“АЛРОСА” АХ (ПАО) аныгы үйэ сайдыылаах олоҕун батыһа, автоматизация уонна сыыппара сайдыыта курдук хайысхаларга кимиэллээхтик киирсэн, итиннэ сыһыаннаах араас эгэлгэ бырайыактарга көхтөөхтүк кыттар, ИТ кэлим холбоһуктарын олоххо киллэрсэр. Бу барыта оҥорон таһаарыы үлэтин-хамнаһын салайыы хаачыстыбата үрдүүрүгэр уонна биисинэс оҥорон таһаарыыта лаппа көдьүүстээх буоларыгар туһуланар.
“АЛРОСА” хампаанньа генеральнай дириэктэрэ Сергей Иванов соторутааҕыта “Мирнинский рабочий” хаһыакка интервью биэрбит этэ. Онно кини оҥорон таһаарыыга аныгы информационнай технологияны туһаныы – хас биирдии билиҥҥи кэм хампаанньатыгар ситиһии төрдө буоларын, табыгастаах усулуобуйаны олохтуурун уонна этэҥҥэ үлэлииргэ бигэ мэктиэ буоларын бэлиэтээбитэ.
Оттон бүгүн биһиги «АЛРОСА Информационные технологии» (мантан салгыы “АЛРОСА ИТ”) хампаанньа генеральнай дириэктэрэ Оксана Лазареваны кытта кэпсэтэбит.
– Күн бүгүн “АЛРОСА” хампаанньа аныгы, кэлэр кэм технологиятын туһанар бырайыактары олоххо киллэрэн, инновациялаах хампаанньа быһыытынан күрэстэһээччилэри баһыйар күүһэ-кыаҕа улаатар. Маныаха “АЛРОСА ИТ” ханнык ирдэбиллэргэ толору эппиэти биэрэр кыахтааҕый?
– “АЛРОСА” АХ-ха оҥорон таһаарыыттан саҕалаан, онно көмөлөһөр, өйөбүл буолар салаа сулууспалар элбэхтэр. Олор бука бары хампаанньа алмаас хостуур эйгэ инники күөҥҥэ сылдьааччытын быһыытынан өссө салгыы сайдан иһэрин туһугар эрдэттэн былааннаан-торумнаан үлэлииллэр. Оттон ол ылыллыбыт былааннары аныгы информационнай технологияны туһаммакка эрэ олоххо киллэрэр кыаллыбат. Бу түгэн, баар чахчы (фактор) 2019 сылга АЛРОСА-ҕа ИТ-сайдыытын кэлим Тосхолун (Стратегиятын) ылынарга улахан төһүү буолбута.
Бастатан туран, Тосхол тас өттүнээҕи дьайыылары – о.э. судаарыстыбаннай хампаанньаларга “импортозамещение” баар буолуохтааҕын, күрэстэһээччилэрбит баһырхайдык сайдан иһэллэрин, оҥорон таһаарыы хампаанньаларын салайыыга саҥа технологиялар баалларын – учуоттуур. Хайаҕа хостуур салааҕа кэнники уон сылга технология биллэ-көстө сайынна, оттон ол төрүтүгэр туох-ханнык иннинэ информационнай технологиялар киирсэллэр. Оҥорон таһаарыы хаамыыта (процеһа) уларыйар, роботтары туһаныы элбиир, салайыы автономнай систиэмэлэрин оруола-суолтата улааттар улаатан иһэр, ону тэҥэ оҥорон таһаарыы эмиэ кыраҕытык хонтуруолланыыта улаатар.
Ол да иһин сыыппара бырайыактарын үлэлэтии “АЛРОСА” АХ аныгы технологичнай үйэҕэ утумнаахтык, биир тэҥник үлэлииригэр көмөлөһөр. Аныгы кэм ирдэбилигэр эппиэттэһии диэн – ол.
– Тосхол ордук ханнык хайысхаларын биир бастакынан чорбото тутан бэлиэтиэҥ этэй?
– Биһиги ИТ Тосхолбут, дьарыктанар эйгэлэринэн көрөн, тустаах докумуон саҥа торумнанарын саҕана соччо сайдыбакка сылдьыбыт эбэтэр оччолорго букатын да суох 8 тутаах хайысханы сүрүннүүр. Ол курдук, холобур, бырайыактары салайыы эспэртиисэтэ ситэ сайдыбатах этэ, салайыы корпоративнай архитектуратын бэрээдэктээн, чочуйан биэрии наада этэ. Ол кэмҥэ анал сорудахтары толорор, быһаарар систиэмэлэри уонна сыһыарыылары оҥорорунан дьарыктанар сыыппара лабаратыарыйата диэн бэйэбитигэр суоҕа.
Тосхолу олоххо киллэрии чэрчитинэн, биһиги дьоҕус, локальнай бырайыактарбыт иһигэр боруобалаан үлэлэтэн көрөн баран, ситиһиилээхтик ааспыт бырагыраама бородуукталарын элбэх ахсаанынан киэҥник тарҕатарга анаан, “АЛРОСА” кэмпэтиэнсийэтин кииннэригэр бэриллэллэр. Оҥорон таһаарыы дьайыытын бары хаттыгастарыгар туттуллар ИТ-инфраструктуратын туһанар кыах толору баар буолуутугар, ол тиһиктээхтик барарыгар уонна куттала суох буолуутугар туһаайыллыбыт үлэ утумнаахтык тэриллэр.
Ону таһынан бу Тосхолбут сыыппара (цифровизация) эйгэтигэр букатын атын үлэ форматын биэрэр, биисинэһи өйүүр өҥөҕө көһүүгэ туһаайар.
Саҥа үлэһиттэри ыҥырыы суотугар сотору биһиги хамаандабыт лаппа күүһүрэн биэриэҕэ. Хампаанньа бары салаа тэрилтэлэригэр үлэлэһээччилэри ааҕан туран, “АЛРОСА ИТ” үлэһитин ахсаана кэлэр 2021 сыл бүтүүтүгэр тиийэн, 750-ча буолуоҕа диэн, бэлиэтээн этиэм этэ.
– “АЛРОСА” хампаанньаҕа баар ИТ тутулун уонна систиэмэтин туһунан билиһиннэрбэккин ээ? Толорор соруктаргыт, олоххо киллэрии хаттыгастарын, хампаанньа ИТ эйгэтигэр үлэлиир салаа тэрилтэлэрин тустарынан.
– Информационнай сулууспа тутулун былаанныырбытыгар биһиги ИТ көдьүүһүн экэниэмикэ уонна стратегическай өттүттэн ырытан, анаалыстаан көрбүппүт, бэйэ уонна тастан киллэриллэр күүстэр балаансалара тэҥ буоларыгар кыһаллыбыппыт. Ол курдук, Хампаанньа тас өттүнээҕи бэдэрээччиттэртэн тутулуктаах буолууну туораппыта уонна хампаанньа бэйэтин иһигэр информационнай технологиялары сайыннарыыга улахан күүһү, болҕомтону туһаайбыта.
Сүрүннээн, ИТ-функцията икки тутаах хайысхаҕа арахсар. Бастакы хайысха – информатизацияны салайыы уонна биисинэс-процестары сайыннарыы буолар. Оттон иккиһэ – тутаах ИТ-сервистэри уонна инфраструктураны салайыы.
Бастакы хайысхаҕа бигэргэммит ИТ-бырайыактарын олоххо киллэрэр аналлаах бырайыактаах салайыы киирэр. Бу манна, билиҥҥи туругунан, 70-тан тахса бырайыак баар.
Оттон икки хайысхаҕа сервери хааччыйыы уонна сервер кыамтатын, “АЛРОСА” АХ сибээһин ситимин сайыннарыы уонна туһанааччылары техническэй өттүнэн хааччыйыы киирэр. Бу баһырхай улахан уонна киэҥ инфраструктура. Манна уон үс тыһыынча үлэ миэстэтэ, сүүһүнэн сервер уонна хастыы да км уһуннаах кабель ситимэ.
– Биир тыын суолталаах сорук хампаанньа ис корпоративнай наадыйыытын – салайыы уонна оҥорон таһаарыы салааларын – хааччыйыы буолар. Бу чааһыгар туох үлэ барарый?
– Биһиги болҕомтобут килбэйэр киинигэр көдьүүс таһымын үрдэтэр, сотрудниктар үлэлэрин чэпчэтэр, үлэ тэриллиитин табыгастаах, түргэн-тарҕан оҥорор туһугар олоххо киллэриини ирдиир тирэх (базовай) автоматизация бырайыага сылдьар. Атыннык эттэххэ, бу базовай автоматизация Хампаанньаны биир кэлим информационнай туона олохсуйарыгар, биисинэһи уонна оҥорон таһаарыыны барытын сыыппараҕа көһөрөргө бэлэмниир.
Инфраструктураҕа сыһыаннаан этэр буоллахха, Накыыннааҕы алмаас саппаастаах сиргэ уопсайа 182 км уһуннаах сибээс волоконно-оптическай лииньийэтин тиэрдэр үлэни түмүктээтибит. Бу бырайыагы олоххо киллэрии түмүгэр ханаал иһитиннэриини аһардар кыамтата 1 Гбит/с буолла. Бу түгэн Ньурбатааҕы Хайа байытар кэмбинээккэ корпоративнай информационнай тиһик үлэтигэр баар сибээс тэтимигэр баар кыһалҕаны суох оҥорор. Үөһээ Муунатааҕы хайа хостуур холбоһугар тиийэр трасса тутулла турар. Ситими салайыы киинэ тэриллэн эрэр, бу манна хампаанньа бүттүүн инфокоммуникационнай ситимин мониторинныыр киин түстэнэр.
Быйыл “АЛРОСА” АХ (ПАО) Мииринэйдээҕи массыына суолларын тутууга управлениета (МУАД) беспилотник диэн ааттанар Supercam S250F көтөр аалы туһанар буолла. Бу сөмөлүөт хонуу геодезическай үлэлэрин көдьүүһүн үрдэтэргэ, суоллары, кыһыҥҥы суоллары мониторинныырга уонна суолга тахсар ыксаллаах быһыы-майгы тахсар түгэнигэр балаһыанньаны кэтээн көрөргө анаан ылыллыбыта.
Ону таһынан “АЛРОСА” хампаанньана таһаҕас тиэйэр-тиэрдэр массыыналары ыраахтан олорон эрэ (дистанционнай) салайыы систиэмэтэ үлэҕэ киирэн этэр. Бу систиэмэ тиэхиньикэ үлэлиир суонатыгар дьон киллэриллибэтин быһыытынан, куттал суох буолуутун толору хааччыйар. Бу олоххо киирэн эрэр сонун бырайыак икки эрэсиимҥэ үлэлиирэ сабаҕаланар. Бастакы эрэсиим аата – «дистанционный сблокированный» диэн, бу маны Салайыы киинигэр (Центр управления) олорон эрэ эпэрээтэр дьаһайар. Оттон иккис эрэсиим «полуавтоматтыҥы» диэн, бу эрэсиимҥэ холбоммут массыына эрдэттэн бырагыраамаламмыт маршрутунан сылдьар, оттон эпэрээтэр бу түгэҥҥэ таһаҕас тиэллиитин уонна сүөкэниитин эрэ хонтуруоллуур.
“АЛРОСА” АХ киэҥ хабааннаах MES (оҥорон таһаарыы тиһиктэрин салайар систиэмэ) диэн ИТ бырайыагын олоххо киллэриини салгыы ыытар. Бу MES көмөтүнэн хампаанньа туох баар хайа байытар кэмбинээттэригэр оҥорон таһаарыы хаамыытын салайар автоматизированнай систиэмэ үлэлиирэ ситиһиллиэхтээх.
Билиҥҥи туругунан, Айхаллааҕы хайаны байытар кэмбинээккэ боруоба быһыытынан үлэтэн көрүү, о.э, пилотнай бырайыак түмүгүн көрөн баран, бу MES-систиэмэ аны Ньурбатааҕы хайаны байытар кэмбинээтигэр тардылла сылдьар. НьХБК киин диспетчерскэйэ тупсаран оҥорууну ааста. Онон диспетчердэр карьердарга уонна фабрикаҕа субу түгэҥҥэ үлэ-хамнас хайдах баран иһэрин көрө-истэ, билэ олороллор, ону таһынан үлэҕэ туох эрэ кэһиллии таҕыстаҕына сонно тута сигнал кэлэр.
Бу билигин итинник MES систиэмэни Мииринэйдээҕи хайаны байытар кэмбинээккэ таҥа сылдьаллар. Билиҥҥитэ систиэмэни олордуу уонна холбуурга бэлэм гыныы үлэтэ бара турар. Сыл бүтүөр диэри хампаанньа маны туһанааччыларга анал үөрэтиини ыытары, атын ИТ систиэмэлэри кытта интегрируйдуур үөрүйэҕи иҥэрэри былаанныыр. Ону таһынан, MES систиэмэни Мииринэйдээҕи ХБК-ҕа үлэлэтэн боруобалыахтара.
“АЛРОСА” хампаанньа Кэлим батарыы тэрилтэтэ “ALROSA Video-Viewer” диэн саҥа уонна сонун өҥөнү киллэрдэ. Бу сервис көмөтүнэн алмааска, бирилийээҥҥэ интэриэстээх, атыылаһыан баҕарар килийиэннэр кэлэ-бара сатаабакка, ыраахтан олорон эрэ алмаас хампаанньатын эспиэрдэрин көмөтүнэн баҕарбыт алмаастарын сырьетун сыныйан көрөр-билсэр кыахтаахтар. Бу маннык өҥө киириитэ – хамсык туран, ыарыы тарҕанарыттан харыстаныы миэрэлэрэ күүһүрбүт кэмигэр олус сөптөөх уонна суолталаах.
Кэмигэр оҥоһуллубут үлэ түмүгүнэн ALROSA Video-Viewer сервис көмөтүнэн килийиэннэр биидьийэ-кэмпириэнсийэ эрэсиимигэр холбонон, сырьену кытта үлэлиир “АЛРОСА” эспиэрин кытта сырье туһунан быһаарсар кыахтара олохтонно.
– «АЛРОСА ИТ» ситиһиилээх үлэтин түмүгүнэн, оҥорон таһаарыы салааларын, хампаанньа менеджменин информационнай технологияларга сыһыарыы уонна бары инновационы туһаналларын хааччыйыы хампаанньаҕа оптимизация ыытылларыгар, сарбыйыы тахсарыгар тиэрдиэ дии санаабаккын дуо?
– «АЛРОСА ИТ» үлэ хаамыытын (процеһы) оптимизациялыырга, ханнык эрэ дьайыылара киһи үлэтин – массыына толорор үлэтигэр уонна бырагырааманан хааччыйыыга солбуйуо, сыыһа-халты тахсыытын аҕыйатыа диэн бүк эрэллээхпин. Бу барыта – оҥорон таһаарыы көдьүүһүн үрдэтии, оҥорон таһаарыыга куттал суох буолуутун хааччыйыы буолар, ол гынан баран хайдах да бу үлэһит ахсаанын сарбыйыы диэн буолбатах.
Дьэ, бу холорбур, сир анныгар үлэлиир тиэхиньикэни ыраахтан (дистанционно) салайан үлэлэтии туох-ханнык иннинэ үлэҕэ уонна үлэһиккэ куттал суох буолуутун хааччыйар туһугар толкуйдаан олоххо киллэрии буолар. Оттон үлэһит киниэхэ куттала суох сиргэ олорон тиэхиньикэни хааччыйар.
Биһиги сыалбыт-сорукпут – элбэх ииччэх-бааччах соруктары толорууга, судуругу дьайыыга туһаайыллыбыт күүһү-уоҕу сааһылаан, чөмчөтөн биэрии. “АЛРОСА” ол түмүгэр босхоломмут күүһү-кыаҕы ордук суолталаах уонна уустук сорудахтары быһаарыыга ыытар уонна алмаас хампаанньатын сайдыы диэки хамсатар бырайыактары уонна көҕүлээһиннэри олоххо киллэриини тэтимирдэр кыаҕа улаатар.
– Хамсык усулуобуйатыгар ыраахтан олорон үлэлиир (дистанционнай) эрэсиимҥэ көһүүнү алмаас хампаанньата төһө бэлэмнээх көрсүбүтэй?
– Арассыыйа да, аан дойду да бары хампаанньаларыгар дистанционнай үлэҕэ көһүү наадата күүтүллүбэтэх өттүттэн кэлбитэ, ол гынан баран биһиэхэ тэхиниичэскэй тирэх (база) бэлиэр баара. Бэрт кылгас кэм иһигэр үс тыһыынчаттан тахса хампаанньа үлэһитин ыраахтан олорон үлэҕэ көһөрбүппүт. Ыраахтан уунан үлэ элэмиэннэрэ биһиги офиснай олохпутугар букатыннаахтык киирбитин билиниэх уонна ылыныах кэриҥнээхпит. Ол иһин ыраахтан үлэ хаачыстыбатын үрдэтэргэ уонна табыгастаах буолуутугар утумнаахтык үлэлэһиэхпит. Хампаанньа салаа тэрилтэлэрэ үлэ тэтимин уонна хаачыстыбатын өттүнэн дьиэттэн үлэ, сүрүннээн, куһаҕана суоҕун көрдөрдүлэр.
– Саха сиригэр «Стартап-экспедиция Б8» диэн Бүтүн Арассыыйатааҕы бырайыак олоххо киирэрин туһунан прессаҕа балай эмэ суруйан тураллар. Хампаанньа бу бырайыактан тугу күүтэрий?
– «Стартап-экспедиции Б8» чэрчитинэн алтыһыы биһиэхэ сонун формат буолар уонна, биллэн турар, “АЛРОСА-ҕа” сытыытык турар сайдыы уонна разработканы көрдөөһүн өттүттэн көрдөххө, олус интэриэһинэй. Биһиги куонкуруспут муҥутуур элбэх ахсааннаах кыттааччылаах буолла, 70-тан тахса, биһиги кинилэртэн хас да сайаапканы талан ылан, сиһилии билсиһиигэ ыллыбыт.
«АЛРОСА ИТ», эдэр хампаанньа да буолтун иннигэр, итинниккэ дьүөрэ бырайыактары сэҥээрэ уонна энтузиазмнаах көрөр. Маныаха “АЛРОСА” атыттартан уратытын (специфичнэйин) уонна үгүс өттүгэр ырыынакка бу эйгэҕэ сыһыаннаах бэлэм быһаарыы суоҕун өйдүөххэ наада. Биһигэр кэлэр өттүгэр Саха сирин инновацияларын сайыннарыы Пуондата курдук структуралары кытта биһиэхэ оҥорон таһаарыы соруктарын быһаарарга көмөлөөх технологическай хампаанньалары көрдүүргэ бииргэ үлэлэһиэхпит. Оттон стартаптар бэйэлэрэ толкуйдаан-тобулан таһаарбыт идиэйэлэрин дьиҥ олоххо киллэрэр кыаҕы ылыахтарын сөп. Маннык икки өрүккэ туһалаах бииргэ үлэлэһии эрэгийиэн экэниэмикэтин сайыннарар уонна Саха сирин информационнай технологиятын ис кыаҕа улаатарыгар көмөлөһөр.
