Суруналыыс Владимир Степанов сөптөөх боппуруоһу көтөхпүт. Бу уонунан сылларга үлэлээн кэлбит үүтү, эти соҕотуопкалыыр тэрилтэлэр потребительскэй кэпэрэтииптэр диэн ааттанан үлэлээн кэллилэр. Ол гынан баран, кинилэр үлэлэрин туһунан иһитиннэрии судаарыстыбаннай суолталаах кистэлэҥҥэ кубулуйда. Ити иһитиннэриини билэ сатыыр киһи өстөөх, дойду үспүйүөнүн курдук көрүллэр буолбута ыраатта. 193 №-дээх сокуоҥҥа сурулларынан кооперация биир сүрүн бириинсибэ «Доступность информации о деятельности кооператива для всех его членов» диэн. Тоҕо бу бириинсип тутуһуллубатый ? Бу потребительскэй кэпэрэтииптэри тэрийии да, үлэлэтии да баар сокуоннары, нуормалары үрдүттэн кэһэ сылдьан тутуһуллубакка кэллилэр. Ити кэһиилэр сүрүн биричиинэлэрэ үөһээ салалтабытыгар сытар. Холобура, ТХМ судаарыстыбаннай уорган боломуочунайа буолан туран, оҥорон таһаарыынан дьарыктанар кэпэрэтииптэри үүтү переработкалыыр объемнарыгар, нормативтарыгар араас хааччахтары киллэрэн сокуон хас да ыстатыйатын кэһэн кэллилэр.
Онтон кооперация иһинээҕи үлэтэ туһунан «дьикти» кэпсээн. Сокуон быһыытынан иһинээҕи үлэ күннээҕи түбүктэрин бырабылыанньа быһаарбытынан, кини талбыт дирекцията толоруохтаах этэ. Ол олох кыаллыбакка кэллэ. Муниципальнай да судаарыстыбаннай да уорган судаарыстыбаннай көмө үбүн-харчытын, нормативтары, правовой акталары кэлтэччи быһаарааччы буолан туран, бэйэтигэр сөптөөх киһини дирекцияҕа соҥнооһунуттан саҕалаан кэпэрэтиип бары үлэтигэр сокуону кэһэн туран орооһон кэллэ. Ол түмүгэр ити В.Степанов суруйар итэҕэстэрэ, быһаҕастара нуормаҕа кубулуйдулар. Итини бэйэтин публичнай киһинэн ааҕар, «тос» курдук тойон Иванов «Опровержения на публикацию в социальных сетях и интернет источниках под авторством Владимира Степанова» диэн суруйуута да кэрэһэлиир. Дьиҥнээх үүт, эт туттарааччы ол оннугар куолаһа суох наар көрдөһөөччү эрэ оруолугар сылдьыбыта ыраатта. Кини интэриэһин көмүскүөхтээх кэпэрэтиибин салалтатыттан саҕалаан үрдүкү салалтаҕа диэри туруорсар, үлэ ис туругун үөрэтэр киһи суоҕун кэриэтэ. Холобура, Кангаластааҕы «Саюри» оҕуруот аһын үүннэрэр тэрилтэ үлэтин биир киилэ үүннэрэр бородууксуйатын ороскуота төһө буолан, төһө сыанаҕа атыылаатаҕына барыс ыларыттан саҕалаабыта. Ити саамай сөптөөх быһаарыныы этэ. Тыа сирин сүөһү, сир үлэһитин үлэтин түмүктэрэ хайдах буолуохтааҕын тоҕо ким да иҥэн-тоҥон үөрэппэтий? Ким боборуй, тоҕо боболлоруй ? Боростуой үүт, эт туттарааччы ырыынак байҕалыгар эрдиитэ суох тыыга быраҕыллыбыта үйэ чиэппэриттэн орто. Саха сирин 640-IV №-дээх сокуона ылыллыбыта уон сыл буолла. Бу тухары бу сокуон ирдиир көрдөбүллэрэ олохтоох салайыныы уонна улуус да өрөспүүбүлүкэ бары таһымнаах кэпэрэтииптэринэн толоруллубакка да үрдүкү салалтанан ирдэниллибэккэ да кэллэ.Бу сокуон алтыс ыстатыйатын үһүс пууна ыйарынан олохтоох бэйэни салайыныы уорганнара ылыммыт боломуочуйаларын толороллоругар төһө үп наада буоларыгар тиийэ сөптөөх расчеттары оҥоруохтаахтар уонна үрдүкү уорганнарга туруорсуохтаахтар этэ. Тойон Иванов табаар производстватын «сайыннарааччы» курдук бэйэтин сыаналанан туран, ЛПХ Шамаев «ордон хаалбыт» ханна да баппат үүтүн абыраан кэриэтэ тута олорор курдук кэпсэнэрэ сиэргэ баппат. Ырыынак усулуобуйатыгар табаар, сөптөөөх ороскуотун сабар, ону ааһан барыс биэрэр сыаналаах буолуохтааҕын билэ, учуоттуу сатаабата, атаҕастабыл дии саныыбын. Бу курдук дьон интэриэһин турууласпат, учуоттаабат сымыйа кэпэрэтииптэри үөһээттэн олорон соҥнооһун хайаан да түктэри түмүктэри биэриэхтээҕэ эрдэттэн биллэр этэ.
Степанов В.Н. ыстатыйатыгар хардарыы (опровержение) диэн биэрэригэр тойон Иванов « …кооперативу предоставляется субвенции…не путать с субсидией…» диэбит ол гынан баран, олох да дотация курдук олус киэн хайысханы хабан хапытаалынай тутуу ыытыытыгар тиийэ туһаммыта, ону таһынан олох да атын тэрилтэлэргэ иэс диэн биэрэн коммерческэй сыаллаах үбү хамсаппыта, чопчу сыаллаах соруктаах харчыны атын сыалга ыыппытын, кэһиигэ олох да ылыммата киһини дьиксиннэрэр. Эбэтэр улуус бэрэстэбиитэллээх уорганнара уонна субъект боломуочунай уоргана үүт соҕотуопкатыгар анаммыт харчыны аналын уларытан атын сыалга-сорукка туттуллар субвенция курдук уларытан биэрбиттэрэ дуу? Итинник үбү сыалын-соругун уларытан туттуу нуормаҕа кубулуйан дьону кытта төлөһүүгэ хойутааһын тахсар биир сүрүн биричиинэтэ буолуон эмиэ сөп.
С.И.Иванов кэпэрэтиип аатыгар ороскуоттары сабынарыгар диэн субвенция үөһээттэн ананан кэлэр диирэ киһини улаханнык дьиксиннэрэр. Ити схема бу Саха Сиригэр хостуур тэрилтэлэр ороскуоттарын муҥутуур улаатыннаран бэйэлэригэр сөҕүмэр хамнас, бириэмийэ, сыл түмүгүнэн эбии төлөбүр эҥин курдук оҥостор схемаларын санатар. Бэйэ интэриэһин урутаан көрүнүү схемата биһиги үүппүт соҕотуопкатын тэрилтэлэригэр, үөн курдук сыыллан киирбитин билбэккэ олороохтообут эбиппит дуу диэн санаа киирэр. Ол да иһин дьон туруорсан муҥнанар үүттэрин, эттэрин сыаната кэккэ сылларга үрдээбэт буолуон эмиэ сөп. Бүддьүөт харчыта тоҕо наар «мааны» тэрээһиннэр ороскуоттарын эрэ сабарга кэлтэйдии барыахтааҕый?
Публичнай Иванов судаарыстыба аатыттан Е.С.Шамаевы буруйдаан, «…эн чааһынай сүөһүн ороскуотун сымнатыыга, дьиэ кэргэҥҥин иитиигэ судаарыстыба туох да эбээһинэһи сүгүө суохтаах» диэх олох «миэстэтигэр өлөрөн» түһэрдэ. Дьэ кытаанах тойон диэтэҕиҥ, итинник хабыр бырагырааммалаах хайдах публичнай киһи буолбутун дьиктиргиибин. Арассыыйа ФС 264 №-дээх 29.12.2006 с сокуонун сэттис ыстатыйата популискай эрэ сыалтан кэлин (2013-2014 сс) тупсарыллан суруллубатаҕа буолуо дии саныыбын. Ити сокуон ыстатыйата этэринэн биһиги усулуобуйабытыгар, сүөһүнэн, сиринэн иитиллэр тыа сирин киһитэ үлэлээх, дохуоттаах, олоҕун укулаата чөллөөх буоларыгар судаарыстыба көмөлөһүөхтээх диэн. Арассыыйа сокуона көҥүллүүрүн ааһан ирдиир ээ тыа сирин дьонугар көмөлөһүн диэн. Ону баара бу киһи курдук, сүөһү, сир үлэһитин олус сэниир дьон баар буоланнар, Айсен Сергеевич Николаев этэригэр дылы дьоҥҥо сөптөөх, эффективнай механизм баччааҥҥа диэри кыайан оҥоһуллубакка кэллэ. Арыычча таныктаах соҕус дьоммут наар бэйэлэрин, эбэтэр тэрилтэлэрин эрэ интэриэстэрин өрө тутан кэллилэр. Ол иһин судаарыстыба көмөтө сүөһү төбөтүнэн, таҥастанар сир иэнинэн быһаччы сүөһү иитэр, сири таҥастыыр дьоҥҥо тиэрдиллэрэ наада. Итинник быһаччы көмөлөр оннооҕор ВТО быраабылаларынан,биһиги Сахабыт сирин курдук усулуобуйалаах дойдуларга, көҥүллэнэллэр.
Ил Дархаммыт Айсен Сергеевич Николаев анал этиитигэр ахтыбытын курдук хас биирдии сүөһү, сылгы, таба иитэр, сиринэн дьарыктанар киһи, быһаччы бэйэтин счетугар көмөнү ылара буоллар, балаһыанньа харахтан сыыһы ылбыт курдук көнүө этэ. Үптээх-харчылаах Е.С.Шамаев курдук буор үлэһит киһи дьэ дьиҥнээхтик бэйэтэ былааннаан үлэлиир-хамсыыр усулуобуйата үөскүө этэ. Баҕардаҕына бэйэтин кыаҕынан эбэтэр ити Иванов курдук киириилээх, тахсыылаах дьону туһанан, кыттыһан үүтүн, этин батаран дохуот аахсыа этэ. Атына диэн толору бырааптаах, үптээх-астаах хаһаайын буолан туран, Ивановы кытта тэҥҥэ кэпсэтэр балаһыанньата үөскүө этэ. Дьэ оччоҕуна тойон Иванов уонна Е.С.Шамаев дэриэбинэ дьылҕатын иһин тэҥ эппиэти сүгүө этилэр. С.Иванов суругун бүтэһигэр бэлиэтээбитин курдук.
«Сомоҕо Күүс» уопсастыбаннай хамсааһын киһитэ Р.С.Барашков. 14.01.2020 с.
