Билигин туохпут барыта технологияттан тутулуктааҕын киһи үксэ өйдүүр. Аныгы киһини, олоҕу технология тулалыыр, кини биһиги күннээҕи олохпутун чэпчэтэр, быдан табыгастаах оҥорор. Ол иһигэр биисинэһи эмиэ. Буолаары буолан, биисинэс эйгэтэ технологияны туһанар хас даҕаны төрүөттээх. Олортон биир саамай сүрүннэрэ – аныгы технология биисинэс күрэстэһэр кыаҕын улаатыннарар. Ол курдук, “АЛРОСА” АХ аныгы технологияны геология чинчийиилэриттэн саҕалаан бирилийээн ырынаагар тиийэ туһанар. Оттон ол хампаанньа аан дойдуга алмаас ырыынагар бастыҥ буоларыгар тирэх буолар.

Кэлиҥҥи кэмҥэ аныгы технология эрэ баар буолан билиҥҥи кэккэ үрдүкү кирбиилэр дабайыллан тураллар, үлэ-хамнас хаамыыта аттарыллан, бастыҥ көрдөрүүлэр ситиһиллэллэр.

“Күн бүгүн бары кэриэтэ хампаанньа, ол иһигэр саҥа тэриллээччилэр, аныгы, ол гынан баран, куттала суох, аҕыйах киһини үлэлэтэр аныгы технологияны туһаналлар. Автоматизация көмөтүнэн хампаанньалар оҥорор бородууксуйаларын бэйэҕэ турар сыанатын чэпчэтэллэр. Өскөтүн биһиги ол аныгы көстүүнү батыспатахпытына, олоххо киллэрбэтэхпитинэ, аны 3-4 сылынан атын хампаанньалары кытта сатаан күрэстэспэт таһымҥа тиийиэхпитин сөп. Ону биһиги дьэҥкэтин өйдүүбүт. Аны туран, хампаанньа оҥорор бородууксуйатын бэйэҕэ турар сыанатын түһэрэн үлэни-хамнаһы көдьүүстээх оҥорботохпутуна, АЛРОСА алмаас ыраанагын лиидэрэ, Саха сирин бүддьүөтүн хааччыйар сүрүн тэрилтэ буолан бүтэр кутталлаах. Күн бүгүн АЛРОСА аҥаардас үчүгэй хамнаһы эрэ төлүүр хампаанньа буолбатах, кини – эрэгийиэҥҥэ ботуччу социальнай-экэнэмиичэскэй инвестицияны угар тутаах тэрилтэ. Онон социальнай эппиэтинэстээх буолар туһугар, хампаанньа экэнэмиичэскэй көдьүүстээх буолуохтаах” – диэн “АЛРОСА” АХ генеральнай дириэктэрэ Сергей Иванов алтынньытааҕы интервьютугар эппитэ.

Беспилотниктар

Кэлиҥҥи кэмҥэ аан дойду үрдүнэн пилота суох көтөр аппараты хото тутталлар. АЛРОСА хампаанньа кэми кытта тэҥҥэ хардыылыыр туһугар, үлэ-хамнас үрдүкү, чопчу кирбиилэрин ситиһэр. Кэккэ хайысхаларга пилота суох көтөр аппараттар оҥорон таһаарыы көдьүүстээх уонна куттала, ороскуота суох буоларыгар көмөлөстүлэр. “Дроннар” аһаҕас ньыманан хостонор сир баайдаах сир бырайыагын, картатын оҥорорго, геология устууларын (съемка) тэрийэргэ, бэл, суол өрөмүөнүгэр туһалыыллар. Итини таһынан пилота суох көтөр аппараттар оҥорон таһаарыы былаһааккаларын хонтуруоллуурга, эбийиэктэрин биидьийэҕэ устарга, хаартыскаҕа түһэрэргэ, ханан эрэ суол тутуллуон сөбүн-суоҕун быһаарарга туһаныллаллар. АЛРОСА “дроннара” Мииринэй дьонун-сэргэтин олоҕун тупсарарга эмиэ көмөлөһөллөр. Ол курдук, быйылгыттан Мииринэйдээҕи айан суолларын управлениета (МУАД) геодезия үлэтин тупсарарга, сайыҥҥы-кыһыҥҥы айан суолларын туругун хонтуруоллуурга, ыксаллаах быһыыны-майгыны кэтииргэ АЛРОСА “Supercam S250F” диэн пилота суох көтөр аппараттарын туһанан саҕалаатылар. Ити барыта Саха сирин курдук уустук айылҕалаах сиргэ АЛРОСА да, МУАД да үлэтин-хамнаһын чэпчэтэр.

Тиэхиньикэни ыраахтан салайыы

Бастатан туран, пилота суох көтөр аппараттар ыраахтан, киһитэ суох салайыллаллар. Ол эрээри кэлиҥҥи кэмҥэ сирдээҕи тырааныспар эмиэ оннук салаллар буолан эрэр. Билигин ыраахтан салайыы ордук сир баайын хайаттан хостуур тэрилтэлэргэ сайдан турар. Ол курдук, АЛРОСА тиэйэр-тиэрдэр тиэхиньикэлэргэ ыраахтан салайар тиһиги киллэрбитэ. Оннук тиэхиньикэ баар сиригэр киһи үлэлээбэт буолан, тыыннаах дууһаҕа куттал суоһаабат. Хампаанньаҕа бэлиэтииллэринэн, ыраахтан салайыы тиһигэ икки режиминэн үлэлиир. Бастакы режим – харсыһыыттан харыстыыр “сблокированнай”. Бу түбэлтэҕэ массыынаны Салайыы кииниттэн оператор салайар. Иккис режим – “аптамаат аҥаардаах”. Манна массыыналар суоппара суох эрдэттэн көмпүүтэргэ бырагыраамаламмыт маршрутунан сылдьаллар, оператор тиэйиини уонна сүөкээһини эрэ хонтуруоллуур.

Күүппүт-кэтэспит сайдыылаах кэммит дьэ кэллэ диэххэ сөп. Ити курдук пилота суох аппараттар, сибээс технологията сайдан истэҕин аайы, ыраахтан салайыы эмиэ олоххо киирэн иһиэҕэ. Ол чэрчитинэн, баҕар, өтөр АЛРОСАҕа ыраахтан салайыы уонна хонтуруол кииннэрэ тэриллиэхтэрэ. Онно олорон массыньыыс-эпэрээтэр көлө-тиэхиньикэ кэлиитин-барыытын ыраахтан салайыаҕа. Ол курдук, оператордар самасыбааллары, булдьозердары, авто-буойастары уонна да атын тиэхиньикэни кэбиинэ иһиттэн буолбакка, сылаас хонтуораттан хонтуруоллуохтара, ыытыахтара.  

  Diamond Inspector

Икки аҥаар сыл анараа өттүгэр АЛРОСА дьиҥнээх (айылҕа гиэнэ) уонна оҥоһуу алмааһы араарга көмөлөһөр Арассыыйаҕа оҥоһуллубут бастакы прибору көрдөрбүтэ. Хампаанньаҕа иһитиннэрбиттэринэн, ол прибор дьиҥнээх алмаастан оҥоһуллубут бирилийээннэр оннуларыгар лабаратыарыйаҕа “үүннэриллибит” сымыйа таастары батарар, көҥүлэ суох лабаратыарыйалардаах атыыһыты уодьуганныырга туһалыыр. Ол курдук, “ALROSA Diamond Inspector” прибор айылҕа алмааһыттан оҥоһуллубут бирилийээннэри, синтетическэй алмаастан оҥоһуллубут бирилийээннэри, фианит, муссанит курдук, о.д.а. бирилийээнниҥи таастары арааран билэр. Итини таһынан, саҥа прибор биирдиилээн бирилийээннэри анаалыстыырын таһынан, ювелирнай киэргэлгэ кыбытыллыбыт, анаан чочуллубут таастары эмиэ билэр. Ити детекторы, бастатан туран, ювелирнай оҥоһугу оҥорооччулар, ломбардар, геммологтар (күндү уонна күндү аҥаардаах таастар эспиэрдэрэ) туһаныахтарын сөп.

Технологияны эрэ буолбакка...

Тэрилтэ-хампаанньа экэниэмикэ өттүнэн сайдарын туһугар, инвестицияны аҥаардас технологияҕа уонна инфраструктураҕа эрэ буолбакка, киһи хапытаалыгар эмиэ угуллуохтаах. Ол иһин АЛРОСА үлэ-хамнас табыгастаах усулуобуйатын тэрийэр, үрдүк хамнаһы төлүүр, ону тэҥэ тас интеллектуальнай ресурсалары туһанан, инновациялаах үлэҕэ-хамнаска үлэһиттэри ылан, оҥорон таһаарыы көдьүүһүн улаатыннарар.

Ол иһин АЛРОСА араас куонкурустарга кыттар, бэйэтэ тэрийэр. Ол курдук, 2012 сылтан хампаанньа иһигэр инновация уонна рационализатордар куонкурустара ыытыллар. Куонкуруска билигин үлэлии турар инновациялаах бырайыактары сэргэ саҥа бырайыактар идиэйэлэрэ, биирдиилээн бородуукталар (матырыйааллар, тиэхиньикэ, тус сыаллаах тенхология, о.д.а.) кытталлар.

Итини таһынан АЛРОСА CASE-IN норуоттар икки ардыларынааҕы инженерия чөмпүйэнээтин, “Техностарт” инновациялаах бырайыактар уонна массыына тутуутун технологиятын акселераторын куонкуруһун, GenerationS федеральнай платформа партнера буолар.

Ити көмөтүнэн хампаанньа оҥорон таһаарыы былаһааккаларыгар туһаныллыан сөптөөх бырайыактары сүүмэрдиир, аныгы технология көмөтүнэн тирэхтээхтик сайдар. Ити араас технология уонна инновация – хампаанньа киэн туттуута, кыра да буоллар, экэнэмиичэскэй көрдөрүүтүн тупсарар тирэҕэ.