Бассаап социальнай ситимигэр “Уһуйаан” бөлөх тэриллибитэ алтыс сылыгар барда. Бу бөлөхпүт республикабыт араас муннуктарыттан оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах оҕолор иитээччилэрэ мустан санаа үллэстэр, суһал көмө, өйөбүл ылар сирбит. Бөлөхпүт тэриллиитин саҕана олох да билсибэт дьон киирбиппит, билигин ыаллаһан, дьүөгэлэһэн ырааттыбыт. Маныаха бөлөх тэрийээччилэрэ эдьиийдии-балыс Мария уонна Надежда Юрьевналар өҥөлөрө улахан.
Уопсай сүбэнэн бөлөххө киирэр иитээччи ахсаана хааччахтаммыта. Онон, от-мас быыһыгар саһан, көрө-билэ олорор киһи суоҕун кэриэтэ. Бары оҕону сайыннарар баҕалаах, биир сыаллаах-соруктаах, айымньылаах үлэҕэ талаһар дьон буолан иитэргэ, үөрэтэргэ идиэйэ бэрсиһэбит. Араас таһымнаах күрэхтэр биллэриилэрин ыытыһабыт, сүбэлэһэн кыттабыт уонна ситиһиилэрбитин үллэстэн бары биир долгуҥҥа сылдьабыт. Тиэмэлэринэн араас күрэхтэри, оонньуулары тэрийэбит. Ол курдук, Ньургуһун күнүгэр аналлаах бырайыакпытыгар хоһоон айыытыгар, оҥоһуктарга, хаартыскаҕа түһэриигэ күрэхтэспиппит. Кыайыы 75 сылыгар “Аккырыыкканы тилиннэриигэ” холоммуппут. Ону таһынан көрдөөх оонньуулары, сэргэхситэр таайбараҥнары сөбүлүүбүт, үлэттэн аралдьыйан ылабыт. Итинник бииртэн биир сонун тэрээһиннэри ыытан, кыттан, социальнай ситиммитигэр көхтөөх олох ньиргийэр.
Виртуальнай эйгэҕэ бөлөхпүт иһинэн эрэ муҥурдаммакка, республикаҕа ыытыллар педагогическай дьаарбаҥкаларга илэ көрсөн үлэбит далааһынын кэҥэтэбит. 2017 сылга Чурапчыга буолбут дьаарбаҥкаҕа көҕүйсэн, бэйэ-бэйэбитин өйөһөн ситиһиилээхтик кыттыбыппыт. 2018 сылга Горнайга түмсэн, педагогическай эйгэҕэ “Уһуйаан” бөлөхпүтүн куйаар ситимин нөҥүө бырайыак быһыытынан сырдаппыппыт, Мария Юрьевна Осипова сүүрэн-көтөн бэчээккэ таһаартарбыт брошюрабытын сүрэхтээбиппит. Бу босуобуйаҕа үлэлэһэр бырайыактарбыт киирбиттэрэ, кыра оҕону билиигэ сирдиир араас сатабылларга уһуйуу уопуппутуттан үллэстибиппит.
Оҕону, төрөппүтү кытта үлэҕэ Намтан Анна Васильевна Сивцева, Ньурбаттан Мария Юрьевна Осипова, Тааттаттан Татьяна Семеновна Халыева, Уус-Алдантан Екатерина Харлампьевна Олесова биһиэхэ холобур буолаллар, кинилэр уһулуччу эрчимнээх үлэлэриттэн үөрэх ылабыт. Докумуону кытта үлэҕэ, аттестация ыйытыыларыгар баай уопуттаах, 30-ча сыл Ньурба улууһугар оҕо саадын салайыыга үлэлээбит Надежда Юрьевна Капитонова ыйан-кэрдэн, сүбэлээн биэрэр. Киниэхэ махталбыт муҥура суох. Бу кэм устата бары эдэр иитээччилэр квалификациялаах категориябыт үрдээтэ, сүрүн иитээччи, сэбиэдиссэй да дуоһунаһын дьоһуннук сүкпүттэр бааллар. Уһуйааммыт биир чаҕылхай киһитэ Мэҥэ-Хаҥалас улууһун иитээччитэ, Эдэр суруйааччылар сойуустарын чилиэнэ Марфа Прокопьевна Попова - Мусьяна Сосина буолар. Кини хоһооннорун оҕолорго үөрэппэтэх иитээччи саха уһуйааныгар суоҕа да буолуо дии саныыбын.
Уус илиилээх кыргыттар маастар кылаастары ыыппыттара, ол курдук, Намтан Людмила Николаевна Жиркова, Анна Васильевна Сивцева, Горнайтан Скрыбыкина Сардана Ивановна, Алексеева Саргылана Ивановна, Ньурбаттан Мария Анатольевна Гуляева сатабылларыттан иҥэриммиппит. Олоххо активнай көрүүлээх Зоя Владимировна Илларионова (Мэҥэ-Хаҥалас), Марина Дмитриевна Жиркова, Раиса Петровна Слепцова (Чурапчы), Лидия Семеновна Филиппова (Бүлүү), Екатерина Васильевна Андреева (Үөһээ Бүлүү), Нюргустана Романовна Алексеева (Сунтаар) биһиги уһуйааммыт киэн туттуутунан буолаллар.
Үрдүк ситиһиилээх кэллиэгэлэрбитин кыттыһан эҕэрдэлиир бөлөхпүт үтүө үгэһэ буолла. Арассыыйа таһымнаах наҕараадалаах биир идэлээхтэрбитин куруук бэлиэтиибит, соһуччу үөрүүнү тэрийэбит. 2018 сылллаахха мин “Идэлэр” хоһооннордоох кинигэм күн сирин көрбүтүгэр, кыргыттарым эҕэрдэлээбиттэрэ, бэлэх ыыппыттара наһаа үөрүүлээх уонна долгутуулаах этэ. Кинигэ бэчээттэппит үөрүүбүн тэҥҥэ үллэстэннэр, наһаа дьолломмутум, олоҕум биир чаҕылхай түгэнэ буолта.
Бу сылга «Уһуйаан» бөлөхпүтүгэр саҥа сүүрээн торумнанар. Ол курдук, хастыы даҕаны иитээччи холбоһон уопсай бырайыагы бэлэмнии сылдьаллар. Бу биһиэхэ үлэбит таһыма үрдүүрүгэр тирэх буолуо диэн бигэ эрэнэбит.
Уһуйааннарга анабыл
Астык астаах кыргыттар,
Айар-тутар аргыстар,
Уус илиилээх далбардар,
Көрдөөх-нардаах дьүөгэлэр,
Оҕо кутун көмүскүүр
Истиҥ иэйии ийэлэр,
Кэскиллээҕи тэрийэр
Эйэҕэстэй эбээлэр,
Уһулуччу дьоҕурдаах
Иитээччи идэлээхтэр,
Эгэлгэ толкуйдаахтар,
Дэгиттэр талааннаахтар
Интернет ситимигэр,
Уһуйаан бөлөҕүгэр
Сахабыт киэҥ сириттэн
Араас улуустан түмсэн
Үлэ үөһүгэр сылдьан,
Барыллары тобулан,
Соруктары чопчулаан,
Саҥа сүүрээн киллэрэн,
Үгэстэри, сонуну
Үөлээннээхтиин үллэстэн,
Сүбэлэһэн, өйөнсөн,
Ирэ-хоро кэпсэтэн,
Биһирэһэн, хайҕаһан,
Хардары көмөлөһөн
Иллээх ыал оҕолоро
Буолбут саҕа саныыбыт.
Кыайыылааҕы айхаллаан,
Ситиһиини уруйдаан,
Саргылаах аартыгынан,
Сайдыы туһаайытынан,
Көҕүлээһин күүһүнэн,
Бэйэ холобурунан
Саҥа күөҥҥэ ыҥырар
Кутаа уоккут күөдьүйдүн,
Суолу-ииһи сырдатар,
Сирдиир сулус буолаҥҥыт
Сыдьаайыҥ, сэгэрдэрим,
Күн тэҥэ доҕотторум!
Людмила Лаптева, Орто Халыма улууһа
