Аан дойду үрдүнэн сабардаабыт хоруона дьаҥа суостаах-суодаллаах баҕайытык ааҥнаан кэлбитэ сыл буолан эрэр. Аҕам саастаах дьон барахсаттар дьиэ түөрт муннугар хаайтардылар, үгүс тэрилтэ ыраахтан үлэлиир саҥа эрэсиимҥэ көстүлэр, сап саҕаттан иҥнэн үлэлии олорбут биирдиилээн тэрилтэлэр моҥкуруут барыталыыллар. Араас дойду өйдөөхтөрө маннык түбэлтэҕэ кыһалҕаттан хайдах тахсары тобулаллар, үлэҕэ-хамнаска түмүк оҥостоллор. Аҕыйах ахсааннаах омуктар ымпыктаан-чымпыктаан бэйэ олоҕун оҥкулун оҥостор кэмнэрэ кэлбитэ дьэҥкэтик көһүннэ.

Дьиэҕэ ас сакаастаан аҕалтарыы быдан табыгастаах

Алексей Басылаев – “Простая еда” интэриниэт маҕаһыын бас билээччитэ (www.prostayaeda.com):

– 2020 сыл муус устарыгар “Простая еда” интэриниэт маҕаһыын диэн ааттаан дьиэҕэ тиэрдэн биэрии сулууспатын арыйбытым. Бэйэм интэриниэтинэн итинник ньыманан дьарыгырбытым биэс сыл буолла. Бу иннинэ “Odunfood” уонна “Texas BBQ” диэн бырайыактардаах этим.

Онон саас харантыын саҕаламмытыгар, бу иннинээҕи уопуппун туһанан, түргэнник ас маҕаһыына арыйа охсорго туруммутум. Дьиҥэр, бу идиэйэни саҕалыы сатаабытым үс сыл буолла. Бэйэм Ленин болуоссатын аттыгар олоробун. Дьиэбит тула бородуукта маҕаһыына хара баһаам да, сыаналара сороҕор аһара ыарахан буолар. Эбэтэр сорох табаардара сыаната чэпчэки уоннааҕыта барыта сиэри таһынан үрдүк буолар. Аны туран, оҕуруот аһын киоскаларыгар атыыластаххына, хайаан да эргэрбити уган биэрэр идэлээхтэр.

– Ол аата интэриниэт маҕаһыын нөҥүө дьиэҕэ бородуукта бары көрүҥүн, мокоруонуттан саҕалаан оҕуруот аһыгар тиийэ, сакаастыахха сөп буоллаҕа?

– Оннук. Интэриниэт маҕаһыынтан ас ылар быдан түргэн, аҕыйах мүнүүтэ иһигэр сакаастаан, хас да хонуктааҕы аскын хаһаанаҕын. Ол курдук, оҕуруот аһын бары көрүҥэ, сымыыт, балык, эт-үүт астар, килиэп, утах арааһа, кэнсиэрбэлээх астар уонна бытовой хиимийэ табаардара, о.д.а. Сакаас 1 чаас иһигэр толоруллар. Хайдах сакаастыыр туһунан толору иһитиннэриини биһиги www.prostayaeda.com киирэн сиһилии билсиэххитин сөп. Маны тэҥэ инстаграмҥа prostayaeda_ykt сирэйдээхпит.

Бэйэм 3 оҕолоох ыал аҕата буоламмын, бэйэм бэйэбэр дьарык курдук оҥостубутум. Оҕолорго сибиэһэй оҕуруот аһын “без конских цен” атыылаһаҕын. Хайа уонна киһи күнү быһа үлэтигэр буолан, маҕаһыыннары кэрийэн бородуукта атыылаһар бириэмэтэ да, кыаҕа да суох буолар. Онон дьиэлэригэр ас сакаастаан ыллараллара быдан табыгастаах.

– Хайдах, туохтан саҕалаатыгыт?

– Саайт арыйбыппыт www.prostayaeda.com диэн. Онно интэриниэт маҕаһыын систиэмэтин холбообуппут. Атыыланар табаардары киллэрбиппит. Бу улахан үлэни аҕыйах нэдиэлэ иһигэр икки уолбунуун үһүөн оҥорбуппут. Бу саайка таргетированнай (араас ситиминэн) эрэкэлээмэнэн уонна блогердарынан трафик (иһитиннэрии) ыыппыппыт. Ыскылаат куортамнаспытым, курьердары үлэҕэ ылбытым.

– Интэриниэт маҕаһыыны арыйыы балачча уустуга буолуо, бука. Ону кылгастык сиһилии билиһиннэриэҥ дуу?

– Интэриниэт нөҥүө атыыны арыйарга саамай ыарахан, сүрүн кыһалҕа – трафик атыылаһыыта. Манна, ортотунан, 54 күн ааһар. Ол эбэтэр киһи аан бастаан биһиги маҕаһыыммыт туһунан истиэҕиттэн бастакы сакаас оҥоруор диэри. Ол устата саайпытыгар, быһа холоон, 11 төгүл киириэхтээх. Ол аата, бу 54 хонук иһигэр кини куруутун биһиги эрэкэлээмэбитин интэриниэккэ көрүөхтээх. Харчытыгар таһаардахха, эрэкэлээмэҕэ улахан суума барар. Ол эрээри, үчүгэйэ диэн, ыстатыыстыканы көрдөххө, бу дьон 32% биһиэхэ мэлдьи ас сакаастыыр килийиэннэрбит буолаллар.  

– Оччоҕуна бу дьарыккыт билигин сүрүн дохуот киллэрэр үлэҕитигэр кубулуйда дуо?

– Киирбит дохуоппут барыта маҕаһыын сайдыытыгар бара турар. Бу 9 ый устата хас да төгүл улааттыбыт. Ол эрээри 2021-22 сылларга 10-20 төгүл улаатыннарар баҕалаахпыт. Онон бакаа улахан ыраас дохуот диэни көрбөтүм буолуо.

– Оччотугар пандемия биир үтүө өрүтэ бэйэ толкуйун үлэлэтэн, тус дьыалатын арыныы буоллаҕа. Маннык харантыын, дьиэҕэ хаайтаран олоруу буолбатаҕа эбитэ буоллар, киһи тус талаанын, дьоҕурун арыйбат буоллаҕа. Манна туох санаалааххын?

– Бу пандемия Аан дойду сыыппара эпохатыгар көһөрүн түргэтэттэ дии саныыбын. Дьон-сэргэ интэриниэтинэн ас-үөл сакаастыыра күнтэн күн элбии турар. Өй-санаа уларыйар. Урукку кэм аны төннүбэт. Мантан антах барыта “онлайн” буолуо – атыы, үөрэх, эмтээһин уо.д.а. Онон саха дьоно олох бу уларыйыытыгар сөп түбэһиннэрэн, сайдан иһиэхтэрин наада.

– Дьоҥҥо бэйэҥ уопуккуттан тугу сүбэлиэҥ этэй?

– Билигин олох лаппа уларыйда. Ким тугу сатыырынан, толкуйдуурунан үлэлиир-хамсыыр, сайдар үйэтэ кэлэн, барытын “методом проб и ошибок” билэр кэм кэллэ. Онон бэйэ дьыалатын арынарга туруммут буоллаххытына, харса суох иннигит диэки баран, үүнэн-сайдан иһиҥ диэн сүбэлиибин.

Эдэр ыччат бэйэ дьыалатын арынарыгар кыах үөскээтэ

Валерия уонна Павел Колодезниковтар, ювелир идэлээх эдэр ыал, Дьокуускай куорат (Инстаграм: @z.wooky):

– Дьаҥ-дьаһах саҕаланыыта биһиги Саха сирин атын куоратыгар оскуолаҕа үлэлиир этибит. Бэс ыйыттан күһүҥҥэ диэри дэриэбинэҕэ сайылаабыппыт. Онтон күһүн куоракка кэлэн, бэйэбит дьыалабытын арынарга быһаарыммыппыт. Кэргэмминиин иккиэн ювелир идэлээхпит, онон айар үлэнэн дьарыктанар санааламмыппыт. Хамсык биһиэхэ мэһэйи үөскэппэт дьарыгын көрдөнөн киирэн барбыппыт.

Экология өттүнэн буортута суох, ол эбэтэр маһынан үлэлээн барбыппыт. Дьарыкпыт – паньыара уонна анал өстүөкүлэ матырыйаалынан араас оҥоһугу лазер ыстаныагынан быһан, киэргэтэн оҥоробут. Ол курдук, оҕолору сайыннарар оонньуурдар, дьиэ-уот киэргэлэ (декор), эко-люстралар, Саҥа дьылга түбэһиннэрэн харыйа оонньуурдара, араас бэлэх, о.д.а. Биирдиилээн дьонтон уонна тэрилтэттэн сакаастар киирэллэрэ санаабытын көтөҕөр, инникитин бэйэ кыаҕар эрэли үөскэтэр.

Онон бу дьарыкпыт билигин дохуот киллэринэр сүрүн үлэбит буола кубулуйда. Сакаас баарын тухары күннэри-түүннэри үлэлиибит. Дьон махтанар тыллара биһигини кынаттыыр, үөрдэр, үлэбитин өссө сайыннарарга бөҕө акылаат уурар. Онон, эдэр дьон, туохха талааннааххытын, дьоҕурдааххытын, кыаххытын сайыннаран, бэйэҕит үлэлээх-хамнастаах буолуҥ диэн сүбэлиибит. Түгэни туһанан, төрөппүттэрбитигэр, кырачаан оҕобутун көрсөн көмөлөһөллөрүн, сүбэ-ама буолалларын иһин дириҥ махталбытын этэбит.

“СахаЯ” кондитерскай бэкээринэ ыҥырар!

Сахая Бурнашева – СӨ үтүөлээх артыыһа, Эстрада тыйаатырын ырыаһыта (Инстаграм: sakhaya_bakery):

– Ааспыт 2020 сыл дьоҥҥо-сэргэҕэ, барыбытыгар да олох атыннык дьайда. Үксэ үчүгэй өттүнэн диэн бэлиэтиэххэ сөп. Бары бэйэ-бэйэбитигэр чугаһастыбыт, сомоҕолостубут. Бэйэ олоҕун иккистээн көрөн, сыаналыыр буоллубут, хас үүнэр күнү, түгэни, бириэмэни... Эстрада тыйаатырыгар кэнсиэр ыытыллыбакка, бэйэ-бэйэбитин аҕыйахтык көрсөн, ахтыһабыт аҕай. Кэнсиэрбит “онлайн” ыытыллар буолан, көрсүстэхпитинэ, наһаа үөрэбит.

Мин ийэ киһи быһыытынан оҕолорбор, кэргэммэр ас арааһын астаан бириэмэбин атаарабын. Инстабар баар сирэйим сурутааччыларын кытта ыкса чугасаһан, астарым ырысыабын үллэстэбин.

Ыарыы иккис долгуна кэлэн, хааччах уһаан биэрбитигэр ыксаан, урукку идэбинэн мэдиссиинэ сиэстэрэтинэн үлэлиэхпин баҕарбытым. Ону “ол идэҕинэн үлэлиир болдьоҕуҥ бүппүтэ ырааппыт” диэн буолбута. Ол иһин толкуйдаан бараммын “ас астыыр эбиппин, кондитер өттүгэр” диэн санааҕа кэлэн, Сашалыын сөбүлэһэн бараммыт, билигин “СахаЯ” кондитерскай бэкээринэ арынан үлэлии сылдьабыт. Сакаас элбэх. Аспытын ис дууһабытын ууран туран астыыбыт. “Бэлэх нобуорун” тыа дьоно сөбүлээн сакаастыыллар. Ордук эбэлэр, эһэлэр сиэннэригэр анаан оҥортороллор. Ону аккырыыккалаан, истиҥ тылларынан суруйан, тиэрдэн биэрэбит. Барыта “бесконтактнай тиэрдии” буолар. Онуоха наһаа үөрэллэр, махтаналлар. Онон дьон икки ардыгар чугасаһыы баар. Биһиги кинилэри кытта чугас буолуу ситимин олохтуубут, онтон үөрэбит, астынабыт.

Дьоҥҥо үөрүүнү-көтүүнү бэлэхтиир бу эйгэбитин олус сөбүлээтибит. Биһиги оҥорбут астарбыт, десертэрбит, туортарбыт дьону-сэргэни астыннарара олус үчүгэй. Онон маннык чэпчэкитэ суох кэмҥэ дьоҥҥо үөрүүнү бэлэхтиир үлэлээхпититтэн астынабыт. Үлэбит мантан салгыы өссө кэҥээн, сайдан иһиэҕэ. Тэтиммитин ыһыктыбаппыт. Инникитин аспыт арааһын өссө элбэтэр былаан баар. Араас маастар кылаастары толкуйдуохпут. Онон үлэбит былаана киэҥ, элбэх.

Билигин сүрүн үлэбитинэн кэнсиэр, ырыа-тойук аҕыйах. Онон бу үлэбитигэр чааһынай биисинэс арынан, урбаанньыт быһыытынан үлэлиибит. Биллэн турар, дьиэҕэ-уокка дохуот киирэр, онон үчүгэй.

Кондитерскайбыт астара Москуба биллэр кондитера Мария Васильева “антифраншиза” ааптарыскай ырысыаптарынан оҥоһуллар. Кини бэйэтэ хас даҕаны кондитерскай туочукалаах. Арассыыйаҕа эрэ буолбакка, СНГ дойдуларыгар эмиэ ыҥырыкка сылдьар кондитер, маастар кылаастары тэрийэн ыытар. Биһигини эрэнэн, бэйэтин ырысыаптарын биэрбитигэр махтанабыт. Кини ырысыаптарынан пирожнайдары оҥоробут. Астарбытыгар минньигэс ас араас саҥа көрүҥүн киллэрэбит. Инникитин “СахаЯ” диэн аҕыйах углеводтаах туорт сөпкө аһааһын (ПП) көрүҥүн, “Сан Саныч” диэн ааттаах пирожнайдары оҥорор былааннаахпыт. Онон дьиэ кэргэн кондитерскай бэкээринэбит инникитин өссө күүскэ сайдан, кэҥээн истэр диэн баҕалаахпыт.

Айаҥҥа ырыа аргыстаах

 Арыйаан Свинобоев – ырыаһыт (Инстаграм: aruyaan):

– Олох бу түгэнэ хас биирдиибитигэр араастык дьайда. Биһиги сахалыы бастыҥ ырыаларынан “ Айаҥҥар Аргыс” диэн хомуурунньук таҥан таһааран, атыылаан эрэбит. Манна 300-чэ саҥа ырыа уонна “хит” буола сылдьыбыт ырыалар таҥыллан киирдилэр. Онон айаҥҥа сылдьар доҕотторгутугар бэлэх курдук биэриэххитин сөп. Ырыа киһи арахсыспат аргыһа, өрүү ыллыы-туойа сылдьыҥ. Маны айаҥҥа сылдьар суоппардарга айанныылларыгар сахалыы ырыаны доҕор оҥоһуннуннар диэн санааттан толкуйдаабыппыт. Араадьыйа ыраах айаҥҥа кыайан хаппат. Сибээс сүтэр кэмигэр киһи ырыата суох чуҥкуйар. Ол санааттан маннык өҥөнү оҥоруохха наада эбит диэн саҕаламмыта. Бу дьарык дохуоту киллэрэр үлэ буолбатах. Сүрүн үлэбит таһынан эбии дьарык курдук буолар.

* * *

Дьэ, ити курдук сылы кыайбат кэм устата ханна да хаамтарбат хааччах мөкү эрэ өттүн буолбакка, үчүгэй өттүн эмиэ көрдөрдө. Онон үлэ суох диэн быар куустан олорбокко, ким туох кыахтааҕынан, дьоҕурдааҕынан, төбөтүн үлэлэтэн, бэйэ дьыалатын, дьарыгын арынан үлэлиир кэм кэлбитэ – билиҥҥи олохпут ирдэбилэ.

Саргылаана БАГЫНАНОВА.