Кытайга сорох сыл нэһилиэнньэ ахсаанын тута сатаан, биир ыал биир оҕоттон ордук оҕоломмот диэн кытаанах бобуу баара. Кэнники Кытайга, бэл, үс оҕолонорго көҥүл биэрбиттэр дииллэр. Тоҕо диэ? Кытай нэһилиэнньэтин сааһа лаппа кырдьар өттүгэр барбыт, эдэр, үлэлиир, оҕо төрөтөр өттө аҕыйаан эрэр диэн буолбут. Дьиҥинэн, хайа да сайдыылаах дойдуга ити баар көстүү – нэһилиэнньэ сааһа уһуура, саастаах нэһилиэнньэ бырыһыана элбиирэ.
Сахаларга бастакы сорукпут эмиэ ахсаан өттүнэн элбээһин буолуохтаах! Хомойуох иһин, онтубут элбиирин хааччыйар сокуоннары ылыныахпыт ыраах быһыылаах. Оннооҕор миллиардынан ахсааннаах омуктар ахсааннарын элбэтэргэ балачча хамсаналлар эбит, оттон биһиги, демография дьааматыгар олорор, ахсааммыт кэккэ төрүөтүнэн аҕыйаан иһэр аччыгый омуктар, онно туох да үөтэлээх хамсааһыны, бэлиитикэни ыыппаппыт. Хата, төттөрүтүн, барыта таҥнарыта буола турарын көрө-көрө ньимийэн олоробут.
Холобур, сайдыбыт аатыран, кыргыттарбытын, дьахталларбытын ыал, ийэ буолар туһунан эрдэттэн ииппэппит, такайбаппыт, толкуйдуурга үөрэппэппит. Хата, ол оннугар тура-тура быыкааларыттан араас солуута суох ырыаҕа-тойукка, үҥкүүгэ-битиигэ, туолката суох куонкуруска кытыннарыы бөҕөтө буолабыт. Туох барыта икки өрүттээх дииллэринии, ол түмүгэр “сайдыбыт” кэрэчээнэлэрбит саха уолаттарын тэҥнээбэт, дойдуларыттан баран иһэр буоллулар. Аны атын дойдуларга тахсан олоруу, омук эр дьонугар ойох буолуу элбээтэ, күүскэ тэнийдэ.
Арыый улааттахтарына, дуоһунас-карьера, хамнас-харчы, ситиһии диэнинэн аралдьытан, дьахтар айылҕатынан ойох, хаһаайка буолар, оҕо төрөтөр аналын умуннара сатыыр курдукпут.
Элбэх нэһилиэнньэлээх дойдулары соторутааҥҥа диэри сайдыыта суох, дьадаҥы дойдуларынан ааҕар этилэр. Билигин көрүҥ – Кытай, Индия сайдыы бөҕөтө. Онон “размер имеет значение” диэбиттии, ахсаан син биир быһаарар оруоллааҕын өйдүөххэ уонна онно сөптөөх бэлиитикэни ыытары модьуйуохха. Кыалларын бэйэбит да дьабдьыныахха.
Биһиэхэ хас нэһилиэк аайы саастарын сиппит төһөлөөх уолаттар, эр дьон кэргэннэммэккэ, оҕоломмокко сылдьаллара буолуой?! Куорат баксаалыгар төһөлөөх иһээччи буолбут дьахтар да, эр киһи да сылдьарый? Бу маны толкуйдуохха, болҕомто киинигэр туруоруохха, кэпсэтии ыытыахха. Оннук гымматахпытына, аны биир үйэнэн баар буолабыт дуу, суох дуу диэн ыйытыы туруоҕа.
Дьаакып Сиипсэп, уопсастыбанньык.
