Бу матырыйаалы бэлэмнээри Дьокуускай куорат иһигэр үлэлиир такси суоппардарыныын кэпсэтэн, санааларын истэн-билэн баран, кинилэргэ сыһыаным 180 кыраадыс төттөрү эргийдэ. Хайдах уонна тоҕо?
Хас биирдии айанньыт барар сирбит ырааҕыттан, чугаһыттан тутулуга суох, аҕыйаҕа суох үбү-харчыны сиэппититтэн тэбиибит диэн “өҥнөнөн”, такси суоппардарын аахайбаппыт баар суол. Ааны аһаат, массыыната кирдээҕиттэн, муусуката улаханыттан саҕалаан, кыра оҕо олорор анал кириэһилэтэ суоҕун сэмэлээн (дьиҥинэн, бэйэбит сэрэппэппит ээ, кыра оҕолоохпутун!), испит эриэнин көрдөрбүтүнэн барабыт. Уолҕамчы санаабытыгар, “Пассажир всегда прав” диэн ханна да суруллубутах олох сокуонун бэйэбит туспутугар иэҕэбит. Дьэ, дьикти. Үгүспүт сылаас, ыраас, сырдык офиска үлэлии үөрэнэн, кыһыҥҥы томороон тымныыттан, сайыҥҥы өҥүрүк куйаастан чаҕыйбакка, күнү быһа массыына уруулун эрийэн, илиилэрэ чэрдийбит суоппардары олох сыаналаабаппыт.
Индрайвер сулууспатын такси эр бэртэрин кытта атах тэпсэн олорон кэпсэттим. Уолаттар тас көрүҥнэрэ, таҥна-сапта, тутта-хапта сылдьаллара, кэпсэтэр култууралара үрдүгэ санаабын манньытта, такси суоппардарыгар ытыктабылбын күүһүртэ. Мантан салгыы кинилэр санааларын истиэҕиҥ...
Массыынабын айанньыт хараҕынан көрөбүн
Семён ПАВЛОВ, Дьокуускай куорат олохтооҕо, 15 сыл ыстаастаах такси суоппара:
– 1995-2007 сылларга алмааһы кырыылыыр “Туймаада-Даймонд” собуокка уонна Комдрагмет тэрилтэҕэ үлэлээбитим. Онтон үлэҕэ уустук кэмнэр үөскээннэр, такси сулууспатыгар көспүтүм. Онно билэр табаарыстарым үлэлииллэрэ.
2000 сыл саҕаланыыта такси сулууспата элбээн киирэн барбыта. Өйдүүрүҥ дуу, антыанналаах таксилар баар буолбуттара. Оччолорго такси сулууспатыгар үлэҕэ киирэргэ кытаанах ирдэбил – куораты үчүгэйдик билии булгуччулааҕа. Төһө да куоракка улааттарбын, уулуссалары билэрим, ол эрээри дьиэлэр ханан, хайдах туралларыгар булкулларым. Ол кэмҥэ сурунаал саҕа улахан аатыластар бааллара, онон сирдэтэрим.
Бастакы үлэлии киирбит такси сулууспата “1513” диэн этэ. Мин араассыйам суоҕа, араассыйаттан ураты боростуой “деревяшка” төлөпүөнүнэн диспиэччэр нөҥүө үлэлиирбит. Араассыйаны уларсык биэрэллэрэ, ону бэйэбит төлүүрбүт. Ити курдук 2007 сыл алтынньытыттан үлэлээн барбытым. Аҕыйах ый буолаат, “Туймаада” саха такси сулууспатыгар көспүтүм. Эдэр буоламмын, сарсыарда 3-5 чааска диэри үлэлиирим. Оччолорго такси сулууспатыгар аҕыйах массыына сүүрэрэ. Сакаас элбэх киирдэҕинэ, харчы киирэрэ да үчүгэй буолар, онон, үлэлииргэ интэриэс баара.
Урут такси сулууспатыгар үлэлиирбитигэр киирбит сакаастан 10 %-нын сулууспаҕа төлүүрбүт. Оччолорго билиҥҥи курдук “онлайн” төлөбүр суоҕа.
Индрайвер туһунан кэпсээтэххэ
Индрайвер 10-ча сыллааҕыта аан бастаан “ВКонтакте” (ВК) арыллыбыта. Онно “ким таксилыан баҕалаах, нүөмэргитин быраҕыҥ” диэн суруйбуттар этэ. Аан бастаан 30-ча массыына баара, суотабай төлөпүөн нүөмэрдэрин “Сообщество независимых водителей” истиэнэтигэр ыйыыллара. Айанныыр дьон такси сулууспаларыгар эрийбэккэ, быһа “ВК” киирэн сакаастыыр буолбуттара. Ол кэмҥэ такси сулууспалара сакаас киирэрэ элбэҕинэн кыаммат этилэр, дьон сакаастаан баран, чааһы чааһынан кэтэһэллэрэ. Ол иһин индрайверы сакаастыыр буолбуттара.
Индрайвер үчүгэйэ диэн: чугас хайа диэки сылдьаргынан сакаас киирдэ даҕаны ылаҕын. Онтон такси сулууспатыгар үлэлиирбит саҕана, куорат киин өттүттэн сакаас бүттэҕинэ, ыраах кыбартаалга сакаас ыла айанныырбыт. Онон, ордук хос сүүрүүтэ элбэҕэ. Үгүс такси сулууспата сабыллыбыта. Билигин аныгылыы анал сыһыарыынан үлэлиир Индрайвер, “Максим” уонна “Яндекс” сулууспалар бааллар. Индрайвер үтүө өрүтэ – ким баҕарар сакаас ылыан сөп.
Маны өйдөө: регистрацията, көҥүлэ суох таксыыга олорсон иһэн, суол саахалыгар түбэһэн оһоллонор түбэлтэҕэ – страховка төлөммөт.
Сыана үрдээбэт... суол-иис сабыллар...
Билигин туохха барытыгар сыана үрдээтэ аҕай, аны эбиитин суол-иис өрөмүөҥҥэ сабылынна. Онтон сылтаан, холобур, “Айсберг” эргиэн кииниттэн “СахаЭкспо” диэки айанныырга Короленко, Курашов уулуссаларынан быһа барбакка, Киров уулуссатынан эргийэн айанныыгын, эбиитин суолга харгыс бөҕө (пробка) үөскээтэ. Куорат киинигэр сылдьарга “минимальнай тариф” 100 солк. турар. Бу 100 солк. диэн тарыып 10-тан тахса сыллааҕыта такси сулууспалара баалларын саҕанааҕы сыана. Билигин, туохха барытыгар сыана үрдээбит кэмигэр, такси суоппарыгар табыгаһа суох суума буолар. “Пробка” кэмигэр түбэстэххэ, чугас сиргэ 20-чэ, 30-ча мүнүүтэ айанныаххын наада. Үгүс таксист “индрайвер сулууспата куорат киин өттүгэр дьону таһар тарыыбын тоҕо үрдэппэтий, саатар, 100 солк.150 солк. диэри” дэһэллэр. Онон, суоппардар бары даҕаны сыана арыый үрдүөхтээх дии саныыбыт. Индрайвер “техподдержкатыгар” санаабытын суруйан туруорса сатыыбыт да, бакаа болҕомтоҕо ылылла илик.
Индрайвер сакаастан харчы ыларын таһынан эбиитин НДС эмиэ тутар. Холобур, 250 солк. сакаастан 15 солк. – бэйэтигэр, онтон 3 солк. НДС-ка тутар.
“Пассажир всегда прав”
Индрайвер бэйэтэ кэккэ быраабылалаах. Олортон биирдэстэрэ “Пассажир всегда прав” диэн. Онон, быраабыла үксэ айанньыт өттүгэр буолар. Оттон суоппардар улаханнык күөмчүлэнэбит. Ол курдук, олорор подъезтарын нүөмэрин бэйэлэрэ сыыһа этэн, атыҥҥа баран кэтэстэхпитинэ кыыһыраллар, үҥсүү суруйарынан куттууллар. Аны кыра оҕолордоох айанньыт суоппары эрдэттэн сэрэтиэхтээх. Сорох ийэ үс уу кырбас оҕону батыһыннарбыт буолар. Такси эрэ барыта автокириэһилэлээх буолбат. ГАИга түбэстэххэ, ыстарааба улаханын этэ да барыллыбат. Ону өйдөөн туран, сакаастыылларыгар кыра оҕолоохторун сэрэтэллэрэ наада.
Такси суоппара айанньытын 5 мүнүүтэ кэтэһэр бырааптаах. Ол эрээри үгүс киһи ону тутуспат. Таксины сакаастаан эрэ баран, ордук кыһыҥҥы кэмҥэ, халыҥ таҥастарын, дьэ, аа-дьуо таҥнан орҕостон, 10-ча мүнүүтэ буолан баран биирдэ тахсаллар. Такси чугас сылдьар буоллаҕына, тута кэлэрин өйдөөбөттөр. Онтон сакаас үрүт-үрдүгэр кэлэ турар ээ. Биһиэхэ хас биирдии мүнүүтэ күндү.
Оҕолорго болҕомто эрэйиллэр
Соторутааҕыта сакааска икки кыра түбэлтэҕэ түбэһэ сырыттым. Дьиэ аадырыһыгар тиэрдэр сакааска 10-лаах кыыс оҕо оскуолаттан тахсан кэллэ. Олорор дьиэтин подъеһыгар аҕалан түһэрдим. Сэрэйэбин: оҕо аата оҕо. Көрбүтүм, кыыһым ол-бу диэки эргичиҥнээтэ, төлөпүөнүн хаһыста уонна подъеһыгар киирбэккэ, атын сиргэ бара турда. Сотору соҕус дьоно төлөпүөннээн: “Хайа, оҕобутун аҕалбатыгыт дуо, дьиэтигэр киирбэтэ дии?” диэн ыйыттылар. “Кэлэн дьиэтигэр түспүтэ, онтон чугастааҕы маҕаһыын диэки бара турбута. Массыынабар регистратор баар, онон көрүөххүтүн сөп” диэтим. Сакаас толоро сылдьан, сэрэххэ төлөпүөннээн “Оҕоҕут кэллэ дуо?” диэн ыйыталаспыппар, “Кэллэ, бырастыы гыныҥ” дэстилэр. Онон, оҕону соҕотохтуу илдьэр-аҕалар эмиэ кутталлаах. Дьэ, ити курдук араас бытархай түгэн баар буолар, олоҕо суох балыырга даҕаны түбэһиэххэ сөп. Ким эрэ төлөпүөнэ, суумката хаалбыт, итирик туруктаах киһи охсуллубут аатырыан сөп. Маннык түгэҥҥэ регистратор баара быыһыыр.
Такси суоппардарын харчылаах курдук өйдүүллэр
Билигин Дьокуускай куорат киин уулуссаларыгар суол-иис өрөмүөҥҥэ сабыллыбыта улахан харгыһы, уустугу үөскэтэр. Суоппардар бэйэбит испитигэр тэйиччи уонна киин сиринэн сылдьар диэҥҥэ арахсабыт. Куорат кытыы сиринэн сылдьааччылар куорат киинигэр киирэ сатаабаттар, элбэх харгыстааҕын сөбүлээбэттэр. Тус бэйэм куорат киинигэр сылдьарбын сөбүлүүбүн. Сарсыарда 8 аҥаартан киэһэ 8 аҥаар чааска диэри үлэлиибин.
Дьон биһигини баай, харчылаах дьон курдук көрөллөрө баар суол. Дьиҥинэн ыллахха, оннук буолбатах. Чэ, биирдэ эмэ, ордук Саҥа дьыл бырааһынньыктарын иннинэ син харчылана түһүөхтэрин сөп, ол эрээри мэлдьи буолбатах. Индрайверга күҥҥэ хас сакааска сүүрбүппүт, төһө харчыны өлөрбүппүт барыта ырылыччы көстө сылдьар.
Мин курдук бастайааннай суоппардар син элбэхпит. Маны сэргэ билигин массыыналаах эрэ киһи барыта үлэтин таһынан таксилаан эбии харчыланар. Онон, кирэдьииттээх, ипотекалаах дьоҥҥо индрайвер сулууспата сүрдээҕин абыраата, элбэх киһи туһаммыт буолуохтаах. Саппаас чаас сыаната үрдээтэ. Арай “Японец” маҕаһыын эрэ сыанатын үрдэппэккэ олорор.
Сайсары – аһатан-сиэтэн олорор түөлбэм
Василий АЛЕКСЕЕВ, Бүлүүттэн төрүттээх, Дьокуускай куорат олохтооҕо, риэлтор:
– Бэйэм 2014 сылтан риэлтордыыбын. Индрайвер сулууспатыгар 2019 сыл ахсынньыттан сүрүн үлэм таһынан сылдьабын. Саҥа массыына ылынан, таксилаан боруобалаабытым. Уу харчы түргэнник киирэр эбит диэн сөбүлээбитим. Онон, билигин сүрүн үлэбэр фрилансердыыбын, ол эбэтэр билиҥҥи тылынан эттэххэ, “удалённо” үлэлиибин. Бэйэм килийиэннэрдээхпин, кэлэ-бара сылдьан атыылыыбын. Риэлтор буоламмын, куораты үчүгэйдик билэбин. Бэйэм Каландаришвили уулуссаҕа олоробун. Онон, куорат киин өттүн, ханан түргэнник быһа сылдьар суолу-ииһи барытын бэркэ билэбин.
Таксига үлэм чааһа сарсыарда 7 аҥаар чаастан саҕаланар. Күҥҥэ анал бириэмэни былааннаан, ону тутуһан, ордук күүскэ эбиэккэ диэри сылдьабын. Онтон эбиэт кэннэ риэлтордыыр үлэбинэн сүүрүү-көтүү. Сарсыардаттан Сайсары, Каландаришвили түөлбэлэригэр сакаас хомуйбутунан барабын. Бу – саамай элбэх сакаас киирэр түөлбэтэ. Каландаришвили–Петровскай быһа охсуһуутугар 19 КПД дьиэ баар. Бу дьиэлэри “2 гис” сирдэтиммэккэ тута билэбин, булан тиийэбин. Лермонтов уулуссатын 100, 102, 98 уонна Каландаришвили суол нөҥүө турар улахан дьиэлэр – куорат үрдүнэн саамай элбэх сакаас киирэр аадырыстара. Ордук 14-с, 17-с №-дээх оскуолаларга төрөппүттэр оҕолорун илтэрэллэр.
Бириэмэҕэ үлэлиибин
Сарсыарда 7-тэн 9 чааска диэри кэлии-барыы үгэнэ буолан, сакаас элбэх. Онтон сакаас сыыйа аҕыйыыр. 10 чаастан сакаастаабыт дьон эппит сыаналарын тутан баран олороллор, сыананы “алдьаталлар”. Таксистарга “чуумпу чаас” кэлбитин өйдүүллэр. Ону сорох таксист ылар, Ильменскэй уулуссаттан СахаЭкспоҕа диэри 150-200 солк. илдьиэхтэрин сөп. Онтон “час пик” кэмигэр маннык сыанаҕа сакааһы ылбаттар. Онон, такси үлэтин уратыта бириэмэтигэр сытар.
Мэлдьи сүүрэр түөлбэм миэхэ ордук чугас. Манна хас биирдии подъеһы, быстах туора уулуссалары барытын биэс тарбах курдук билэбин. Сакааһы элбэх ыал түөлбэлээн олорор сириттэн ыла сатыыбын. Эһиэхэ Биисинэс-кииҥҥэ (Бизнес-центр) сакааһынан кэлбэппин, тоҕо диэтэххэ, мантан барарбар миэхэ сакаас суох буолар, дьон олорор дьиэтэ аҕыйах, үксэ административнай дьиэлэр, тэрилтэлэр. Аны Курашов уулуссата, Ленин болуоссата сабыллыбыттарынан, билигин суолга улахан харгыс тахсар. Онон, киин сиргэ кэлэр-барар улахан табыгаһа суох буолла. Оттон таксины сакаастыыр дьон, килийиэннэр, бу балаһыанньаны өйдүү иликтэр. Мин бу киин уулуссаларга сакааһы олох ылбаппын. Онон, миигин Сайсары түөлбэтэ аһатан-сиэтэн олорор диэтэхпинэ сыыспаппын. Бу диэки саамай элбэх сакаас 3-с №-дээх поликлиникаттан, “Центромед” клиникаттан уонна Мэдиссиинэ кииниттэн киирэр. Онон, элбэх сакаастаах Гимеин түөлбэтэ буолар. Эбиэккэ диэри сакаас олох “тэбэ” турар. Маны сэргэ Автодорожнай уулусса Прометей түөлбэтиттэн эмиэ элбэхтик киирэр. Манна 10 000 кэриҥэ киһи олорор, үксэ эдэр ыал, бары, кырата, биирдии оҕолоохтор.
3 мүнүүтэттэн ордук кэтэспэппин
Айанньыт өттүттэн астыммат, сөпсөспөт буолуу баар бөҕө буоллаҕа. Ону баҕас биһиэннэрэ сөбүлүүллэр. Индрайвер үгүс ирдэбилэ килийиэн туһатыгар буолар. Билигин олох көрдөрөрүнэн, Арҕаа, Дьобуруопа дойдуларыгар килийиэн өттүгэр улаханнык охтубаттар. Ити “Максим” уонна “Яндекс” такси сулууспалара 3 эрэ мүнүүтэ босхо кэтэһэллэр. Онтон уһаата даҕаны, хас биирдии мүнүүтэҕэ харчы аахпытынан бараллар. Ол иһин бу таксилар быраабылаларын билэр буолан, дьон буулдьалыы ыстанан тахсаллар, кэтэһиннэрбэттэр. Оттон Индрайверга төлөбүрдээх эбии кэтэһии диэн суох. Онон, төһө баҕарар кэтэһиннэриэхтэрин сөп. Куһаҕана ол.
Бээтинсэ, субуота күннэргэ такси үлэтигэр үгүс уустугу көрсүөххэ сөп. Ордук киэһээҥҥи өттүгэр сэрэхтээх. Ол курдук, итирик 3-4 уол киириэн сөп. Маннык дьон ньаҕайданара үгүс, суоппарга куруубайдыыллар, үҥсүү суруйарынан куттууллар. Онтон сылтаан өйдөспөт быһыы тахсар. Маннык түгэҥҥэ сулууспа тэхиниичэскэй өйөбүлүн киинэ (техническая поддержка) суоппары “блокировалаан” кэбиһиэн эбэтэр сэмэ биэриэн сөп. Ол иһин өйдөспөтөх түгэн тахсар түбэлтэтигэр суоппардар тута бу кииҥҥэ буолбут түбэлтэни биллэрэллэр.
Саргылаана БАГЫНАНОВА.
