Бу күннэргэ “Сахатранснефтегаз” Акционернай Уопсастыба тэриллибитэ 15 сылын бэлиэтээтэ.
2000 сыллар саҕаланыыларыгар өрөспүүбүлүкэни күөх төлөнүнэн хааччыйыыга уонна гаастааһын эйгэтигэр экэнэмиичэскэй сайдыыны оҥорууга дьоһун суолталаах быһаарыылар ылыныллыбыттара. Хампаанньа актыыба судаарыстыба бас билиитигэр бэриллиэхтээҕэ. Ол сиэринэн, оччотооҕу СӨ Бэрэсидьиэнэ В.А. Штыров 2003 сыл ахсынньы 9 күнүгэр “Сахатранснефтегаз” аһаҕас акционернай уопсастыбаны төрүттүүр туһунан ыйааҕа тахсыбыта. Саҥа тэриллибит тэрилтэ Саха сирин гааска инфраструктуратын бүттүүн түмэн, судаарыстыба бас билиитигэр сылдьар кыахтаммыта. “Сахатранстнефтегаз” тэрилтэ юридическэй сирэй быһыытынан официальнай кумааҕыга 2003 сыл ахсынньы 23 күнүгэр бэлиэтэммитэ.
15 сыл диэн эттэххэ эрэ дөбөҥ. Бу кылгас кэм иһигэр Саха сирин тыйыс усулуобуйатыгар, ирбэт тоҥноох сиригэр аныгылыы бөдөҥ ньиэп-гаас тэрилтэтэ баар буолла. 60-70 сс. үлэлээбит уонна билигин үлэлии сылдьар газовиктар өрөспүүбүлүкэ социально-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар тыын суолталаммыт тутууларынан киэн тутталлар. Олор истэригэр – Өлүөнэ аннынан тардыллыбыт гаас турбатын икки утаҕа. Бу утахтар технологическэй тоҕо көтүү эрэ буолбакка, өрөспүүбүлүкэ устуоруйатыгар хаалар түгэн этэ. Газовиктар Илин Эҥэр олохтоохторо өр сыллар усталарыгар ыраламмыт баҕа санааларын – гаас киириитин толорбуттара! Кэнники 15 сыл устата нэһилиэнньэни гаастааһын дьаныардаахтык барар, күөх төлөн 55 нэһилиэккэ тиийбитэ, күн-бүгүн 96 нэһилиэк гааһынан хааччыллар.
Иван Макаров, “Сахатранснефтегаз” генеральнай дириэктэрэ:
— ДСК, ГРЭС-1, онтон ГРЭС-2 курдук бөдөҥ эбийиэктэр үлэҕэ киирэннэр, бастакы икки утахтар кыаммат буолбуттара. Инньэ гынан, айылҕа гааһын ааһар кыаҕын улаатыннарар сорук турбута. Аны туран, 80-с сылларга гаас турбалара номнуо нуорманы ааһан 20 сыл сулууспалаабыттара, инньэ гынан саҥардыахха наада буолбута. Бу төрүөттэринэн 384 км уһуннаах үһүс утаҕы тардыы саҕаламмыта. Үһүс утаҕы тутууну Дьокуускайтан саҕалаабыттара. Онуоха эргэрбит турбалары өрөмүөннээһин эрэйиллэр этэ, оттон саҥа гаас турбатын учаастактарын киллэрэр буолан, гааһы туох да харгыһа суох ордук кыахтаах гаас турбатыгар холбуохха сөп этэ. Билиҥҥи туругунан бу 720 мм диаметрдаах гаас утаҕа Саха сиригэр саамай бөдөҥнөрүнэн буолар.
Хас да тэрилтэ, ол иһигэр кэнники сылларга “Стройсельгазификаия” ГУП үһүс утаҕы тутууга боччумнаах үлэни ыытта. Олус элбэх күүһү-күдэҕи эрэйэр бырайыактыыр-куонкурустуур үлэни аахсыбакка, тыаны солооһун, тутуу тиэхиньикэтин пааркатын тутуу, сири үүттээһин курдук, маны сэргэ, Кэбээйи, Нам, Горнай улуустарыгар гаас турбатын тутуу ыытылынна.
Күн бүгүн үһүс утах Мастаахха диэри тардылынна, аны 84 км тардан Кыһыл Сыырга диэри аҕаларбыт хаалла. Үбүлээһин боппуруоһа быһаарылынна да, үлэ салҕанан барыаҕа. Үһүс утах тардыллыаҕыттан, киин оройуон турбатын тиһигин саҥардыыга улахан үлэ барда. Гаас тырааныспарын ситиминэн күөх төлөн ааһар кыамтата, кыаҕа биллэ тубуста, улаатта.
Билигин Дьокуускайдааҕы гааһы переработкалыыр собуоту кэҥэтии – тэрилтэ сүрүн үлэтин хайысхаларыттан биирдэстэрэ. Собуот иккис уочарата тутулуннаҕына СУГ үлэтэ күүһүрэригэр төһүү буолуоҕа. Билигин бэнсиин сыаната үрдээн, суоппардар гаас уматыкка көһөллөрө улаатта, онон тыа улуустарын олохтоохторун көрдөүһүүлэринэн, миэстэтигэр АГЗС тутулларын былаанныыбыт. Маны таһынан, собуот саҥа бородууксуйаны – убатыллыбыт айылҕа гааһын (СПГ) уматыгын оҥорон таһаарыаҕа. Бу ыраах сытар нэһилиэктэргэ турбаны туппакка эрэ гаастааһын кыалларыгар улахан суолталаах буолуоҕа.
2017 сыллаахха Саха сиригэр айылҕа гааһа кэлбитэ үйэ аҥара буолбутун бэлиэтээбитэ. Ол эбэтэр, гаас турбата номнуо эргэрбитин, туһаныыттан тахсар кэмэ тосхойбутун бэлиэтиир. Биүиги тыйыс айылҕабытын оннооҕор ыстаал тулуйбат. Инньэ гынан, гаас турбатын уонна тиһигин өрөмүөннэһин – биһиги бүтэн быстыбат, олохтоох үлэбит. Аныгы сайдыылаах үйэҕэ былааннаммыт үлэни толорорго, гааһы тиэрдии технологическэй ситимин саҥардыыны күһэйэр. Хампаанньа 7000 км усталаах гаас турбатын, ол иһигэр магистральнай уонна тарҕатар ситимин төгүрүк суукканы быһа, тиһигин быспакка эрэ хонтуруоллуур үлэ эрэйиллэр.
Тэрилтэ үлэһиттэрэ дьоҥҥо сылааһы уонна сырдыгы тиэрдэр саамай үтүө сорудахтаахтар. Ол туһугар “Сахатранснефтегаз” АУо 2 тыһ. тахса үлэһитэ туох да өрөбүлэ суох, бырааһынньыктары аахсыбакка эрэ, түүннэри-күнүстэри кыһамнылаахтык үлэлиир. Саха сиригэр аан бастакы күөх төлөнү аҕалбыт үлэһит дьон үтүө үгэстэрин билигин да чиэстээхтик салҕыыллар. Оннооҕор бүтүн дьиэ кэргэнинэн бу эйгэҕэ биккиллэр сыалай династиялар бааллар. Ол курдук бэриниилээх дьон бу хампаанньаҕа үлэлииллэр. Күөх төлөн тохтоло, харгыһа суох, эрэллээхтик кэлэрин хааччыйар үрдүк таһымнаах оробуочайдар, маастардар, инженердэр, сулууспалаахтар алаһа дьиэ куруук ичигэс буоларын туһугар кыһамньылаахтык үлэлииллэр.
Үбүлүөйдээх сылы түмүктээри туран, хампаанньа бүгүн үөрүүлээх быһыыга-майгыга Чурапчы Хайахсытыгар уонна Мэҥэ Хаҥалас Бүтэйдээҕэр кэтэһиилээх күөх төлөнү холбоото!
