Тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанааччылар уонна НДС
Тыа хаһаайыстыбатын кэлим нолуогун, ол эбэтэр нууччалыыта “единый сельхозналог” (ЕСХН) төлөһөөччүлэр, кэлэр сыл тохсунньу 1 күнүттэн саҕалаан НДС (налог на добавленную стоимость) төлүүллэрэ быһаарыллыбытын истибит буолуохтааххыт.
Бу уларыйыыны киллэрээччилэр аһы-үөлү астааччылар (переработчиктар) нолуок анал эрэсиимин туһанар тыа хаһаайыстыбатын табаарын оҥорон таһаарааччылары кытта бииргэ үлэлэһиилэрин табыгастаах оҥоруо диэн суоттууллар эбит. Оттон ону төлөһүөхтээх, хас биирдии кэппиэйкэни улахан сыранан ситиһэр дьон долгуйаллара баар суол.
Бу нолуокка кимнээх хапсалларый? Кимнээх босхолонуохтарын сөбүй?
Аны, эбии киллэрии киирбититтэн сиэттэрэн, докумуон, декларация толоруута мантан инньэ хайдах буолуоҕай?
Онон мантан салгыы Арассыыйатааҕы федеральнай нолуок сулууспатын Саха сиринээҕи 5 №-дээх Оройуоннар икки ардыларынааҕы инспекциятын нолуок төлөһөөччүлэри кытта үлэлиир салаата биэрбит иһитиннэриитин эһиги болҕомтоҕутугар таһаарабыт.
Докумуон, декларация туттарыыта
* НДС ааҕыллар буолбутунан сибээстээн, 2019 сыл тохсунньутуттан саҕалаан, тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар дьарыктанар ЕСХН төлөһөөччүлэр нолуок тэрилтэтигэр хайаан да счёт-фактураларын НДСтаан туттарар эбээһинэстэнэллэр.
* Ол быһыытынан, ылбыт уонна биэрэр счёт-фактураларын барытын бэлиэтээн иһэр анал сурунаал уонна атыылаһыы уонна атыылааһын (покупка, продажа) туһунан кинигэ арыналлара ирдэнэр.
* НДС нолуоктарын декларациятын ТКС форматыгар электроннай көрүҥүнэн толорон, электроннай докумуоннарынан дьарыктанар анал эпэрээтэр нөҥүө ыытар буолаллар.
Туттарыы, төлөһүү болдьоҕо
* НДС нолуогун декларациятын ааспыт нолуоктанар кэм (истекший налоговый период), бу түгэҥҥэ кыбаартал, кэнниттэн кэлэр ый 25 чыыһылатыттан хойутааһына суох туттаран иһэллэрэ ирдэниэ.
* Нолуок сууматын тэҥ өлүүскэнэн арааран, ааспыт нолуок кэмин кэнниттэн кэлэр хас үс ый 25 чыыһылатын аһарбакка эрэ, төлөһөн иһиэхтээхтэр.
НДСтан кимнээх босхолоноллоруй?
Онуоха туох ирдэнэрий?
* 2018 сыл устата анал нолуок эрэсиимигэр киирсэргэ учуоттанар, дохуоттара 100 мөл. солк. кыра урбаанньыттар НДС төлөһүүтүгэр хабыллыбакка, уруккулуу ЕСХНҥа хаалары талар кыахтаахтар.
Онуоха кинилэр 2019 сыл тохсунньу 20 күнүн иннинэ учуокка турбут сирдэригэр баар нолуок уорганыгар НДСтан босхолоноллорун бигэргэтэр докумуоннарын, уведомлениены туттарбыт буолуохтаахтар.
* НДСтан босхолонуу болдьоҕо 12 ыйга (календарнай) дьайар. Ол болдьох иннинэ НДСтан аккаастаныы көрүллүбэт.
Хатылыыбыт: Урбаанньыкка ЕСХНҥа хаалар, эбэтэр НДС төлөнүүтүн талар кыах бэриллэр, өскөтүн кини 2018 сыл түмүгүнэн иннинээҕи нолуоктанар кэмҥэ (предшествующий налоговый период) ЕСХНҥа учуоттаммыт, табаары батарыыттан, үлэлээн уонна өҥө оҥорон аахсыбыт дохуотун суумата 100 мөл. солк. кыра түгэнигэр.
Оттон 2019 сылга ити этиллэр дохуотун суумата – 90 мөл. солк. үрдүгэ суох, 2020 сылга – 80 мөл. солк., 2021 сылга – 70 мөл. солк., 2022 уонна онтон кэлэр сылларга дохуота 60 мөл. солк. кыра түгэнигэр итинник талар кыах бэриллэр.
НДСтан босхолонор быраап баарын маннык докумуоннар бигэргэтэллэр:
– Буҕаалтыр балаансатыттан выписка (бу тэрилтэлээхтэртэн ирдэнэр).
– Атыы (продажа) кинигэтиттэн выписка.
– Дохуоту, ороскуоту уонна хаһаайыстыбаннай дьайыылары (хозяйственные операции) учуоттуур кинигэттэн выписка (б биирдиилээн урбаанньыттартан ирдэнэр).
* Маныаха биир түгэни бэлиэтиир тоҕоостоох. Ол курдук, НДС ааҕыллыытыттан, төлөөһүнтэн босхолонор быраабы сүтэрэр кыах баар. Ол ханнык түгэннэргэ эбитий? Бырааптарын сүтэриэхтэрин сөп, өскөтүн: ЕСХН төлөөччүлэр нолуоктаныыттан босхолонор бигэргэммит “выручкаттан” таһынан дохуоттаах, эбэтэр акцизтаах табаары (подакцизный товар) батарбыт түгэннэригэр.
Бу маннык нуормалары кэспиттэрэ көһүннэҕинэ, тыа хаһаайыстыбатын табаарын оҥорон таһаарааччылар иккистээн НДС төлөбүрүттэн босхолонор бырааптарын сүтэрэллэр. Онон бигэргэммит нуорма иһинэн дьаһаммыт быдан ордук.
Баай-дуол нолуогар – уларыйыы эбэтэр нолуок “вычетын” туһунан өссө биирдэ
Нолуок туһунан таарыйбычча, нолуок сулууспатын үлэһиттэрэ өссө биир түгэни хайаан да таарыйан ааһарга сүбэлээтилэр. Ол эбэтэр, кэнники кэмҥэ араас социальнай ситимнэргэ, ордук кыайа-хото бассаап бөлөхтөрүгэр, нолуок уорганнара физическэй сирэйдэртэн ылыллар баай-дуол нолуогун “вычета” суох ааҕалларын туһунан олоҕо суох иһитиннэрии тарҕанна:
– Нолуок уоргана нолуок төлөһөөччүлэртэн анал сайабылыанньа көрдүү сатаабакка, баай-дуол нолуогун көрүллэр чэпчэтиитин учуоттаан туран аахпытын иһитиннэрэбит. Онон анаан сайабылыанньалаһа сатыыр наадата суох.
Уратыта диэн, саҥа бэрээдэккэ олоҕуран, 2017 сылтан саҕалаан баай-дуол иһин нолуок аан бастакытын кадастровай сыанаҕа олоҕуран ааҕыллар буолла. Эбийиэк кадастровай сыаната ырыынак сыанатыгар муҥутуур чугас. Санаттахха, тустаах нолуок бу иннинэ инвентаризация сыанатыгар олоҕуран ааҕыллара. Онон нолуок кээмэйэ иннинээҕиттэн уратылаһар.
Кадастровай сыанаҕа олоҕуран ааҕыыга аан бастаан көһөр буолан, нолуогу ааҕыыга намтатар кээписиэн диэн туттуллар. Ону таһынан кадастровай сыанаттан нолуоктаммат вычет тиһигэ диэн туттуллар. Ол эбэтэр нолуок ааҕыллыбат:
- биир хостон 10 кв.м. иэнигэр;
- кыбартыыраттан – 20 кв.м.;
- олорор дьиэттэн – 50 кв.м.
Маннык вычет хас биирдии нолуок төлөөччүгэ, ханнык көрүҥҥэ киирсэриттэн тутулуга суох, ааҕыллар.
Тырааныспар нолуога
Тырааныспар нолуогун туһунан этэр буоллахха, сыаналаах (“дорогой” диэн ааҕыллар) массыыналаах дьоҥҥо эрэ сыһыаннаан, уларыйыы киирдэ. Арассыыйа Минпромторг тэрилтэтэ 2017 сыллааҕы тырааныспар нолуогун ааҕан таһаарыыга, ортотунан, 3 мөл. солк. үрдүк сыаналаах легковой массыыналарын кэрискэтин (перечень) кэҥэппит.
Иккиһинэн, онно хапсар тимир көлөлөөхтөргө ааҕыллар үрдэтэр кээписиэн 1.1-тэн 3-кэ диэри үрдээтэ.
Нолуок төлөһөөччүлэргэ көмө, тирэх буоллун диэн, нолуок уоргана www.nalog.ru диэн официальнай саайтыгар “Налоговое уведомление 2018” диэн промо-страница аспыт. Онно киирэн билсэргит ордук буолуоҕа. Тутаах страницаҕа киирэн баран, уҥа диэки көрүҥ. Нолуогу суоттаан таһаарыы туһунан онно сиһилии суруллар.
“Жизненные ситуации” диэн баска (разделга) киирэн, үгүстүк киирэр ыйытыыларга хоруйдаабыттара баар.
Пени, ыстараап төлөөн эрэйдэммэт, ночоотурбат гына, 2017 сыллааҕы нолуогу 2018 сыл ахсынньы 1 күнүн иннинэ төлөһүөхтээхпит.
Сир нолуога
Оттон сир нолуогун ааҕыыга чэпчэтиинэн туһанааччыларга эрэ сыһыаннаах уларыйыы киирбит. Ол эбэтэр, РФ Нолуокка кодексын 391 ыстатыйатын 5 пуунугар суруллар кэккэ көрүҥ сирэйдэргэ (биэнсийэлээхтэргэ уонна кинилэргэ тэҥнэммит сирэйдэргэ, 1-кы, 2-с курууппалаах инбэлииттэргэ, оҕо сааһыттан инбэлииттэргэ, Аҕа дойду сэриитин бэтэрээннэригэр, бойобуой дьайыылар бэтэрээннэригэр уонна инбэлииттэригэр, Сэбиэскэй Сойуус уонна Арассыыйа Дьоруойдарыгар уо.д.а.) көрүллэр чэпчэтии атын хабааннаммыт.
Ол эбэтэр, кинилэр, чэпчэтиинэн туһанааччылар, сирдэрин учаастага алта суотайтан (600 кв.м) улахана суох түгэнигэр, кадастровай сыананан ааҕыллар нолуоктан олоччу босхолоноллор. Бэлиэтиибит: Ити чэпчэтии биир учаастактарыгар дьайар.
Оттон сирдэрэ ити кээмэйтэн киэҥ түгэнигэр, 600 кв. м. иэни көҕүрэтэн баран, онтон ордубут иэнигэр нолуок ааҕыллар.
Өскөтүн вычет аахтарар бырааптаах физическэй сирэй эрдэ, бу иннинэ нолуокка чэпчэтиинэн бэлиэр туһана сылдьыбыт буоллаҕына, нолуок уоргана баар сибидиэнньэлэргэ олоҕуран, киниттэн сайаапка, уведомление күүтэ сатаабакка, быһа оҥорор. Нолуок уорганыгар тиийэ, биллэрэ сатыыр наадата суох.
Кадастровай сыана туһунан
Баай-дуол уонна сир сыһыаннаһыыларыгар миниистир эбээһинэһин толорооччу Евгения Григорьева кадастровай сыана нолуок төрүтэ буоларын туһунан суруналыыстарга брифинг оҥорбута. Онно кини «О государственной кадастровой оценке» Федеральнай сокуону олоххо киллэрэр суолтан былырыын, 2017 сылга, «Центр государственной оценки» ГБУ тэрилтэ баар буолбутун санатта.
Өрөспүүбүлүкэ уурааҕар олоҕуран, хамсаабат хапытаал эбийиэгин үс көрүҥэр – тыа хаһаайыстыбатын аналыгар туттуллар сирдэргэ, нэһилиэнньэлээх пууннар сирдэригэр уонна хапытаалынай тутуу эбийиэктэригэр (тутууларга, ситэриллэ илик тутууларга, сооружениеларга) – судаарыстыбаннай кадастровай сыананы оҥоруу былааннаммыт.
Онно бэлэмнэнии үлэ чэрчитинэн, хамсаабат хапытаал эбийиэгин кадастровай сыанатыгар (на величину кадастровой стоимости) дьайар кыах баарын этэр. Онуоха гражданнар кэлэр 2019 сыл тохсунньу 1 күнүгэр диэри кэмҥэ ити үөһэ этиллибит Сыана судаарыстыбаннай киинигэр хамсаабат хапытаал эбийиэктэрин харахтарыыстыкатын туһунан декларацияларын туттарыахтарын наадатын, онтулара эбийиэктэрин сыанатыгар дьайыан сөбүн туһунан анаан бэлиэтээтэ.
Декларацияны Дьокуускай к. Киров аатынан уул. 28 нүөмэрдээх дьиэтигэр түстэммит Сыана судаарыстыбаннай киинигэр, 4-с этээскэ туталлар, эбэтэр электроннай көрүҥүнэн (тус илии баттааһыннаах докумуону сканердаан баран) Этот адрес электронной почты защищён от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра. электроннай аадырыска ыытыахха сөп. Ыйытыылаах түгэҥҥэ 8 (4112) 507-131 эрийдэххитинэ, быһаарыахтара дии саныыбыт.
Оттон декларация форматын Киин саайтыгар cgko.sakha.gov.ru киирэн билсиҥ.
Сыана олохтуурга туһаныахтарын иннинэ ол декларацияҕа ыйыллыбыт иһитиннэриини кинилэр бастаан бэрэбиэркэлииллэр. Ол кэнниттэн декларация туттарбыт сири бас билээччигэ эбэтэр интэриэстээх сирэйгэ кадастровай сыананы оҥоурууга бэриллибит сибидиэнньэ киирбитин-киирбэтэҕин туһунан уведомление ыыталлар. Бу туһунан СӨ Ил Дарханын уонна Бырабыыталыстыбатын пресс-сулууспата иһитиннэрэн турар.
Балаһаны бэлэмнээтэ
Татьяна Захарова-Лоһуура.
