Өймөкөөн Дубай курдук буолуо дуо?

Бу хаартыскаларга баар муус оҥоһуктары аан бастаан көрдөххө, биһиги “Ирбэт тоҥмут саарыстыбатын хаартыската” дии саныыгын. Болҕойон көрөн баран “бэйи эрэ, биһиэниттэн букатын атын дии, бу ханнаный?” диэн аны дьиктиргиигин. Оттон бу Саха сирин санатар муус кафе өҥүрүк куйаас Дубайга турарын иһиттэҕинэ, “тымныы биһиги баайбыт” диэн санаалаах саха киһитэ букатын өлөн түһэрэ чахчы.

Сүллүүкүттэр харчыларын курдук

Тоҕо диэтэххэ, “дьиҥнээх тымныы, хаар-муус биһиэхэ эрэ баар, билиҥҥитэ кыайан туһана илик баайбыт, хойут кэлэр көлүөнэлэр туризмы сайыннаран, тымныыны атыылаан аһыахтара” диэн кистэлэҥ бүк санаалаахпыт. Саха сиригэр эрэ ирбэт тоҥ баар буолан, кыһыннары-сайыннары ууллубат муус оҥоһуктар биһиэхэ эрэ баар буолуохтаахтар диэн бигэ эрэллээхпит. Улахан тойотторбут “алмаас, ньиэп-гаас бүттэҕинэ, тымныыттан харчы оҥостуохтаахпыт” дииллэрин итэҕэйэбит. “Хойутуу да буоллун, биһиги көрүөхпүт суоҕун да буоллар, оҕолорбут ситиһиэхтэрэ” диэн саныыбыт.

Биһигиннээҕэр тымныы, хаар-муус дойду Антарктида баар да, ырааҕа, айана куттала бэрдиттэн “конкурент” быһыытынан көрбөппүт. Биир тылынан, түмүктээн эттэххэ, тымныыбытын, мууспутун хайыы үйэ атыылаан бүтэн, сиэппитигэр хачыгырас харчы оҥостон укта сылдьар курдукпут. Хомолтолооҕо диэн, уһугуннахпытына, ол куулунан сүгэр харчыбыт сүллүүкүттэр киэннэрин курдук сүтэн хаалар.

Эмират муус кафета

Оттон билиҥҥи аан дойду туризма киһи аймах итии тропик сылаас муоратыгар сөтүөлүүр, этин-сиинин күн уотун сыралҕаныгар сиэтэн, харааран кэлэр баҕатыгар тирэҕирэр. Биһиги хаарбытыгар кэлэн төкүнүҥнээн, сэбиргэхтэтиэр диэри тоҥор баҕалаах турист билиҥҥитэ суох.

Ол эрээри, балаһыанньабытын көрдөххө, дьадаҥыбыт бэрт, үөрэхпит, билиибит, сайдыыбыт билиҥҥитэ аныгы технологичнай үйэ таһымыгар тиийэр гына эппиэттэспэт, аан дойду өйүн-санаатын сайдыытыттан хаалыыбыт улахан. Онон тымныыбытын туристарга атыылаан аһыырбыт, чахчы, хойут кэлиэн сөп быһыылаах.Тымныыттан билим атын технологияларынан, холобур, муустан водороду арааран ылар эҥин курдук үрдүк технологияларга тирэҕирдэхпитинэ, баҕар, эрдэ харчы киллэриниэхпитин сөп. Ол эрээри ити -- атын тиэмэ.

Урут 1990-с сылларга ырыынак саҥа сайдарын саҕана “Саха сириттэн хаары-мууһу итии араап дойдуларыгар таһыаҕыҥ, кинилэр ньиэптэрин дуолларыттан ботуччу хайытыаҕыҥ” диэн идиэйэлэр иһиллэр буолаллара. Судургутук санаатахха, “наһаа сөптөөх этии” курдук. Кыһын бульдозерынан хаары анньан, престиир тэрилгэ кирпииччэ, булуок курдук оҥорон төһөнү баҕарар аан дойдуга таһыахха сөп. Оттон хаары уу оҥорон, тиэхиньикэни сойутарга эҥин, араас барытыгар туһаныахтарын сөп этэ.

Хомойуох иһин, араабтар сатаналар аан дойдуттан буолары-буолбаты арааһы атыылаһаллар да, “хаарда аҕалыҥ, мууста ылан кулуҥ” диэн этиилээх тахса иликтэр.

Кинилэр аныгы технологиялар күүстэринэн хаартан-муустан харчы киллэринэр атын суолу тобулбуттар. Бу хаартыскаҕа Дубай киинигэр Таймс-искибиэргэ баар сынньатар, уоскутар мусукаалынай муус кафе көстөр. Бу муус кафены 2007 с. Sharaf Group диэн Эмират биир улахан баай тэрилтэтин тойоно шейх Ибрагим Шараф диэн киһи 3 мөл дуолларга туттарбыт. Кафе ис көстүүтүн киэргэтиитэ барыта муустан кыһыллан оҥоһуллубут. Таһырдьа +44 буоллаҕына, манна ирбэт тоҥ курдук -6 кыраадыс. Дубайга кини муус кафетыгар элбэх турист сылдьар. Ибис-итии өҥүрүк куйаастан эмискэ Арктика дуу, Антарктида дуу тымныытыгар киирэн тахсыы туристарга бэйэтэ улахан экстрим. Бу кафеҕа киирии 19 дуоллар. Сылаастык таҥыннараллар, итии сакалааты эбэтэр итии чэйи биэрэллэр. Менюнан эбии сакаастаан атын ас ылыахха сөп.. Кафеҕа 40-50 киһи киирэр. 30-40 мүнүүтэ эрэ тулуйан олороллор, онтон тоҥон бараллар эбит. Манна даҕатан эттэххэ, туризмы сайыннарар АХШка, Швецияҕа, Англияҕа, Японияҕа, Соҕуруу Кэриэйэҕэ тымныынан, мууһунан туристары эмиэ угуйаллар. Ол эрээри Дубай муус кафета тоҕо эрэ барыларыттан ордук аатырар.

Хотугу Полюс бастакы арааба

Ити кафе хаһаайына Ибрагим Шараф Саха сирин, Арассыыйа улахан табаарыһа, Хоту уонна Соҕуруу полюстарга иккиэннэригэр тиийбит киһи, Арассыыйа бочуоттаах полярнига. Кини биһиги дойдубут хоту өттө сайдыытыгар оннук улахан үтүөлээҕэ биллибэт. Онон, дьээбэлэнэн эттэххэ, ити үрдүк аат атыылаһыллыбыт эбэтэр туохха эмэ успуонсардатаары иҥэрбит буолуохтарын эмиэ сөп.Ибрагим Шараф Саха сиригэр иккитэ кэлэ сылдьыбыта. Бастаан 2007 с. олунньуга Магадантан үс вездеходунан Дьокуускайга диэри айаннаабыта. Тымныы Полюһугар -- Өймөкөөҥҥө -- олунньу 13 күнүгэр тиийбитэ. Кини сырыытын Арассыыйа информааҕыныстыбалара бары кэтээн сырдата олорбуттара. Дьокуускайга 14 хонугунан кэлбиттэрэ. Шарафка Өймөкөөн баһылыга “Устуоруйаҕа аан бастаан Тымныы Полюһугар тиийбит араап киһитэ”диэн сэртипикээт туттарбыта.Шараф бу -51 тымныы кыраадыстаах, хааныгар адреналин ыһыахтанар сырыытын аһары сөбүлээбит этэ, фантастикаҕа холообута. Сөп даҕаны, бу айаннаан иһэн былыргы ГУЛАГ лааҕырдарын көрбүтэ, Сусумаҥҥа аан дойдуга саамай хоту, тимир буочукалартан сыбааркаламмыт минареттаах мечеккэ Аллааҕар үҥпүтэ, саха атын миинэн көтүппүтэ. Таарыччы тымныыбытын, ирбэт тоҥмутун үчүгэйдик үөрэппитэ туһалаабыт диэххэ сөп. 2014 с. кафетын саҥаттан уларытан оҥотторбут

42 ойох кыһалҕата

Өймөкөөҥҥө иккиһин Ибрагим Шараф 2012 с. сылдьыбыта. Ол сырыытыгар пресс-кэмпириэнсийэтигэр Өлүөнэ өрүһүнэн устуон, мааман муоһун хостуур тэрилтэ арыйыан баҕарарын кэпсээбитэ. Дьахтар аймаҕы 42 ойохтооҕунан уҥара сыспыт этэ. Хас оҕолооххун диэбиттэрин “чуолкай билбэппин, айаҥҥа сылдьыбытым алта нэдиэлэ буолла” диэн кини суоҕар өссө хас ойоҕо төрөөн сытарын билбэт буолансоһуппута. Айанныы барарыгар ойохторуттан барыларыттан көҥүллэтэр үһү. Дьээбэлэнэн эттэххэ, дьахталларын кытта биирдии түүн кэпсэтэр буоллаҕына, аҥаардас көҥүл ыларыгар балтараа ыйа баранар эбит диэн аһыныахха сөп курдук.

Ууллубат муус отель

Шарафтан идиэйэ ылан арааптар күндү эрэстэрээннэрдээх, уу анныгар муора курдаттыы көстөр саалалардаах Персидскэй хомоҕо уста сылдьар айсберга майгынныыр улахан отель тутар былааннаахтар эбит. Арааптар муус замоктары тутууга билиҥҥитэ манна тэҥнээхтэрэ суох шведтэры баһыйар санаалаахтар. Шведтэр замоктара сайын аайы ирэн уу буолар, кыһын саҥаттан туталлар. Оттон арааптар отеллара аныгы технология күүһүнэн ууллубат, ууга тимирбэт буолуохтаах. Идиэйэни олоххо киллэриигэ үлэлиир Франк уонна Свен Зауэрдар диэн ньиэмэс архитектордара бу аан дойдуга суох футуристическай тутууларын Blue Crystal (халлаан күөҕэ кристалл) диэн ааттыыллар. Отель мууһа күн энергиятын туһанан +40 кыраадыска да ууллубат буолуохтаах. Бу идиэйэ утопия, табыллыа суоҕа диэн элбэхтик кириитикэлэнэр. Ол эрээри сорохтор харчыларын ханна гыныахтарын билбэт Эмираттарга оннооҕор буолуох киһи өйүгэр сатаан батан киирбэт идиэйэлэр олоххо киирбиттэрэ диэн утараллар.

Көрөргүт курдук, сир баайын харчытын сиэрдээхтик ылар, дойдуларын, норуоттарын сайыннарары өрө тутар дьон арааһы барытын оҥороллор, ситиһэллэр. Оттон биһиги тымныыбытын атыылаан аһыахпытыгар диэри ыраах да, эрэли сүтэрбэккэ үлэлиэххэ наада.