Сунтаар улууhун биир кырдьаҕас үɵрэҕин кыhата, Г.Е. Бессонов аатынан Тойбохой орто оскуолата, бу күннэргэ тэриллибитэ 135 сылын үɵрүүлээхтик бэлиэтиэҕэ.
Оскуола аан бастаан Иннокентьевскай таҥара дьиэтин иhинэн “кыраамата оскуолата” диэнинэн 1883 с. аанын аспыт. Аҕабыыт Афанасий Павлуцкай туруорсуутунан. Онтон церковнай-приходской буолар. Салгыы эмиэ уларыйар-тэлэрийэр. Олус баай историялаах, элбэх үтүɵ үгэстэрдээх, ытыктанар, киэн туттар оскуолабыт аатын ааттаппыт үгүс үɵрэнээччилэрдээх, үтүɵ-мааны учууталлардаах. Оскуола күн баччатыгар диэри үлэлии-хамсыы турар.
Таас оскуолаҕа киирэн үɵрэммиппит уонтан тахса сыл буолла эрээри, дойду саамай ыарахан кэмигэр тутуллубут буолан, итэҕэhэ олус элбэх этэ. Ону туоратар туһугар сылын аайы үлэ бɵҕɵтɵ ыытылла турар. Оскуолабытыгар сылааhы ааҕар тэрил туруоруллан, ол кэмчилээһин үбүгэр тимир лииhинэн хоруобуйа оҥоhулунна. Аны хаарга-самыырга тэстибэт буолла, ис ɵттүгэр улахан ɵрɵмүɵн үлэтэ ыытылынна. Түннүктэр барыта пластикка уларытыллыбыттара, оскуола ис моhуона саҥардыллыбыта.
Иитэр-үɵрэтэр үлэ хаамыыта тэтимнээхтик, аныгылыы олоххо сɵп түбэhиннэрэн иннин диэки баран иhэр.
Кэнники үс сылы ылар буоллахха, үɵрэх-билии ɵттүнэн 100% ситиhии, 58-60% хаачыстыба буолар. Итини ооскуоланы мэтээллээх бүтэрэр оҕо ахсаана да туоhулуур. 2016 сылга — 4, 2017 сылга — 3, 2018 сылга 4 оҕо мэтээллээх бүтэрбиттэрэ. Yɵрэххэ киирии, эмиэ үс сылга, 87-90,3%-тан түспэтэ. Итинтэн үрдүк үɵрэҕэ — 48,3%. Кылаастар социальнай-экономическай, биологическай-химическэй профиллаах буолан, ол ɵттүнэн үɵрэххэ хото киирэн, ХИФУ, ДьТХА, медколледж, ТХК бары салааларыгар үɵрэнэ сылдьаллар. “Асчыт-кондитер”, “Атыыһыт-кассир”, “Тимир көлөнү ыытааччы”, “Иистэнньэҥ”, “Оҕуруотчут” диэн идэлэргэ эбии үɵрэнэн, тустаах үɵрэх тэрилтэтигэр эксээмэн туттаран, идэлээх ыччат оскуолаттан тахсар.
Араас таhымнаах үөрэтэр-чинчийэр тосхоллоох кэмпириэнсийэлэргэ үɵрэнээччилэрбит Арассыыйа куораттарыгар ситиhиилээхтик кыттыбыттара. Бүтүн Арассыыйатааҕы “Инникигэ хардыы” кэмпириэнсийэҕэ Москуба куоракка — Васильев Богдан, Яковлев Саша, Казаҥҥа — Петров Андрей, Санкт-Петербурга “Открой в себе учёного” кэмпириэнсийэҕэ Егоров Вова, Бычыгырова Анжелика, Дмитриева Ньургустаана, Николаева Анжелика кыттыбыттарара. Быйылгы үɵрэх дьылыгар Яковлев Александр Гагра куоракка аан дойду таhымнаах “Академия юных” кэмпириэнсийэҕэ 2-с истиэпэннээх диплому, Барнаулга Бүтүн Арассыыйатааҕы “Учёные будущего” кэмпириэнсийэҕэ бочуотунай кырааматаны ылан кэлбитэ. Сивцев Илгэм Москубаҕа Бүтүн Арассыыйатааҕы “Творческий потенциал России” бэстибээлгэ 1-кы истиэпэннээх лауреат буолбута. Степанова Нарыйа Гаграҕа “Академия юных” кэмпириэнсийэҕэ кыттыыны ылбыта. Бу үɵрэнээччилэри бэлэмнээбиттэрэ учууталлар: Степанова В.Е., Николаев Б.Е., Фёдоров М.И., Васильева Е.В., Леонтьева П.Е., Степанова А.И., Степанова М.Е., Тихонова Я.В.
Оскуола үɵрэнээччилэрэ Арассыыйатааҕы Оҕо хамсааhынын (РДШ) (салайааччы Васильева Е.В.) иhинэн араас хайысхалаах үлэҕэ бары кытталлар. “Саҥа кɵлүɵнэ” оҕо тэрилтэтэ — улуус, ɵрɵспүүбүлүкэ, Арассыыйа ыытар үлэтигэр, араас күрэхтэригэр ситиhиилээхтик кыттан, улуус баһылыгын хас да гранын, СƟ попечителлэрин гранын, СƟ педагогическай дьаарбаҥкатын хас да тɵгүллээх лауреата, дипломана. “Дьулуур” СƟ сүлүɵтүн 1-кы истиэпэннээх лауреаттара буолбуттара. Бүтүн Арассыыйатааҕы күрэхтэһиигэ кыайан, 5 үɵрэнээччи “Орлёнок” лааҕырга сынньанан кэлбиттэрэ.
Бу кэнники сылларга спорт араас таhымнаах күрэхтэһиилэригэр үɵрэнээччилэрбит лаппа үчүгэй кɵрдɵрүүлээхтэр. Ол курдук, баскетболга, волейболга, хайыhарга, мас тардыhыыга, бокска, чэпчэки атлетикаҕа наар инники күɵҥҥэ сылдьар буоллулар.
Учууталлар, идэлэрин үрдэтэтэн, сылын аайы анал куурустарга дьарыктаналлар, араас таhымнаах сэминээрдэргэ, кэмпириэнсийэлэргэ, күрэхтэһиилэргэ ситиhиилээхтик кытталлар.
Оскуола ыытар үлэтин уопутун туhунан кэнники сылларга үс улахан кинигэ бэчээттэнэн таҕыста.
Оскуола бары ɵттүнэн кэккэ улахан ситиhиилээх буолан, СƟ Ил Дарханын гранын икки тɵгүл (2015, 2017 сс.) ылан үɵрүүбүт муҥура суох. Ити ситиhиигэ үɵрэнээччилэри, учууталлары, тɵрɵппүттэри кɵҕүлээн, оскуола үɵрэтэр-иитэр үлэтин салайан кэллилэр: эдэр, кэскиллээх дириэктэрбит, улуус дириэктэрдэрин күрэтэһиитин кыайыылааҕа, “Саха сирин инники эрэлэ” бэлиэ кавалера Б.Н. Васильев; дириэктэри солбуйааччылар — Арассыыйа Федерациятын үɵрэҕин бочуоттаах үлэhиттэрэ, СӨ үɵрэҕин туйгуннара В.П. Максимова, П.Е. Леонтьева, В.П. Васильева; иитэр үлэҕэ солбуйааччы — “Саха сирин инники эрэлэ” бэлиэ кавалера А.П. Саввинова.
Бу дьыл ахсынньы 7 күнүгэр оскуолабыт тɵрүттэммитэ 135 сылын бэлиэтиир бэлиэ түгэнигэр араас кэмҥэ үɵрэммит, үлэлээбит ытык-мааны ыалдьыттары күүтэбит.
Татьяна МИХАЙЛОВА, учуутал.
