Хаһааҥҥа диэри?

Куорат былаастара быыбар сүпсүлгэнигэр сүүрэ-көтө сылдьан, “ырай олоҕун” эрэннэрэр эбит буоллахтарына, боростуой куорат олохтоохторо били эрэннэрэр “комфортабельнай эйгэлэрин”, уулаах-хаардаах дьиэҕэ олорор бырааптарын туруорсаллар. Соторутааҕыта куоракка Гагарин уокуругун Новопортовской түөлбэтигэр баар быйыл саҥа тутуллан киирбит дьиэ олохтоохторо кэлэ сырыттылар. Кинилэр “биһиги үйэбит тухары мунньан, үлүгэрдээх иэскэ киирэн туран ылбыт дьиэбитигэр итии уу, салайар хампаанньа да суох. Инньэ гынан хаалынньаҥ үйэ тутулунан олоробут. Дьиэбит көрүллүбэт-харайыллыбат, итии уу диэн төрүкү суох, аны “Водоканал” уубутун отой да арааран кэбиһээри куттуур” диэн үҥсэргээтилэр.

“Дьиэлэнэн дьолломмуппут баара...”

Севастопольскай уулусса 21/1 аадырыһыгар тутуллубут 9 этээстээх, элбэх кыбартыыралаах олорор дьиэ үһүс подъеһа (бу дьиэ тутуутун иккис уочарата) эрэннэриллибит болдьоҕуттан сыл аҥаара хойутаан баран биирдэ үлэҕэ киирбит. Подъезка 69 кыбартыыра баар. Тутууну “СахаКластер” ХЭУо ыыппыт. Бу дьиэ бастакы, иккис подъезтара эмиэ олус бытааннык, эрэдээктээхтик тутуллан киирбиттэр да, быйыл кыһыны быһа олохтоохтор тоҥортон атыны билбэтэхтэр. Уопсайынан, сабыс-саҥа тутуллубут дьиэ көтүмэх сыһыаннаах тутуллубутуттан боростуой дьон эмсэҕэлиир.

Дьиэни үлэҕэ киллэрэргэ Дьокуускай куорат дьаһалтатын баһылыгын бастакы солбуйааччыта Сергей Игнатенко илии баттааһыннаах көҥүлү өссө ааспыт сыл ахсынньы 29 күнүгэр биэрбиттэр. Оттон олохтоохтор этэллэринэн, бу кэмҥэ дьиэлэригэр уот, итии да, тымныы да уу суоҕа.

Били, ыраламмыт күлүүстэрин тутааччылар олунньу-муус устар ыйдарга биирдии-биирдии ыҥыртаан, туттарбытынан барбыттар. Күлүүстэрин туттаралларыгар “уугут-хааргыт, уоккут эҥин барыта баар, кыра бытархай алҕастары аҕыйах хонугунан туоратыахпыт” диэн эрэннэрбиттэр. Күлүүстэрин туппут дьон үөрүүлэриттэн аакка илии баттаабыттар. Онуоха куорат дьаһалтата, тутууну быһаччы хонтуруоллуур Госстройжилнадзор эбийиэги үлэҕэ киллэрэргэ биэрбит көҥүллэрэ баар буолан, улахаҥҥа уурбатахтар.

Саҥа дьиэҕэ көһөн киирбит дьон өрөмүөн сүпсүлгэнигэр түспүттэр. Санааларыгар, итии уу холбонорун кэтэспиттэр да, онтон ыла сыл аҥаарыттан ордук кэм ааста. Тутааччыларга тиийэн “итии уубутун хаһан холбуугут?” диэн ыйыттахтарына, мэлдьи буоларын да курдук, куолуларынан кураанаҕы эрэннэрбиттэр “бу нэдиэлэ бүтүүтэ холбуохпут, үлэ бара турар” диэн буолбут. Салайар хампаанньа суох буолан, хомунаалынай өҥөҕө иэс мунньулла турар.

Сокуон быһыытынан, саҥа дьиэ үлэҕэ киирдэ да, биэс күн иһигэр салайар хампаанньаны тутааччы бэйэтэ булан биэриэхтээх. Оттон соҥнонуллубут хампаанньаны олохтоохтор сирдэхтэринэ, уопсай куоластааһынынан атыҥҥа көһүөхтэрин сөп. Ол гынан баран, бу түгэҥҥэ “СахаКластер” (ген. дириэктэр Г.Тарасов, солбуйааччыта Р.Баланов) салайар хампаанньаҕа туппут дьиэтин биэрбэтэх. “ТОС” диэн салайар хампаанньаны кытары дуогабар түһэрсибит да, анараалара “туох баар көҥүллээх докумуоҥҥутун аҕалыҥ, биһиги көрөн-истэн баран ылыахпыт” диэбиттэр. Ол гынан баран, “СахаКластердар” онно эрэ кыһамматахтар. Биричиинэтэ – Ростехнадзор лииби үлэлэтэргэ уонна итии ууну холботорго көҥүлү биэрбэт диэн. Аны туран, “СахаКластер” этэринэн, ити көҥүлү ыларга Ростехнадзорга инньэ олунньу ыйтан ыла тахса сатаабыт үһү да, анарааҥҥылар “ыйдааҕы регламеҥҥа сылтаҕыран эбийиэги кэлэн көрбөтөҕө” диэн буолбут.

Олохтоохтор итии уу бэриллэрин, лиип, домофон холбонорун, бөх-сыыс тиэллэрин кэтэһэ сатаан баран, уокурук салалтатыгар үөскээбит балаһыанньаны быһаарарга көрдөһөн бырааба салайааччыта Р.Платоновка мустан мунньахтаабыттар. Ити – бэс ыйын 15 күнүгэр. Онно “СахаКластер” бэрэстэбиитэлин ыҥырбыттар да, анарааҥҥылара болдьоммут чааска кэлиэх буолан баран кэлбэтэх. Ити киэһэ 19 ч. төлөпүөннээн туоһулуспыттарыгар “сотору тиийиэм” диэн кыра оҕону албынныыр курдук кэтэһиннэрбит да, кэлин тиһэҕэр “бырабыыталыстыбаҕа мунньахтыы сылдьабын” диэн буолбут. Киэһэ 19 ч. туох үлүгэр суһал мунньаҕа буолбута эбитэ буолла? Быраабаҕа мунньах кэннэ “боппуруоһу быһаарыахпыт” диэн эрэннэрбиттэр да, күн бүгүҥҥэ диэри туох да күттүөннээх быһаарыы ылыллыбатах.

Кыаллыбаты эрэннэрэллэр?

Ол иһин олохтоохтор аны куорат Дууматын бэрэссэдээтэлэ Александр Саввиновка сурук ыыппыттар. Боппуруоһу быһаарарга көмөлөһүҥ диэн. Сотору кэминэн ититии хампаанньата саҕаланыа, оттон салайар хампаанньата, итии уута суох дьиэҕэ аны күһүн ититиини биэрэллэрэ да саарбах. Онуоха куорат Дууматын бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы, Гагарин уокуругуттан дьокутаат Марина Силкина атырдьах ыйын 3 күнүгэр оробуочай мунньаҕы ыыппыт. Онно УГСЖН салайааччытын бастакы солбуйааччыта Павел Корниловы, Ростехнадзор (экология, технология уонна атомнай дьарыйар федеральнай сулууспа Өлүөнэтээҕи управлениета) сүрүннүүр иниспиэктэрэ Валерий Вороновы, Павел Бойковы, “СахаКластер” дириэктэрин солбуйааччы Руслан Балановы, бу тэрилтэ үлэһитэ Александр Попову ыҥырбыттар. Мунньахха олохтоохтор эмиэ кэлбиттэр.

 Павел Бойков:

– Тутуу тэрилтэтэ биһигини «аҥаардастыы айбардаан олорон, соруйан көҥүлү биэрбэт» диэн этиитэ оруна суох. Өссө муус устарга тиийэн эбийиэги көрбүппүт уонна 7 улахан кэһиини булбуппут. Ону туораттаххытына кэлээриҥ, бэрэбиэркэлиэхпит диэбиппит да, күн бүгүҥҥэ диэри сайаапка киирбэтэҕэ. Оттон лииби үлэлэтэргэ көҥүлү отой да биэрбэтэхтэрэ. Дьиэ бырайыактан халыйан тутуллубут. Экэниэмийэлии сатаан ититии систиэмэтигэр чэпчэки сыаналаах матырыйаалы туһаммыттар. Ититии тэрилигэр хас биирдии кыбартыыраҕа автоматическай терморегулятор диэн баар буолуохтаах этэ. Ол суох. Билигин дьон көһөн, үлүгэр сыаналаах өрөмүөнү оҥорбуттарын кэннэ, ити тэрили туруорарга болгаркалаах киирэн, турбаны эрбээн олордуохтарын наада. Ол иһин биһиги “дьону олордумаҥ, бастаан сыыһалары туоратыҥ” диэн эппиппит. Истибэтэхтэрэ. Дабылыанньа регулятора үлэлээбэт, итии уу турбатыгар “хара” турбаны олордубуттар, оттон ол оцинкованнай буолуохтаах. Ону да таһынан, систиэмэҕэ өссө сыыһалар бааллар. Итинник улахан сыыһаны көрөн туран, биһиги хайдах көҥүлү биэриэхпитий? Кэлин туох эмэ саахал тахсар түгэнигэр мин үрдүбүнэн барыа дии...

 Павел Ксенофонтов, Госстройжилнадзор салайааччытын солбуйааччы:

– Биһиги управлениебытыгар олохтоохтортон сурук киирбитэ. Ол кэннэ “СахаКластердары” ыҥыран кэпсэппиппит. Кырдьык, 1-кы., 2-с подъезтарга ититии олох мөлтөхтүк үлэлиир. Үһүс подъезка итии уу суох, салайар хампаанньаҕа бэриллибэтэх буолан, лиип, домофон үлэлээбэт, подъезд уонна тиэргэн көрүүтэ-истиитэ суох турар. Аны туран, мэктиэ суругунан бытархай кэһиилэри туоратыах буолбуттар да, күн бүгүҥҥэ диэри туох да миэрэ ылыллыбатах. Биһиги мунньахтаан баран, атырдьах ыйын 17 күнүгэр диэри итии ууну холботоллоругар, салайар хампаанньаны атырдьах ыйын 24 күнүгэр диэри баар гыналларыгар сөбүлэстибит. Оттон балаҕан ыйын 1 күнүгэр диэри туох баар кыһалҕаны суох оҥороллоругар эттибит. Ити барыта боротокуолга киирдэ.

Онуоха Ростехнадзор бэрэстэбиитэлэ “ити кыра болдьоххо маннык улахан үлэ кыаллыбат ээ, хайдах буолбут дьоҥҥутуй?” диэн күлэн эрэ кэбистэ. Оттон “СахаКластер” салайааччыта мөҕүллүбүт оҕо курдук кураанаҕынан эрэ көрөн кэбистэ. Иһин түгэҕиттэн нэһиилэ ыган: “Ити болдьоххо дылы туората сатыахпыт ээ...” – диэтэ. Олохтоохтор онно улаханнык эрэммэтилэр даҕаны.

Аны туран, “СахаКластер” билигин суут уурааҕынан 22 мөл. солк. кур иэскэ олорор. Тэрилтэ счёта кураанах, моҥкурууттуур суолга чугаһаабыт. Бүлүүлүүр аартыкка өссө биир эбийиэги туталлар да, үлэ тохтоон турар. Харчыта суох тэрилтэ, саатар, урукку алҕаһын да туораппат турукка киирэн олорон хантан саҥа эбийиэги тутуоҕай? Тоҕо олохтоохтор үлүгэр харчыга дьиэ атыылаһан баран, кимнээх эрэ көтүмэх сыһыаннарыттан эмсэҕэлиэхтээхтэрий? Аны туран, куорат дьаһалтата дьиэ тиһэҕэр диэри ситэриллибэтэҕин билэ-билэ, Саҥа дьыл аҕай иннинэ тоҕо көҥүл биэрэ олороруй? Эмиэ “бу сыл түмүгүнэн бачча кыбадыраат миэтэрэ олорор дьиэни тутан киллэрдибит, куораппыт улаатар, дойдуга биир бастыҥнар кэккэлэригэр киирдибит” диэн киһиргэнээри дуо? Атырдьах ыйын 6 күнүгэр олохтоохтор куорат борокуратууратыгар бу баар чахчылар төһө сокуоннайдарын бэрэбиэркэлииргэ үҥсүү түһэрбиттэр. Куорат дуумата атырдьах ыйын 17 күнүгэр ааспыкка буолбут мунньахха этиллибит эрэл төһө туолбутун отчуоттатар өссө биир мунньаҕы ыытыахтаах. Олохтоохтор этэллэринэн, күн бүгүн тутар хампаанньаттан ким да дьиэҕэ кэлэ сылдьыбатах. “Водоканалга” иэс бөҕөҕө киирбит буолан, аны отой да тымныы ууларын саба баттаары тииһэллэр. Аҥаардас тымныы уу эрэ баар буолан, самаан сайын ортото оҕолор тымныйаллар, саастаах дьон эрэйдэнэллэр.

* * *

Куораппытыгар тупсаҕай эйгэ, дьон олороругар сөптөөх усулуобуйа тэриллэр диэн үрдүкү түрүбүүнэттэн ыт эрэ буолан үрбэттэр. Онтубут ханна баарый? Хаһааҥҥа диэри боростуой дьон эрэйи-муҥу көрө олоруохтааҕый? Сыл аҥаарыттан ордук кэмҥэ быһаарыллыбатах боппуруос хаһан быһаарыллыай? Саатар, быыбар иннинэ хамсаммыта буолуохтарын...

Дмитрий ИВАНОВ.