан тугу өйдөөтүҥ, туох санаа киирдэ?

– Мин санаабар, киһи эдэр эрдэҕинэ сири-дойдуну көрөн хаалыан наада эбит, ордук устудьуоннуур сылларга. Билигин “Work and travel” бырагырааманы туһаныахха сөп. Ол эрээри олус үлүһүйүмүөххэ наада, иккитэ баран кэллэххэ сөп. Холобур, мин муспут харчыбын барытын бүтэрдим, иккис сырыыбар хамнаспын үөрэнэрбэр эҥин туһаныам диибин. Атын оҕолор эмиэ итинник дьаһаныахтарын сөп буоллаҕа, ким эрэ тус бэйэтигэр, үөрэҕэр, дьоҕус эргиэнигэр, уопсайынан, саҥа олоҕу саҕалыырга табыгастаах. Арассыыйа элбэх кыаҕы биэрэр улуу дойду эбит. Нууччалыы саҥарарым үчүгэйин. Ону бу сылдьаммын өйдөөтүм. Былырыын олох атын санаалаах барбытым ээ. Аангылыйаҕа хаалыахпын да сөп этэ, ол эрээри төрөөбүт дойду тардар алыптаах эбит. Үс хас сыл баран үлэлиэххэ сөп, көһөр санаа суох. Билигин кыах элбэх, холобур, программист идэтин баһылаан баран, хантан баҕарар үлэлиэххин сөп. Онон мин эбии үөрэнэр, сайдар санаалаахпын.

– Дьоҥҥун, аскын-үөлгүн төһө аҕынныҥ?

– Дьоммун, дойдубун олус аҕынным! Доҕотторбун, Дьокуускай куораты, Сунтаарбын. Мин миини сөбүлээн иһэбин, Аангылыйаҕа миини олох испэттэр эбит, онон Москубаҕа кэллэхпинэ, миини тото-хана иһиэм. Ийэбэр сахалыы-махалыы миини буһартарыам. Уонна өссө оҕунан ытарбын аҕынным.

– Дойдугар кэлэн тугу гынар былааннааххын?

– Арассыыйа хайа эрэ муннугар үлэ көрдөнүөм. Бэйэм профессиональнай эйгэбэр уопут ыла түһүөм этэ. Онтон аны сайын харчы өлөрө Великобританиябар барыам дуу диибин. Бу сырыыга хамнаспын мунньунан кэлиэм (күлэр).

– Дьон тас дойдуга үлэ туһунан төһө ыйытарый?

– Олус элбэх киһи ыйытар, араас дойдуттан кытта суруйаллар. Блог устуох­пун ба­ҕар­бытым. Арааһа, тас дойдуга сахалартан маннык уһуннук бастакынан мин үлэлээтим быһыылаах. Билигин биир дойдулаахтарым миигин батыһан Аангылыйаҕа баран эрэллэр. Ол эрээри биири өйдүөххэ наада – сүрэҕэ суох уонна ыарахан үлэни кыайбат киһи пиэрмэҕэ барбата ордук.

Онон, кыраныысса төһө да сабыылаах турдар, баҕалаах киһи үүтү-хайаҕаһы булан, талбыт дойдутугар баран үлэлээн-хамнаан, сири-дойдуну көрөн кэлиэн сөп.

Айаана Ларионова.