Сунтаар Иккис Бордоҥо — дириҥ, баай ис хоһоонноох устуоруйалаах былыргы нэһилиэк.
Бу сэлиэнньэ 19-20-с үйэлэрдээҕи олоҕун кэрэһэлиир олохтоох оскуола түмэлэ баар. Оттон атын сирдэртэн кэлээччи ыалдьыттарга, чуо харахха быраҕыллар нэһилиэк киэн туттунуутунан, бу хараара быһыытыйбыт эргэ дьиэ буолар.
Бу — Уйбаан Боппуок-Куртах Баай бурдугу наардыыр, үүнээйи сиэмэтин харайар икки этээстээх ыскалаата этэ.
19-с үйэҕэ уонна 20-с үйэ былаһын тухары, Иккис Бордоҥ нэһилиэгин Улгумда, Кулуһуннаах, Уйалаах, Марба, Кыталыктаах, Элгээн, Хампа, Уксакы, Бүгүйэх, Арҕаа Бэрэ, Анабы, Нокуурап, Өлөҥ, Тиит Тилийбит сыһыыларыгар сэлиэһинэй, нэчимиэн, оруос, эбиэс табыгастаах миэстэлэринэн сонуок оҥоһуллан үүннэриллэрэ.
Куртах баай бурдугу суордунан, хааччыстыбатынан көрөн, наардатан, ыраастатан харайан турбут дьиэтэ, сүрдээҕин нарылаан, дьиппэтик, бөҕөтүк тутуллубут.
Бэрэбинэлэрэ көбүс-көнөлөрө, тутуу үйэлэргэ ананан дьэндэтиллибитэ сөхтөрөр.
Бу былыргы тутууну, өссө ССРС саҕана, Бордоҥтон биир көс ыраах Улгумда сыһыытыттан көһөрөн аҕалбыттара. Өр кэмнэргэ," Сунтаар" онтон "Бордоҥ" сопхуос ыскалаатынан сулууспалаабыта. 21-с үйэ саҥатыгар, Куртах Баай ыскалаата, сол да эмэхсийии да көөрөттүү да энчирэппэккэ, хайдах тутуллубутунан турар.
Куртах Баай Сунтаар (Хочо) улууһун биир саамай ураты билиилээх, инникини өтө көрөр, дьон ытыктабылын ылбыт киһинэн биллэрэ.Уйбаан Боппуок баайын-дуолун норуокка анаабыта.
Ол курдук, кини сиэртибэлээбит харчытынан, Сунтаар улуустааҕы балыыһатын дьиэтэ тутуллубута. Оччолорго, Куртах Баай Сунтаарга балыыһа дьиэтин туттарыытын утарсааччылар бааллар эбит. Тоҕо утарсыбыттара биллибэт. Онно туһулаан, Куртах Баай маннык эппитин, былыргы дьоннор кэнэҕэски көлүөнэлэргэ тириэрдибиттэр: " Дьоммут-сэргэбит аһаахтыйар, ыарытыйар. Ордук оҕо, ыччат дьон араас ыарыыларга ыллараллара хомотор. Балыыһа тутуллуутугар биэрбит үбүм норуокка туһалаатар, бэйэм ыарыһах киһи, санаабар эгди буолуо этэ".Куртах Баай өссө да дьонугар-норуотугар туһалыы олоруоҕун, ыарахан ыарыы кэбирэтэн өлбүт. Кини туттарбыт балыыһата аҕыйах сыллаахха диэри сунтаардарга туһалыы турбута.
Дьэ, соннук киэҥ өйдөөх-санаалаах, норуот туһугар олорбут саха саарына баара.
Станислав Алексеев, Мииринэй-Сунтаар.
