Сыстыганнаах ыарыы өрө туран, барыбыт уутун аймаата. Бу маннык “тыын харбаһар” ыксаллаах кэмҥэ “ол улуустар төрүт эмэ суох олороллор үһү”, “ити улуустарга эминэн хааччыллыы быстар мөлтөх үһү” диэн сурах-садьык иһиллэн ылар. Кырдьык чахчыны билээри, олохтоохторго эрийтэлээн, эминэн-томунан хааччыллыылара хайдаҕын, сыананы төһө үрдэтэллэрин сурастым.

АБЫЙ

Абый – хотугу эргимтэҕэ сытар улуус. Ырааҕа бэрт буолан, айан-сырыы мөлтөх, барыы-кэлии уустук. Олохтоохтор: “Абый нэһилиэгэр эмэ суох олорбуппут быданнаата. Сайдыылаах ХХI үйэҕэ олоробут да, эмп диэн биһиэхэ атыыламмат”, – дииллэрин истэн турабыт. Инньэ гынан маҥнайгынан абыйдарга эрийэ сырыттым.

Үрүҥ Хайа олохтооҕо (аатын этэрин туттунна) маннык кэпсээтэ:

– Улууспут киинигэр, Үрүҥ Хайаҕа, үс аптыакалаахпыт. Үһүөн үлэлии тураллар. Аҕыйах хонуктааҕыта билигин наадалаах эмтэри: “ингавирины”, “арбидолу”, “гриппферону” атыыга суох диэн кэпсээбиттэрэ. Ол оннугар аналогтар (“ремантадин”, “кагоцел”) бааллар. Кэлэ-кэлэ бүтэн иһэр быһыылаах. “Арбидол” манна 500 солк. курдукка атыыламмыт сурахтааҕа. Уопсайынан ыллахха, эминэн-томунан хааччыллыыбыт куһаҕана суох. Ааттаабыт эмтэрбиттэн уратылары холкутук булабыт. Куоракка оҕолордоох, аймахтардаах дьон онтон сакаастыыллар. Онтон аймаҕа-уруута суох дьон аналогтары эҥин атыылаһан иһэллэр быһыылаах. Мин куораттан сакаастаан эмпин хааччыммытым. Билиҥҥи туругунан, официальнай дааннайынан, улуус үрдүнэн 70 киһи ыалдьыбыта биллэр. Дьиҥэ, итинтэн элбэх киһи ыалдьыбыт буолуохтаах. Улууспутугар улахан сүпсүлгэн суох. Этэҥҥэ олоробут

Өссө эбии икки-үс олохтооҕу кытта сибээстэһэ сырыттым. Бу эппиттэн уратыны эппэтилэр. Улуус киинигэр, Үрүҥ Хайаҕа, балаһыанньа итинник.

Кэбэргэнэ нэһилиэгиттэн (нэһилиэнньэтэ – 500-чэ киһи) кэлэ сылдьар төрүт олохтоох Татьяна Слепцованы кытта түбэһэ түһэн кэпсэттим. Кини этэринэн, нэһилиэктэргэ суол суох буолан, төрүт эмэ суох олороллор үһү: “Холобур, Кэбэргэнэҕэ наадыйар эмпит атыыламмат. Уолбуттар эмиэ “эмэ суох олоробут” диэбиттэрэ. Абыйдар да оннук үһү. Сөмөлүөт ыйга биирдэ көтөр. Дьаһайан ыыппаттар дуу, хайдах дуу?.. Дьиҥэ, улуус киинигэр икки чааһынай аптыакаҕа наадыйар эмтэрбит бааллар ээ. Олортон хааччынабыт. Сыаналара ботуччу соҕус. Мин аҕыйах хонуктааҕыта “арбидолу”, “АЦЦ”-ны, оҕолорго сөтөл эмин, уопсайынан, наадыйар эмтэрбин 2000 солк. атыыласпытым.

Түмүккэ Абый улууһун баһылыга Станислав Цюхцинскайга эрийэ сырыттым. Олохтоохтор этиилэрин тиэрдибиппэр маннык хоруйдаата: “Улуус үрдүнэн эмэ суох олоробут дииллэрэ алҕас. Арай Абый нэһилиэгэр, кырдьык, аптыака үлэлээбэккэ турар. Иэстэрэ-куустара мунньуллан хаалан, муниципальнай аптыака үлэтин тохтоппута. Ити боппуруоска дьаһалта таһымыгар кэпсэтии бара турар. Уолбут нэһилиэгэр эмиэ итинник кыһалҕа тура сылдьыбытын быһаарбыппыт. Оттон Кэбэргэнэҕэ, Сыаганнаахха аптыака баар. Сорох кэмҥэ, холобур, улахан киһи иһэр “арбидола” бүтэн хаалар. Ол оннугар оҕо “арбидола” баар буолар. Сыана хонтуруолланар. Чааһынай аптыакалар сыаналарын эмиэ көрөн-истэн олоробут. Эмп сыанатыгар айан-сырыы ороскуота эрэ эбиллэр. Онон, Абыйга “арбидол”, “ингавирин” курдук эмтэр икки-үс төгүл ботуччу сыанаҕа атыыланар дииллэрэ – олоҕо суох”.

ОРТО ХАЛЫМА

Орто Халыма – эмиэ биир айана-сырыыта уустук хоту улуус. Нэһилиэнньэтэ – 3477. 14 нэһилиэктээх.

Александра Кондакова, Орто Халыма куорат олохтооҕо, биэнсийэлээх:

– Биһиэхэ, оройуон киинигэр, эмп баар. Наадыйар эмпит суох буолан хаалар түгэнигэр аналогтары булан биэрэллэр. Аптыакаларбыт үлэлээбиттэрин курдук толору үлэлии тураллар.

Өлөөкө Күөлгэ кийииттээн олорор Ньургуйаана Кривошапкина: “Нэһилиэкпитигэр маасканы 10 солк. атыылыыллар. Биһиги куораттан сакаастаан ылбыппыт. Бу эргин дьон үксүн куораттан сакаастыыллар”, – диэн кэпсээтэ.

Орто Халыма куоратын биир сүрүн аптыакатыгар эрийэн эмтэри ыйыталастым. Аптыака үлэһиттэрэ бу курдук хоруйдаатылар:

– Ааспыт субуотатааҕы эриэйсэнэн эмп бөҕө атыыга кэлбитэ. “Ингавирин”, “Арбидол”, “Кагоцел”, о.д.а. вируһу утары эмтэр атыыга бааллар. Сөмөлүөт нэдиэлэҕэ иккитэ көтөр. Ол аайы эмп кэлэ турар. “Якутия” хампаанньа сырыыта ыарахан буолан, “Полярнай авиалиниялары” кытта дуогабар түһэрсэн аҕалтарабыт. “Арбидол”: 100 мг., 40 табылыаккалааҕа – 1426,75 солк., 100 мг., 20 таб. – 787,71 солк., 50 мг., 20 таб. – 459,13 солк. Күн бүгүн маннык сыананан атыылыы олоробут. Олоххо тыын суолталаах (жизненно-важный) эмтэр сыаналарыгар “надбавка” төһө буолуохтааҕа чопчу ыйыллар. Ыйыллыбыт сууматтан үрдэтэри сокуон бобор. Улуус борокуратуурата эмп сыанатын кытаанахтык хонтуруоллуур. Онон биһиги улууспутугар эмп сөбүгэр сыаналаах.

БҮЛҮҮ

Мария Томская, уопсастыбаннай түмсүү холбоһугун салайааччыта, Бүлүү куораттан: – Оо, эмп баҕас баар. Муниципальнай да, чааһынай да аптыакаларга буолунай. Уопсайынан, сыстыганнаах дьаҥы эмтииргэ балыыһаларбыт да куһаҕана суохтук үлэлии олороллор. Сыана аптыакаларга араа-бараа. Хата, Дьокуускайга, төттөрүтүн, үрдүк диэн көрөбүн. Холобур, куораттан атыыласпыт эмим манна, Бүлүүгэ, 2 солк. чэпчэки этэ. Ол оннугар тыаларга кыһалҕа баар быһыылаах. Улахан мунньах кэнниттэн “тыаларга эмп таһаарабыт” диэн быһаарбыттар этэ. Хайаспыттара буолла?..

Оксана Ереемева, Хаҕын олохтооҕо:

– Сыстыганнаах ыарыыны утары диэн күһүн, суол алдьана илигинэ, улууспут ботуччу эми ыыппыта. Ол эмпит баар. Итини таһынан улуус дьаһалтата эминэн-томунан хааччыйыыга анаан, нэһилиэк аайы 50 000 солк. көрбүтэ. Көрүллүбүт харчынан билигин наадалаах эмтэри – “Арбидолу”, “Гриппферону” уо.д.а. – атыылаһан олохтоох балыыһаҕа ыытыахтаахтар. Ол эмтэринэн хоруона хамсыгар ыалдьыбыт дьону босхо эмтиэхтээхтэр. Онон улууспут үчүгэйдик хааччыйан олорор. Эмп сыаната сөбүгэр. Хата, ол оннугар Бүлүү куоратыгар чааһынай аптыакалар сыаналарын үрдэппиттэр дииллэр.

Павел Иннокентьев, Тыа хаһаайыстыбатын департаменын начаалынньыга:

– Мин көрдөөбүт вируһу утары эмтэрим атыыга бааллар. Атыылаһан, ыксаллаах быһыы-майгы үөскүүр түгэнигэр диэн, уурунан олоробун. Бүлүүгэ биэс аптыакалаахпыт. Олорго сыана 50 солкуобайынан эҥин араастаһар. “Эмэ суох олоробут” диэн улахан саҥа-иҥэ бу диэки иһиллибэт. Мааска арааһа баар. Хамсык маҥнай саҕаланарыгар курдук балаһыанньа буолбатах.  

***

Кэпсэппит улуустарым балаһыанньалара итинник. Ый анараа өттүгэр үгүс улууска эмп нэһилиэнньэ наадыйыытыгар эппиэттээбэт эбит буоллаҕына, Ил Дархан улуустары эминэн хааччыйыы уонна сыананы хонтуруоллааһын дьаһала тахсыаҕыттан балаһыанньа тупсубут диэххэ сөп.

Бу кыһалҕаҕа ыраах нэһилиэктэр ордук кыһарыйтараахтыыллар. Ол эрээри наадалаах эмп-томп улуус киинин аптыакаларыгар баар буолан (сороҕор бүтэ-бүтэ күөрэйэр), онтон үлэһэн, нэһилиэнньэ сөбүгэр син булунан олорор эбит.

Бэлэмнээтэ  Диана КЛЕПАНДИНА.