Суруйуубун бэрт судургутук итинник ааттаатым. Күн уотугар күлүмүрдүү оонньуур, дьэрэкээн өҥнөөх кэрэчээн ытарҕалар кэккэлэһэн сыталлар. Кэрэ, күлүмүрдэс, уран мал дьахтар аймаҕы умсугутар айылгылаах. Ол сиэринэн, мин эмиэ бу кэрэҕэ умсугуйдум, олус сэргии-кэрэхсии көрдүм.
Маннык кэрэчээн ытарҕалары ким оҥорор эбитий? Алена Ядреева. Кини туох дьарыктааҕый? Кимтэн кииннээҕий, хантан хааннааҕый? Бастатан туран, кини – эдэр ыал күн күбэй ийэтэ. Икки эмдэй-сэмдэй уоллаах кыыс оҕолоох. Дьиэ-уот бүппэт түбүгүттэн, кырачаан дьону көрүүттэн-истииттэн быыс булан @ya.dance.school үҥкүү оскуолатын салайан үлэлэтэр. Аксинья уонна Наталья Посельскаялар ааттарынан Балет оскуолатын, Култуура уонна ускуустуба Арктикатааҕы институтун уонна 2016 сыллаахха ХИФУ финансовай-экономическай институтун ситиһиилээхтик үөрэнэн бүтэрбит. Ырыа-тойук аргыстаах, олоҥхо доҕуһуоллаах Сунтаартан хаан тардыылаах.
Талааннаах киһи барытыгар талааннаах дииллэрэ кырдьык ээ... Алена бу кэпсээн саҕалаабыт ытарҕаларбын бэйэтэ дизайннаан, уран тарбаҕынан нарылаан, киэргэтэн оҥорор. Куйаар ситимигэр – Инстаграмҥа – элбэх сурутааччылаах. Түргэн-тарҕан туттунуутун, иҥнэн-толлон турбакка, барыга бары холонон көрөрүн, онто ситиһиилээхтик салалларын иһин, биир саастыылаахтара кинини “всеуспевашка” ийэ” диэн ааттыыллар.
Аленаны туох да саарбаҕа суох “кэрэ эйгэлээх кыыс” диэххэ сөп. Идэтэ, үлэтэ уонна сөбүлүүр дьарыга ону туоһулуур. Кэрэҕэ туох умсугутарый? Иэйиини хантан ыларый?
– Алена, айар эйгэлээх киһи буоларыҥ быһыытынан, маҥнайгы ыйытыым маннык. Иэйиини хантан ылаҕыный? Иэйии ситтэрэр-ситтэрбэт кэмнээх буолар эбит дуо?
– Эн этэриҥ курдук, иэйии киирэр-киирбэт, ситтэрбэт кэмнээх буолар. Маҥнайгы оҕобун, кыыспын Дайаананы, оҕолонон баран ис сүрэхпиттэн аһыллан, умсугуйан оҥорор, сакаас киирдэр эрэ тута бүтэрэ охсон туттарар этим. Билигин тэтимим арыый бытаарбыт курдук. Иэйии ардыгар киирэр, ардыгар киирбэт. Киирбэт кэмигэр күүспүнэн сыҥаланан оҥоро, сакаас ыла сатаабаппын. Онтон иэйиигэ куустарар, айыах-тутуох санаам кэлэр кэмигэр ураты, интэриэһинэй киэргэл айыллан тахсар.
– Хаһааҥҥыттан ытарҕа оҥорон саҕалаабыккыный? Иис-уус эйгэтигэр, сэрэйдэххэ, уруккуттан сыстаҕаһыҥ буолуо.
– Аксинья уонна Наталья Посельскаялар ааттарынан Балет колледжыгар, билигин “оскуола” дэнэр, үөрэнэ сылдьан маҥнайгы симэхпин оҥорбутум. Иитээччилэрбит оҕуруону тиһэргэ, тарбаҕынан киэргэли нарылаан оҥорорго үөрэтэллэрэ. Ол кэмҥэ маҥнайгы чыскыбын, фурнитурабын атыыласпытым. Ийэбэр, аймахтарбар бырааһынньыктарга ытарҕа оҥорон бэлэхтиирим. Сөбүлүүр дьарыгым этэ. Ыал буолан, оҕолонон баран “тугунан эрэ дьарыктаммыт киһи...” диэн санаа киирэр буолбута. Өр-өтөр буолбакка, ытарҕа оҥорон атыылыырга быһаарыммытым. Устудьуоннуу сылдьан атыыласпыт чыскыларбын, оҕуруоларбын ыскааппыттан хостоон ылаат, айан-тутан барбытым.
– Онтон хаһааҥҥыттан ылсан атыылыырга санаммыккыный?
– Бастаан утаа “атыылаан харчы киллэриниэхтээхпин” диэн өй-санаа суоҕа. Оҕом кыра буолан утуйан тахсара, иллэҥ кэм бөҕө баар курдуга. Ол иһин аралдьыйаары, сөбүлүүр дьарыктаах буолаары, этэргэ дылы, иллэҥ кэммин туһалаахтык атаараары оҥорон барбытым. Ол ытарҕаларбын төрөөбүт күҥҥэ, бырааһынньыкка чугас дьоммор, дьүөгэлэрбэр бэлэхтиирим. Биирдэ оҥорбут ытарҕабын кыргыттар түбэһэ көрөннөр: “Тыый, олус үчүгэйдик оҥорбуккун”, – диэн сакааска оҥорорбор көрдөспүттэрэ. Маҥнайгы үлэбин – оҕуруонан киэргэтиллибит хоруонаны – Инстаграм куйаар ситимигэр тус сирэйбэр таһаарбытым. “Олус табыллыбыт. Сыаната төһөнүй? Миэхэ оҥоруоҥ дуо?” – диэн сэргээн, бииртэн-биир сакаас киирэн барбыта.
– Имигэс тарбаххынан нарылаан оҥорбут маҥнайгы ытарҕаҕын өйдүүгүн дуо? Ол үлэҥ баар дуу?
– Этэн аһарбытым курдук, маҥнайгы ытарҕабын Балет оскуолатыгар үөрэнэ сылдьан иитээччибин кытта оҥорбутум. Оҕуруонан тиһиллибит уһун ытарҕа этэ. Ол саҕана фурнитурата боростуой буоллаҕа. Маҥнайгы ытарҕаларбын истиҥник саныыр дьоммор бэлэхтээбитим. Ийэбэр натуральнай таастан тиһиллибит моойго иилинэр киэргэли хаһы да оҥорбутум. Ол симэхтэрим билигин да бааллар. Ийэм олус истиҥник саныыр.
– Симэхтэргэр натуральнай таастары туттар эбиккин. Ханныктары? “Таас ис күүстээх” дииллэр. Онно итэҕэйэҕин дуо?
– Таас күүһүгэр итэҕэйэн бөҕө буоллаҕа. Айылҕа тааһынан ийэбэр киэргэл уонна күннээҕи олоххо кэтиллэр, кыра кээмэйдээх аҕыйах ытарҕаны оҥорон атыылыы сылдьыбытым. Олор харыстыыр, күүс-уох биэрэр суолталаахтар этилэр. Аҕыйах киэргэли оҥорон баран “айылҕа таастарынан олус үлүһүйбэт эбиппин” диэн, тоҕо эрэ, толло, дьиксинэ санаабытым. Киһи киһиэхэ тус-туһунан таас барсар, сорох таас барсыбат киһитигэр атыннык дьайыан эмиэ сөп эбит. Билигин стразаны, оҕуруону, чөмчүүгү, таас оҕуруону уо.д.а. туттабын.
– Биир ытарҕаны төһө өр оҥороҕунуй? Матырыйаалын ханнык баҕарар фурнитура маҕаһыыныттан булуохха сөп буоллаҕа?
– Сүнньүнэн үс-түөрт чаас оҥоробун. Килиэйдиэххэ, куурдуохха, сабынан чиҥэтэн тигиэххэ наада. Онно барытыгар бириэмэ барар. Чаас иһигэр кыайан бүппэт үлэ. Матырыйаалы куорат маҕаһыыныттан атыылаһабын. Атыттар кытай саайтарыттан, интэриниэт маҕаһыыннартан сакаастыыллар эбит. Мин эт бэйэм илиибинэн тутан-хабан көрөн атыылаһарбын ордоробун. Ахсааҥҥа сырсыбаппын. “Күн аайы бачча ытарҕаны оҥоруохтаахпын” диэн сыалы-соругу туруоруммаппын. Ытарҕаларым бэйэ-бэйэлэригэр маарыннаспат, ураты буолалларыгар кыһаллабын. Арай “мин чуо-бааччы маннык ытарҕаны баҕарабын” диэн сакаастаатахтарына, үкчү ол курдугу эбэтэр онно маарынныыры оҥорон биэриэхпин сөп.
– Түүттэн (куорсунтан) баһаам ытарҕаны оҥорбуккун. Төһө үлэлээҕий? Бу туох матырыйаалый?
– Ити – страус куорсунун түүтүттэн оҥоһуллубут ытарҕалар. Атын түүлэри эмиэ туһанабын. Дьокуускай маҕаһыыннарыгар атыыланаллар. Натуральнай түү буолан сыаната, биллэн турар, ботуччу соҕус. Искусственнай түүттэн кыайан үчүгэй ытарҕаны таһаарбаккын. Биллэн турар, түүнү кытта үлэ сыралаах. Ытарҕа быһыытыттан, дизайныттан тутулуктаах. Элбэх таастаах ытарҕа үлэтэ ымпыктаах-чымпыктаах буолар.
– Симэхтэргэр илиҥҥилии тыын биллэр курдук.
– “Илиҥҥилии тыын баар” дии санаабаппын. Интэриниэт үйэтэ буолан билигин ханнык истиил муодунайын, дьон тугу сэҥээрэрин-кэрэхсиирин билэ-көрө олоробун. Ыччат тылынан эттэххэ, тренди, муода сүүрээнин тутуһабын диэххэ сөп.
– “Инстаграмыҥ” сирэйигэр “ханнык баҕарар дойдуга ыытыахпын сөп” диэн суруйбуккун. Ол аата атын улахан куораттартан, омук сирдэриттэн эмиэ сакаастыыр буоллахтара?
– Тас куораттан сакаас киирээччи. Ыраах омук сирдэриттэн буолбакка, дойдубут улахан куораттарыттан – Москубаттан, Санкт-Петербургтан, Владивостоктан, Хабаровскайтан – сакаастааччылар. Оннук түгэҥҥэ почтанан баһыылка оҥорон ыытабын.
– Сайдыылаах аныгы кэм. Ханнык баҕарар эйгэҕэ холонор, бэйэ дьыалатын арынар киһиэхэ дьону тардар, кэрэхситэр эрэкэлээмэ баара ирдэнэр. Үлэлэргин хайдах эрэкэлээмэлиигиний? “Бисерина” диэн ааты эдэрдэр номнуо билэр-истэр буоллулар.
– “Бисерина” диэн аат биллэр буолла диэбиккин, хата, үөрэ, долгуйа иһиттим. Бу сөбүлүүр дьарыкпар ылсыбытым түөрт сыл буолла. Хаһыакка, сурунаалга эрэкэлээмэ биэрэ иликпин. Куйаар ситимигэр бэйэм тус сирэйбэр хаартыскаҕа түһэрэн, видеоҕа устан угабын. Хайдах баарынан, эбии киэргэппэккэ, өҥүн-дьүһүнүн тупсарбакка таһаарабын. Эрэкэлээмэм итинэн бүтэр.
– Алена, түмүк ыйытыыбар аһаҕастык эппиэттиэҕэ диэн эрэнэбин. Ытарҕаларгын төһөҕө атыылыыгын? Харчыны төһө киллэрэҕин? Эдэр дьиэ кэргэн дохуотугар эбиилик буолар дуо?
– Туттар матырыйаалбын мантан атыылаһар буоламмын сыаналаах соҕус. Холобур, аллергиялаппат швензы 200-250 солк. атыылаһабын. Онно эбии түүнү, стразалаах лиэнтэни уо.д.а. матырыйаалы ылыахпын наада. Сыананы эмиэ сөпкө быһа үөрэниэххэ наада. Элбэҕи кыайан эппэккин. Матырыйаалым ортотунан 700 солк. буолар. Ытарҕабын 1250 солк. атыылыыбын. Холобурга диэн эттэххэ, итинник. Элбэх дохуот киирэр дии санаабаппын уонна ол туһугар, кырдьыгынан эттэххэ, дьулуспаппын даҕаны. Сөбүлүүр, дуоһуйар, иэйии ылар дьарыгым буолар. Үлэбин кыргыттар иилинэ, кэтэ сылдьалларын көрдөхпүнэ, эмиэ олус үөрэбин, астынабын. “Дууһаҕыт сытар сөбүлүүр дьарыктаах буолуҥ, оччоҕо барытыгар бары табыллыаххыт” диэн сүбэлиэм этэ.
Саха илиитигэр мэлдьи тугу эмэ тута, хонноҕун анныгар кыбына сылдьар үгэстээх. Муннун анныгар ыллаан киҥинэйэ-киҥинэйэ, иннэлээх сабын үрдүгэр түһэн оҕуруо тиһиэ эбэтэр уһанан маһы ыллатыа. Итиэннэ, оттон, сүрэх сытар, дууһа талаһар сөбүлүүр дьарыктааҕыҥ диэн дьол буоллаҕа эбээт!
Суруйда Диана КЛЕПАНДИНА.
