Сахаҕа «үйэлээх» диэн өйдөбүл баар, үйэ тухары сайда-чэчирии турар, бөҕө-таҕа оҥоһуулаах, тулхадыйбат олуктаах диэн сүрүн ис хоһоонноох.
Онон, 1922 сыллаахха төрүттэммит өрөспүүбүлүкэбит сүүс сыла туолла, силиһэ дириҥээтэ, кэҥээтэ, бигэ, үйэлээх дэнэрэ толору сөптөөх буолла.
Саха АССР – бастакы Өрөспүүбүлүкэбит.
Иккис Өрөспүүбүлүкэбит 1992 сыллаахха саҥа Төрүт сокуоммут ылыллыаҕыттан олохтоммута диирбит оруннаах.
Бастакы өрөспүүбүлүкэ сылларыгар кый ыраах сытар түҥкэтэх Саха сирин омуктарын олохторо-дьаһахтара тупсубута, өйдөрө-санаалара уһуктубута, билиилэрэ-көрүүлэрэ кэҥээбитэ. Элбэх ыарахан, моһол, күчүмэҕэй баарын үрдүнэн, ити сыллар ситиһии кэмэ буолбуттара.
Иккис өрөспүүбүлүкэ сылларыгар, дойдубут үрдүнэн урукку тутул түҥнэстибитин уонна олох-дьаһах күөрэ-лаҥкы барбытын да иһин, биһиэхэ күүскэ сайдыы кэрдиис кэмэ кэлбитэ.
2022 сылтан улахан будулҕан саҕаланна курдук эрээри, тулуйуохпут, туруулаһыахпыт, сайдыыбыт тэтимин мөлтөтүөхпут суоҕа диэн, эрэх-турах санаабытын ыһыктымыахха. Саха киһитэ, былыргыттан сороҕор эҥин араастаан этиммитин да иһин, кэскилгэ эрэнэрин, үтүөҕэ талаһарын хаһан да мүччүрүппэт, ол да иһин маннык тыйыс айылҕалаах сири-дойдуну киэҥник баһылаатахпыт дии.
XXI үйэҕэ, ааспыт сүүс сылы кытары тэҥнээтэххэ, саха омук иннигэр ордук уустук сорук турарын өйдүөхпүтүн наада. Социализм саҕана быдан чэпчэки этэ – дойдубут бэлитиичэскэй уонна экэнэмиичэскэй тутула оннук буолан. Оттон билигин судаарыстыба өйөбүлэ, үбүлээһинэ кэмчи, онон биир үксүн бэйэбит тобулан, толкуйданан, түмсэн эрэ сайдан иһиэхпитин сөп, кимиэхэ да найыламмакка, тугу да күүппэккэ-эрэйбэккэ.
Аныгы үйэҕэ аан дойду сайдыыта дьулусхан, онтон хаалсыбат соруктаах хайа баҕарар бөдөҥ дойду тугу барытын биир киинтэн эрэ салайан, дьаһайан олорор хайысхаттан туораан, эрэгийиэннэргэ элбэх боломуочуйаны, быраабы биэриэн наада. Ити ордук Арассыыйа курдук сүүнэ судаарыстыбаҕа сыһыаннаах. Холобура, хамсык сабардаан кэлбитигэр, киин былаас эрэгийиэннэр салайааччыларыгар син элбэх былааһы дук гынарга күһэллибитэ.
Оччоҕо, хайысха уларыйар түгэнигэр, биһиэхэ Үһүс Өрөспүүбүлүкэ кэрдиис кэмэ кэлиэ диэн эрэниэххэ.
Иван НИКОЛАЕВ.
