Саха сирин устатын-былаһын тухары ойуур баһаардара тураннар дьон-сэргэ кута-сүрэ айманыан айманна. Саха киһитэ барахсан, бултуур-алтыыр, күүс-уох эбинэр хаарыан хампа күөх тыатын кытарарга былдьатан эрэриттэн хараастан, ыксаан-ыгылыйан ууга-уокка киирэ сырытта. Горнайга бүтүн бөһүөлэк элбэх дьиэтэ уокка былдьаныыта норуот сүрэҕин ортотунан курдары ааста, барыбыт бүттүүн иэдээнэ буолла.
Алдьархай ааҥнаан киириитэ дьону түмтэ. Норуот сомоҕолоһуутун көрдөрдө. Норуот күүһэ – көмүөл күүһэ! – диэн өбүгэлэр мээнэҕэ эппэтэхтэрэ. Ону, бу күннэргэ дойдубар Мэҥэҕэ тахса сылдьан илэ харахпынан көрөн, итэҕэйдим, үөрдүм, киэн тутуннум.
Бары күүһү –Баатараҕа!
Атырдьах ыйын 12 күнүгэр Майаҕа айаннаан таҕыстым.
Сахалар биир баар-суох дьоруойбут Федор Кузьмич Попов дойдутугар Баатараҕа улахан уот туран Мэҥэҕэ күүс хомуйуу үлэтэ бөҕө бара турар эбит. Улуус аҕа баһылыга Николай Старостин киэҥ хабааннаах норуоту барытын түмэр хамсааһын ыыппыта тута харахха быраҕыллар, үлэ күөстүү оргуйар!
Бу иннинэ, икки сиргэ улахан уот тура сылдьыбыт. Табаҕаҕа – Бойуола сиригэр уонна Баатараҕа. Табаҕалар маладьыастар хата умулларбыттар. Ол туһунан Табаҕа баһылыгын солбуйааччы Юрий Порядин төлөппүөнүнэн иһитиннэрдэ: “Бойуолан төгүрүйдүбүт, улахан уоту тохтоттубут. Билигин кэтээһин үлэтэ бара турар”.
Майаҕа суһал ыстаап киинигэр киһи толору. – Хаатылымаҕа уот чугаһаабыт дииллэр, Дьөппөн диэкиттэн, дойдубутун быыһыы баран иһэбит – дэһэллэр үс сааһыра барбыт дьон. Сураҕа, куораттан өссө уонча Хаатылыматтан төрүттээх аҕа ууһун дьоно өрүһү туораан эрэллэр үһү.
Дьон көмө аҕалаллар, ас-үөл, туттар мал-сал толору.
Нөөрүйтээйиттэн төрүттээх түөрт устудьуон баар, Нам педагогическай колледжын иитиллээччилэрэ.
Бэстээхтэн үс эр киһи. Уонна мин . Уопсайа ахсыабыт. Суруйтардыбыт. Бары күүһү Баатараҕа диэн буолла.
Айан
Күнүс иккиттэн айаннаан, Баатараҕа эбиэттэн киэһэ үс аҥаарга тиийэбит. Кулууп түннүгүттэн икки эдэр кыыс далбаатаан бэйэлэригэр ыҥыраллар. Баатараҕа туох да омуна суох куттал суоһуур. Хас биирдии киһи күндү.
Докумуоннарбытын исписэлиис кыргыттар туттулар. Биһиэхэ билигин харчы оруола кыра, тыаҕа түргэнник тиийэ охсуохпутун наада.
Ол эрээри син биир бары дьонноох-сэргэлээх дьоммут, онон син хаһан эмит федеральнай үптэн сылдьыбыт күннэрбит төлөнүөхтэрэ буоллаҕа диэн эрэнэбит. Барыт лоп-бааччы. Көрсөн кулуупка чэйдэттилэр, ас-үөл туттаран, булгуччулаах баһаарга бастакы уочарат ирдэнэр сэп-сэбиргэл туттаран, чаас аҥаарынан суолбутун Өргөннөөх сайылыгар туттубут.
Өргөннөөххө
Өргөннөөххө тиийдибит. Балаһыанньа олох байыаннай. Олохтоохтор араассыйаларын тута сылдьаллар. Умайа турар түөлбэлэри кытар сибээс биир да мүнүүтэ быстыбат. Биһигини сайылык төрүт олохтоохторо көрсөллөр, кинилэр быыстарыгар мантан төрүттээх, куораттан анаан-минээн дойдутун туһунар күнүстэри-түүннэри үлэлии сылдьар Мария Григорьевна Попова баар, биһиэхэ этэр: “Дьэ уолаттар кытаатын, эһигини онно күтэллэр, түргэнник сып-сап аһаан баран ыстаныҥ!”
Олохтоохтор барыта дьахтар аймах хаалбыттар. Эр дьон бары уокка сылдьаллар. Ыал ийэлэрэ, эбэлэрэ барахсаттар бары манна мустан ас-үөл тэрээһинигэр, дьону көрсүүгэ-атаарыыга сылдьаллар. Ас мааны. Үрдүк таһымҥа. Манна оллооҥҥо эмис сыалаах эт оргуйа турар, хойуу чэй. Аныгы ас да элбэх. Суогутттан бэчиэнньэтигэр, халбаһыытыгар тиийэ баар.
Суһаллык өл хаба охсоот, хойуу буруо тахса турар туһаайыытынан айаннаатыбыт. Барыларын уостарыгар – Соморсун, Соморсун!
Сомсорсун
Киэһэ биэс саҕана Соморсуҥҥа кэллибит. Анал сэп-сэбиргэл туттардылар. Былаат, мааска, ранец, лаппаахы. Уот суоһа сүрдээх үһү. Былааккытын, мааскаҕытын өрүү инчэтэ сылдьын диэн тоһуйбут дьон сүбэлээтилэр. Хата тыа саҕатыгар уу баһар УРАЛ массыына турар буолан, онтон ранецтарбытыгар 20-лии лиитэрэ уу куттаат, сирдьити батыһан хоруу устун тыа иһигэр киирэн бара турдубут.
Ыыс-быдан буруо. Уот суоһа. Умайан күдэпчилэнэ турар ойуур.
Биһиги бүгүҥҥү сыалбыт-сорукпут – уоту бохсуу. Хоруу таһынан туох да иһин ыытыа суохтаахпыт. 250 миэтэрэ тэйсиһэн турун диэн дьаһал кэллэ. Уот хорууну кыйа умайар.
Аттыбар Бэстээхтэн кэлбит идэтинэн баһаарыннньык уол Алексей турар. «Уот сир аннынан барар идэлээх, сэрэх», - диир. Кини этэринэн, ити тиэриллибит кырыс сир буруолуу сытара көрдөххө эрэ көрдүгэн буруо курдук, уот хайа баҕар сир аннынан барар кыахтаах эбит. Онон буруолуу сытар кырыһы лаппааххынан үнтү сынньан, түөрэн, ранецтан уу ыстарабыт.
Үксүн хорууга салаан кэлбит уоту лаппаахынан хоруу буоруттан баһан, саба быраҕабыт. Хата хоруу иһинээҕи буора хаһарга сымнаҕас буолан сүрдээҕин абырыыр.
Эдэр уолаттарбыт Нөөрүктээйилэр (Павловскайдар) эмиэ кэккэлээн туран буһа-хата үлэлии сылдьаллар. Кинилэри 19 саастаах Ариан Колосов иилээн-саҕалаан илдьэ сылдьар. Арианныын кэпсэтэн билсибитим олох да бииргэ үөскээбит үөлээннэҕим Майа уола Колосов Саша оҕото буолан биэрдэ. Саша билигин Павловскайдарга күтүөт. Дьон оҕото номнуо улаатан, туһа киһитэ буолан дьону кытта тэҥҥэ уоту утары охсуһа кэлбитин сүрдээҕин убаастыы санаатым. Дьоно үчүгэйдик ииттэхтэрэ. Ариан сэһэргиир: Биһиги ватсапка тахсыбыт баһаар күүһүрэн эрэр диэн ыҥырыыны истэммит, эдэр ыччат туора туруохпут дуо диэн, бэйэбит көҥүл санаабытынан суруйтаран кэлбиппит: мин уонна Дьулус Федоров, кинини кытары Нам педагогическай колледжыгар учуутал идэтигэр үөрэнэбит уонна икки чугас доҕотторбут -- Нерюнгрига үөрэнэр Кирилл Иванов уонна быйыл үөрэххэ туттарсар Айтал Петров. Бары эгил-тэгил 18-19 саастаахтарбыт”.
Хоруу соҕуруу кынатыгар түөрт орто саастаах эр дьон бааллар. Куораттан анаан-минээн кэлбиттэр. Өрөспүүбүлүкэтээҕи мөлтөхтүк саҥарар оҕолоору үөрэтэр (Речевой) оскуола учууталлара.
«Сүрэх баҕатынан өрүһү бэйэбит массыынабытынан туораан, түөрт доҕоттор, Мэҥэ сиригэр көмөҕө кэллибит. Хата тэрилтэбит сүрдээҕин өйөөтө аһынан-үөлүнэн, таҥаһынан-сабынан. Бу баһаар хара саҕаланыаҕыттан, бастакы күннэриттэн сылдьабыт, бэнидиэннькитэн. Өргөннөөххө хонукпутугар эрэ киирэбит, балаакканан хоно сытабыт. Мин, суоппарбыт Дмитрий Макаров, Николай Дьячковскай технология учуутала уонна Тихон Николаев физкультура учуутала», - диэн сэһэргиир бөлөх бас-көс киһитэ Анатолий Федоров, оскуола дириэктэрэ.Уолаттар номнуо, төрдүс күннэрэ эбит бүгүн. Суббуотаҕа диэри достуойуна сылдьыахпыт дэһэллэр.
Биһиги бастаан кэлэн үөрүйэҕэ суохпутуттан дэлби тумнастыы, сотору-сотору мааскабытыни ранецтан ыстаран сиигирдэбит. Оччоҕо тыынарбыт чэпчиир. Оттон Речевой оскуола уолаттара олох этэргэ дылы таах олох «сылгытыйбыттар», үөрэнэн хаалбыттар.
Быыска-арыкка аннараа кынакка учууталлар отууларыгар тиийэн иккис бодобуостан ранецка уу баһа таарыйа, чэй иһэбит, өл хабабыт.
Ол курдук, бастакы уоту кытары охсуһуу күнэ түмүктэннэ. Киэһэ отууга бары төннөн, сиргэ олорон фара уотугар чэйдээтибит. Манна киһи толору, көх-нэм, кэпсээн-ипсээн. Улуус бары нэһилиэгиттэн кэриэтэ бааллар. Омуна суох отучча-түөрт уонча эр дьон баар. Сахалар олус да сомоҕолоһуулаах дьоммут.
Хайдах эрэ санаабар бу көстүү, былыргы куобах күрэхтэрин, күһүҥҥү муҥха кэмнэрин санатта. Маннык булт төрүт үгэһигэр сахалар тыаҕа тоҕуоруһа мустааччыбыт. Ол эрээри билигин манна барыбытын атын кыһалҕа түмтэ. Ол дьиэбитин-уоппутун, булпутун-алпытын, төрөөбүт Ийэ Айылҕабытын кытарартан алдьархайыттан көмүскүүр сыал-сорук.
Түүҥҥү уот
Бүгүн бары манна хонобут. Сыалбыт-сорукпут биир. Хоруу таһынан уот барыытын бохсуу, тохтотуу. Уот олох чугаһаатаҕына – утары уот ыытын диэн дьаһал киирдэ!
Көрдөххө уот арыый маарыҥҥытааҕар тэйбит лаппа тэйбиккэ дылы. Сүүс биэс уон миэтир тэйиччи уот салаалара маска ойуолууллар. – Түүн уот утуйар, сиик түһэр. Сабыта баттыыр. Син эмиэ киһи курдук ээ... Күнүс күн тыктаҕына тиллэр, уһуктар, күүһүрэр – дэһэн оргууй отур-ботур, уот истиэ диэбиттии дьон-сэргэ кэпсэтэр.
Бу түүн уот манааһына. Хабыс-хараҥаҕа хоруу устун дьуһуурустубалаан хаамабыт. Хата төлөн сарадахтара кытаран ыраахтан көстөллөр онон-манан. Ону тиийэн бохсобут. Уунан, буорунан.
Арианныын түүн дьуһуурустубалаан хааман төннөн иһэбит. Арай иннибитигэр олох чугас мас сууллан «күр!» гынар тыаһа иһиллэр. Олох фронт линията, сэрии курдук. Киһи «дьик» гынар. Бу иннинэ сэрэтии бөҕөнү сэрэппиттэрэ иҥнэри сууллаары турар мастартан тэйиччи сылдьын диэн. Сэрэх. Саатар иһитттэн төрдө сиэниллэр буолан, туох да иэҕэҥнээһинэ суох биирдэ кэлэн киһини сабыта баттыан сөп дииллэр. Куттал. Ол эрээри хайыаххыный. Киирсэн иһиэххэ наада.
Саҥа күн
Оннук хардары таары манаан түүнү атаардыбыт. Хата сиик түһэн уот этэргэ дылы этэҥҥэ «утуйан» хорууга тиийбэтэ. Сарсыарда ранецпар уу баһа баран иһэн тоҥсоҕой торулуурун иһиттим. Кэкэ-букалар чуопчаардылар. Чаччыгыныардар чаачыгыраатылар. Тураах саҥа үүнэн эрэр күнү уруйдаан, дорооболоһон, үрдүбүнэн – Даах! – диэн ааста.
Хор, айылҕа кытта биллэ, көтөр-сүүрэр уот тохтообутуттан үөрдэ-көттө. Хоруу сиэниллибэтэх, уот салгыы барбатах, отон угунан көҕөрө сытар тыа биир өртүгэр олох ситимэ салҕанна.
Чаҕахтыга!
Сарсыарда тоҕус чааска саҥа, сибиэһэй күүс кэллэ. Били Речевой оскуолаларбыт куорат учууталлара уонна Мэҥэ нэһилиэктэрин хомуур дьоно. Биһиги сынньана, утуйа, күүс-уох ыла Өргөннөөххө киирдибит.
Сарсыарда чэйдии сылдьан арай, кылааһынньыкпын Дмитрий Мучины көрүстүм. Үөрүү-көтүү! Дималыын Майаҕа төрдүс кылааска диэри бииргэ үөрэммипит. Ол эрээри кылааспыт көхтөөх. Бары бэйэ-бэйэбитин бэркэ диэн билсэ олоробут. Дмитрий, үлэлиир сириттэн Чурапчыттан өрөбүллэригэр, дойдум туһа диэн баһаарга үлэлии кэлбит. Аҕата Матвей Васильевич Мучин манна баар эбит, Баатараҕа. Өргөннөөххө баһаар буолуон аҕай иннинэ, оттоон бүппүттэр. Суһал Ыстаап салайааччылара Матвей Васильевичтааҕы кытары сүбэ-мунньах тэрийэн, ханна хайдах туох үлэ барыахтааҕын, кимнээх ханна дьону сирдээн, ыйан-кэрдэн барыахтаахтарын дириҥник тормунаспыттар.
Онон баһаар хара бастакы күннэриттэн кыраҕы координацияҕа киирбит. Мучиннар –төрүт Баатаралар, Өргөннөөхтөр.
Манна биир тэҥҥэ үөлээннээхтэрин кытары үлэлии сылдьар Майатааҕы Аркадий Новиков тэрийбит Көөчөөн Көрө, тэттик норуодунай тыйаатырын режиссера, элбэх сахалыы киинэҕэ оонньообут, туруорсубут режиссер Анна Охлопкова. Кини төрдө Баатара, Өргөннөөх. Анна Иннокентьевна сэһэргиир: «Өргөннөөх төрөөбүт дойдум. Баатараҕа, «Давлят», «Биһиги Сүөдэрбит», «Кадет» киинэлэр уһуллубуттара. Кэрэ-бэлиэ айылҕалаах, ытык сирдэр. Оол Эбэ илин баһыгар төрөөбүт үһүбүн. Баһаар хара саҕаланыаҕыттан, Тиэрэгэйгэ кэлэн көмөлөспүтүм, билигин манна Өргөннөөххө кэлэн ас астаһабын, дьону көрсөбүн, атаарсабын. Түүннэри-күнүстэри солбуйса сылдьан эргиччи үлэлиибит. Дьон сомоҕолоһуутун көрөн олус долгуйдум, дууһам кылын таарыйда...»
Манна, эмиэ бу дойдуттан төрүттээх, силистээх-мутуктаах, «Кыымаан» булчут кулуубун салайааччыта, урбаанньыт, актыыбынай уопсастыбынньык Александр Тастыгин баһаары утары хаһыс да күнүн охсуһа сылдьар: “Мин аҕам Николай Тастыгин – Кыымаан оҕонньор, бу дойдуттан төрүттээх, бу алаастарга булт абылаҥар ылларан улахан аарыма булчут буолан тахсыбыта. Тус бэйэм кылаатым, уоту утары хара үлэтин таһынан, кулуубум аатыттан манна үлэлэһэ сылдьар дьоҥҥо эт-балык, таҥас-сап өртүнэн туох баар кыахпынан көмөлөстүм. Түгэнинэн туһанан махталбын тиэрдиэм этэ биһиги Ил Дархаммыт олоҕун аргыһыгар Людмила Валерьевна Николаеваҕа. Кини ийэтэ Дария Николаевна Санникова, бу дойду – Өргөннөөх. Өтөхтөрө мантан бу турар, чугас. Людимила Валерьевна биһиэхэ үбүнэн-харчынан, маннык күчүмэҕэй, быһаарыылаах күннэргэ спутниковай сибээс олохтооһунунан сүрдээҕин көмөлөстө. Сыымахха үлэлии турар ыстаапка Алеся Сосина тэрийсэни үчүгэй баҕайытык аһынан-үөлүнэн, таҥаһынан-сабынан хааччыйыыга үчүгэй баҕайытык үлэлии олорор. Онон, Баатаралар киниэхэ махталбыт улахан. Манна бааллар ыаллыы Бэдьимэ, Өлөчөй нэһилиэктэрин уолаттара. Тыа уолаттара сыыдамнара, түргэн-тарҕан туттуулара сүрдээх. Олох сүүрэ сылдьан үлэлииллэр. Маладьыастар!”
Эбиэттээн баран, сайылыкка балаҕан күлүгэр сытан утуйан, сынньанан ыллым. Арай: “Туруҥ, суһаллык биир сиргэ барабыт!” – диэн ыксаллаах хамаанда иһилиннэ. Нөөрүктээйим устудьуон уолаттарын кытар ыстанан тураат, микроавтобуска олорон Чаҕахты диэн сиргэ барыстыбыт. Биһигини иилээн-саҕалаан илдьэ барда Майа сэлиэнньэтин баһылыга Дмитрий Иванович Тихонов. Кини манна сылдьыбыта нэдиэлэ буолбут. Утуйар уутун умнан күнүстэри-түүннэри инники күөҥҥэ сылдьар. Биһигини Бүөтүр Егорович Тастыгин, олохтоох кырдьаҕас сирдиир, кини манна хас биирдии үрүйэни, алааһы билэр, ханан уоту күөйүөҕү, тохтотуоҕу баһаары утары охсуһааччаларга төһүү күүс-көмө, дьоһуннаах сүбэ-ама биэрэр биир түс-бас киһибит.
Баатаралар отторун харыстаан хоруу хаһаллар
Сураҕа иһиттэххэ, Чаҕахты сиһинэн уот хорууга чугаһаабыт. Биир тыын хайысха. Ойоҕоһунан хорууга таҕыста да, үрүйэнэн кэбиһиилээх оттоох ходуһалары салаан Бааатараҕа биирдэ баар буолар кутталлаах. Онон балаһыанньа кытаанах.
Чаҕахтыга тиийэн хоруу устун сүүрүү быластаан сылдьан, уолаттар уоту утары уот ыыттылар. Эмиэ тэйиччи тура-тура хорууга уот салаан тахсыбатын курдук бохсон истибит. Бу хоруу кытыытынааҕы сиэниллибит сиргэ, иһирдьэ систэн кэлэн иһэр улахан уот бөтө бэрдэриэхтээх, тохтуохтаах.
Арай манна хорууга, утары билэр уолбун Өлөчөй төрүт ыччатын Дьулуур Поповы көрсө түстүм. Дьулуурдуун Анаабырга бииргэ үлэлээбиппит, уруккуттан доҕордуубут. «Өлөчөйдөр этэрээттэрэ кэллибит көмөҕө, бу курдук сылдьтыбыппыт хаһыс да күнэ, Өлөчөй мантан быһа чугас ээ”, - диэн Дьулуур кэпсиир. Кини араассыйата биир кэм хап-хардыгынас, дьоно ханна тиийбиттэрин, турбуттарын хонтуруоллуур. Эбэбинэн Баатарабын, кыра эрдэхпиттэн манна от бөҕөтө оттоон, андылаан ахан кэлбит дойдум буоллаҕа, Өргөннөөҕүм барахсан», - диэн өрө тыынар. Салгыы уоту кытта охсуһа ыстанар.
Бу күнү быһа, баһаары төгүрүйэр санаалаах, хоруу устун сүүрэ сылдьан уоту утары уот ыыттыбыт. Хорууттан тахсыбатын боптубут. Иһирдьэ уот уоту кытары көрүстэҕинэ дьулаан тыас тахсар эбит. Олох сөмөлүөт тыаһын курдук куп-куугунас! Уот уоту кытта көрсөн күүстээх салгын, тыал үөскүүр, дэһэллэр кырдьаҕастар. Уот тыыннаах! Мастар үөһэнэн умайан тахсаллар. Нууччалыы эттэххэ дьиҥнээх –Стихия!
Киэһэнэн, Өлөчөйдөр, Николай Егорович Матчитов баһылыктаах халыҥ этэрээтинэн, бүтүн түөрт микроавтобус дьон кутуллан кэллилэр. Бары да турбут-олорбут, тип-тилигирэс уолаттар! Бүтүн сүүрбэччэ киһи. Өлөчөй нэһилиэгин баһылыга этэринэн, Баатара уонна Өлөчөй былыр-былыргыттан аймахтыы нэһилиэк, ыкса ыаллар, быһа сылдьыһаллар эбит. Онон баһаар өрө турбутун истэннэр, Өлөчөйдөр хайдах да туора турбатахтар. Инники кирбиигэ -- Иннокентий Попов! Өлөчөй дьаһалтатын землеустроитела. Дружба эрбиитин тутан баран ыстанан кэбистэ! Кини хоруу кытыытынааҕы мастар умайан охтоннор, солооһун нөҥүө түһэн куттал үөскэппэттэрин ситиһэр. Охторон баран кылгас-кылгас гына эрбиир, уолаттар туора быраҕаттыыллар. Бу элэстэнэн, сыыдама, тыа ыччата эрбиини тутта-хапта үөрүйэҕин, түргэнин! Хоруу кытыытыгар турар мастар көрөн турдахха Иннокентий эрбиититтэн охсуллубут оттуу бараллар.
Сотору кэминэн эрбии бэнсиинэ бүттэ. Ханна эрэ көрбүт киһим сүүрэн ааста. Уолаттар дьээбэлэнэн күлсэллэр – Оо, Сойуус чөмпүйүөнэ Чурапчы уола Слава Карпов сүүрдээ!. Ыйыталаһан билбитим, «Сүрэхпэр доҕотторум бука бары» киинэҕэ Слава Карпов оруолун оонньообут уол эбит. Бэдьимэ кулуубун дириэктэрэ – Алексей Ходулов. Бэдьимэлэр-Баатаралар биирдэр. Өйөһөллөр. Сотору буолаат Алексей төттөрү сүүрдэн ааста. Эрбии бэнсиинэ толору иһиттээх. Эрбии тыаһа ыраахха өрө дырылаат үлэ салҕанан бара турда!
Үөһээ хорууга Майа тыйаатырдара сылдьар сурахтарын истэбит. Спиридон Григорьев, Антон Борисов, Дмитрий Санников уо.д.а.
Ол киэһэ бүттүүн, норуот күүһүнэн Чаҕахты уотун төгүрүйэн хаайбыппыт, боппуппут. Түүн кэтэбил үлэҕэ, саҥа эбии сибиэһэй күүс кэлэн, Өргөннөөхпүтүгэр төнүннүбүт.
Бүтэһик түүн
Бүтэһик түүммүн Өргөннөөххө хоннум. Ханна хонорум буолла диэн, олбуорга спальникпын тутан хаама, мунаахсыйа сырыттахпына хата кылааһынньыгым Дима Мучин көрсөн: “Миэхэ хон ээ”, - диэн ыҥырда. Сүрдээҕин үөрдүм, махтана санаатым. Мучиннар сайылык дьиэлэригэр сүрдээх сынньалаҥнык, сылаастык, үчүгэйдик уубун хана хонон турдум.
Төннүү
Сарсыныгар, Майа баһылыга Дмитрий Тихонов биһини бэйэтин массыынатынан Баатараҕа кулуупка киллэрдэ. Онно автобус кэтэһэ хааллыбыт. Дьаһалтаҕа киирэн бэлиэтэннибит.
Дьон тохтоло суох кэлэр-барар. Майаттан Промкомбинат үлэһиттэрэ тобус-толору автобус тиэллэн кэлэн, атын түөлбэ баһаарын кэтии бардылар. Хорообуттар бүтүн автобус кэлэн барда. Бу Майа кыргыттара бэйэлэрин массынналарынан Баатара курдук ыраах сиргэ көмөҕө кэллилэр. «Амтаннаах ас» маҕаһыын кэллэктиибэ. Хоппо муҥунан тобус-толору ас-үөл: бурдук ас бэчиээньэ, бирээнньик, пирожнай, суок арааһа, кэмпиэттэр, халбаһы эгэлгэтэ, одноразовай иһит уо.о.д.а элбэх.
Киһи чахчы да кутун кылын таарыйтара, сөҕө-махтайа көрөр көстүүтэ. Сахалар иэдээн буолар кэмигэр бары түмсүүлээх биир кэккэ буоларбыт!
Баһаар хара саҕаланыаҕыттан түүннэри-күнүстэри хоруу үлэтигэр сылдьыбыт, Бөкөттөн төрүттээх тырахтарыыс Анатолий Скрыбыкин
Бастакы күннэртэн үөһэнэн бара сыспыт баһаардары умулларсыыга сылдьыбыт бодобуос суоппара, Төҥүлүттэн төрүттээх - Афанасий Баишев
Киэһэнэн, баһаартан үлэлээн төннөн иһээччилэри тиэммит автобус кэлэн, биһиги эмиэ Майалаатыбыт. Санныбыттан туох эрэ ыар сүгэһэр түспүтүнүү чэпчээн, дойдубут туһугар турууластыбыт, туох эрэ туһалааҕы оҥордубут.
Маннык күчүмэҕэй күннэргэ сахам дьоно, уруккубут курдук аны олорбоппут. Таах туох да буолбатаҕын курдук күн кыһалҕата суох көрүлээн-нарылаан аны табыллыбат. Бары биир киһи курдук түмсэн Аар Айылҕабытын көмүскүөҕүҥ!
Чаҕыл, Дьокуускай – Мэҥэ – Дьокуускай.
