Кыраныысса таһыгар араас омук сиригэр олорор биир дойдулаахтарбыт хайдах олороллорун, олорор дойдуларын олоҕун-дьаһаҕын, балаһыанньатын туһунан санаа үллэстэллэр. Балаһыанньа уустугурбутунан, биир дойдулаахтарбыт хайдах, туох олороллорун билэ, кинилэри кытта сибээстэһэ сырыттыбыт.
Хамсыгынан сибээстээн, Японияҕа кыраныысса аһылла илик
Вида ЕФРЕМОВА, 2011 сылтан Япония Токио куоратыгар олохсуйан олорор эдэр ыал ийэтэ. Кини Японияҕа оІоґуллан тахсар кэсмиэтикэнэн дьарыктаммыта 6 сыл буолла, бэйэтэ анал интэриниэт-маҕаһыыннаах:
– Кэргэммин Дмитрийи кытта Арассыыйаны кытары ситимнээх урбаан идэтинэн дьарыктанар буоламмыт, свифт (SWIFT), норуоттар икки ардыларынааҕы харчыны ыытыы (международный перевод), дуоллар кууруһа уларыйыыта бастакы күнтэн тута биллибитэ. Онон, билигин хайдах, туох буолабыт диэн толкуйдуу сылдьабыт. Төһө даҕаны Японияҕа олордорбут, Арассыыйаны эрэ кытта буолбакка, атын тас дойдуну кытта үлэлэһиэхпит диэн эрэнэбит. Билигин дуоллар сыаната үрдээн, Арассыыйаны кытта үлэлэһэр биисинэспитин тохтоторго сананныбыт. Тоҕо диэтэххэ, дуоллар, логистика дьоппуон «иена» валютатынан сыаната олох атын буолар. Онон, инникитин Арассыыйаны кытта биисинэспит хайдах буолуоҕун бу диэн бакаа быһаарбакка олоробут.
Билигин Дьокуускай куоракка Поярков уулуссатын 21/1 нүһмэрдээх дьиэтигэр @zen_ykt маҕаһыыннаахпын. Онно Япония бытовой хиимийэлэрэ атыыланар. Хата, эрдэттэн элбэх табаары сакаастаан, ыытан билигин 2-3 ый устата атыыланар табаар баар. Онтон балаһыанньа хайдах буоларыттан кэлин көстөн иһиэ буоллаҕа.
Манна олохтоох тэлэбиидэнньэҕэ Арассыыйа – Украина сыһыаннарын туһунан “Сонуннарга” кэпсииллэр. Интэриэһиргиир дьоппуоннар син көрөллөр, быһаарсаллар, ол эрээри бары буолбатах. Боростуой олохтоох дьоппуоннар онно улаханнык наадыйбаттар. Холобур, тус бэйэм чугастык билсэр дьоппуоннарым балаһыанньаны улаханнык сиһилии иҥэн-тоҥон билбэттэр. Онон, кинилэр санааларын бу диэн этэр кыаҕым суох. Бэйэлэрин олохторунан олороллор. Японияҕа олох биир күдьүс устар, атын сиргэ буола турар быһыы-майгы манна соччо ырытыллыбат.
Хоруона хамсыгыттан сылтаан, Япония кыраныыссата өссө да арылла илик. Онон, тас дойдуттан туристар киириилэрэ, маны тэҥэ Арассыыйаттан турист кэлиитэ олох суох. Манна олорор Арассыыйа олохтоохторо бары бэркэ олороллор, туох даҕаны санаа түһүүтэ, аймалҕан, дискриминация суох.
Японияҕа социальнай ситим туһунан айманыы эмиэ олох суох. Ситим барыта үлэлээбитин курдук үлэлии турар. Чэ, сити курдук.
Үөрүүлээх сонуммут – 2 сыл сабыллан турбут кыраныыссабыт аһылынна!
Иванна Павлова (Джинган), Индия, Гоа олохтооҕо:
– Үтүө күнүнэн, барыгытыгар этэҥҥэ буолууну баҕарабын. Мин Дьокуускай куораттан төрүттээхпин. 26-с №-дээх оскуоланы, онтон салгыы Москубаҕа МГТУ-ну үөрэнэн бүтэрбитим. Үөрэҕим кэнниттэн хаартыскаҕа түһэриинэн идэтийэн туран дьарыктаммытым. Онно бэйэм ааптарыскай бырагырааманан хаартыска сессияларын, “брендовай” таҥастары уонна туурдары тэрийэр буолбутум. Ол үлэм миигин Индияны кытта сибээстээбитэ. Манна олоҕум аргыһын – кэргэммин көрсүбүтүм. Кэргэним – идэтийбит спортсмен. Бэйэм “онлайн” үлэлиибин. Ол эрээри, кэнники сабыытыйаларынан сибээстээн, араас төлөбүрдээх эпэрээссийэлэр (платежные операции) кыайан оҥоһуллубат буолан, каартам үлэлээбэт буолла. Ол да буоллар санаабытын түһэрбэппит, бу уларыйыылар үчүгэйгэ тиэрдиэхтэрэ диэн эрэл баар. Ханнык да түгэҥҥэ киһилии майгыбытын сүтэримиэҕиҥ, абааһы көрүүнү, өстүйүүнү тарҕатымыаҕыҥ!
Мин билигин Гоа арыыга (Индия) олоробун. Олохтоох нэһилиэнньэ өттүттэн бэйэбэр ханнык да күөмчүлээһини көрсүбэппин. Индия сонуннарыгар анал эпэрээссийэ ыытылла турарын ханнык да өрүтү буруйдаабакка кэпсииллэрин көрдөрөллөр. Онон, көрдөрөр-иһитиннэрэр ситим – тэлэбиидэнньэ, хаһыат нөҥүө – күн аайы кэриэтэ сонун тахса турар.
Манна олох биир тэҥник барар. Дьон-сэргэ Арассыыйа туһунан үчүгэй өйдөбүллээх, Владимир Путины өйүүллэр. Кэргэним дьоно, доҕотторум бу уустук кэмҥэ миигин эмиэ өйүүллэр, Арассыыйа олохтоохторун үтүө тылынан ахталлар уонна барыта этэҥҥэ буоларыгар таҥараттан көрдөһөллөр, мэлииппэлэригэр ааҕаллар.
Туризм туһунан эттэххэ, Индия норуоттар икки ардыларынааҕы эриэйсэлэрин олунньу 21 күнүттэн дьэ арыйда. Бу улахан кэтэһиилээх, үөрүүлээх сонуммут буолар. Тоҕо диэтэххэ, хамсыгынан сибээстээн, 2 сыл устата кыраныысса сабыллан турбута. Гоа арыыга Арассыыйаттан элбэх киһи кэлэн олорор. Үгүстэрэ кыһыІІы өттүгэр кэлэн кыстыыллар. Бары бэйэлэрэ дьарыктаахтар.
Индия норуота наһаа иллээх-эйэлээх олохтоох. Хас биирдии киһиэхэ улахан ытыктабыллаах сыһыаннаахтар, өйүүллэр-убууллар. Кинилэргэ ыалдьыт – үйэлэргэ ытыктанан кэлбит, таҥараҕа тэҥнээх, күндү киһи быһыытынан сыаналанар.
Сүрэхтэригэр баастаах норуот
Анастасия Лугинова, Прогар олохтооҕо, Сербия Өрөспүүбүлүкэтэ, “SUOLН” анимация устуудьуйатын кыттыгас тэрийсээччитэ, “Игирэчээс” кулунчуктар сахалыы мульт-сэрийээл кыттыгас ааптара:
– Сербияны 1990 сыллаахха НАТО буомбалаабыт буолан, сүрэхтэригэр баастаахтар. Онон, олус долгуйаллар, куттаналлар. Ол ыарахан, уустук кэмнэригэр Сербияҕа Арассыыйа эрэ көмөлөспүтэ. Ол иһин Арассыыйа олохтоохторун “наши братья” дииллэр, махталынан ахталлар, саныыллар. Онон, Арассыыйаҕа сыөыаннара үчүгэй, аймахтарыгар курдук сыһыаннаһаллар. Ол да буоллар, бырааттыы норуоттара, славяннар, бэйэ-бэйэлэрин кытта киирсэ сылдьалларын көрөн, нууччалыы эттэххэ, “в шоке” курдуктар.
Билигин манна олох-дьаһах уларыйбытын көрбөппүн. Сыана ыараабатах курдук. Социальнай ситим үлэлиир, сабыллыбат. Уулуссаҕа дьон кэпсэтэ турарын элбэхтэ көрөр буоллум. Сэрэйдэххэ, буола турар быһыыны-майгыны кэпсэтэллэр быһыылаах.
“Биир аан сабылыннаҕына, иккис аан аһыллар”
Гульмира Ильинова, Польша Өрөспүүбүлүкэтин Варшава куоратыттан:
– Биһиги дьиэ кэргэн Варшава куоракка кыстаатыбыт. Олох-дьаһах, балаһыанньа барыта кэминэн. Саҥа кэлбит дьон сиэринэн бакаа билбэппит, көрбөппүт үгүс. Атын дойдуттан кэлэ сылдьар ыалдьыттарга сыһыаннара үчүгэй. Биһиги оскуолаҕа уонна уһуйааҥҥа сылдьар саастаах оҕолорбутун илдьэ кэлбиппит. Социальнай ситимнэр этэҥҥэ үлэлии тураллар. Телеграм, бассаап суох буолуо диэн долгуйуу суох.
Мин биисинэһим, үп-харчы блога, инстаграм нөҥүҥ барар буолан, Арассыыйаҕа инстаграм суох буолуо дииллэрин хомойо иһиттим. Ол эрээри, урбаанньыт буолан тураммын, олоххо көрсүллэр ыарахаттартан чаҕыйбаппын, этэргэ дылы, “биир аан сабылыннаҕына, иккис аан аһыллар” диэн өйдөбүлүнэн, сабыллыбыт ааны манаан турбакка, атын ааны көрдүүр сыал-сорук туруорунан, инним хоту барабын. Онон, улаханнык долгуйа, ороһуйа барбакка “ВК” уонна телеграм ханаалга көһөн, үлэбитин саҕалаатыбыт.
Польшаҕа валюталара “злотый” диэн. Манна кэлэн баран, солкуобайы “злотыйга” уларыппытым. Билигин кыраныысса таһыгар Арассыыйа Виза уонна “Мастеркард” каарталара үлэлээбэттэр. Онно кыайан төлөбүрү оҥорбокко, кыһалҕаны көрүстүбүт. Ону “каартаҕытыгар баар харчыгытын 3-4 хонук иһигэр устуоххутун сөп” диэн биллэрэннэр, онно сүүрэкэлээбиппит. Онтон баан анал былаастык каартатын оҥорторон, ханнык баҕарар киһи кыраныысса таһыгар бэйэтин аймахтарыгар 5000 дуоллары таһаарыан сөп диэн быһаарыы баар буолла. Онон, үп-харчы кыһалҕата быһаарылынна диэххэ сөп.
Сыана туһунан этэр буоллахха, аан бастаан кэлбиппитинээҕэр сыана билигин биллэ үрдээтэ. Аҥаардас дьиэ куортамын сыаната 30% ыараата. Оттон күннэтэ туттуллар бородуукта сыаната үрдээбэтэ эрээри, солкуобай түспүт буолан, сыана син уларыйда. Холобура, килиэби 40 солкуобайга атыылаһа сылдьыбыт буоллахпытына, билигин 50-60 солкуобайга атыылаһаҕын. Ол син биир сиэпкэр охсор. Төһө даҕаны дойдубутуттан ыраата сырыттарбыт, настарыанньабыт бойобуой, санаабытын түһэрбэппит.
Биһиги манна “социальнай ситим суох буолар үһү” диэн айманар кэммитигэр, кыраныысса таһыгар уу нуурал олохтоох биир дойдулаахтарбыт, көрдөһүүбүтүн быһа гыммакка, ыйытыкпытыгар хоруйдаабыттарыгар улахан махталбытын тиэрдэбит. Кырдьыга баара, сибээскэ тахса сылдьыбыт үгүс дьоммут үөскээбит балаһыанньаттан дьаарханан, аккаастыыр түгэннэрэ баара. Оттон мин, суруйар идэлээх киһи, күнү-түүнү аахсыбакка, кинилэр бириэмэлэринэн олорон-туран матырыйаалбын чөкөттүм.
Бары этэҥҥэ буолуоҕуҥ, үрдүбүтүгэр эйэлээх халлаан, сылаас күн чаҕылыччы тыгыахтын!
Куйаар ситиминэн сибээстэстэ Саргылаана БАГЫНАНОВА.
