Ааспыкка АЛРОСА алмааһы хостоон, өрөспүүбүлүкэ сайдыытыгар уонна олох тупсуутугар киллэрэр көмөтүн туһунан кэпсээн турабыт. Ол курдук, алмаас тэрилтэтэ 2010-2020 сылларга биһиги өрөспүүбүлүкэбит экэниэмикэтигэр 939 млрд солк. укпутуттан 104 млрд солкуобайа – социальнай инбэстииссийэ буоларын санаппыппыт. Оттон бүгүҥҥү сыһыарыыга көрүллүбүт үп туохха туттуллубутун уонна чопчу туох көмө оҥоһуллубутун сиһилии билиһиннэриэхпит.

Эрэгийиэни сайыннарыы бырагыраамалара

Эрэгийиэни сайыннарыы бырагырааматын чэр­читинэн, АЛРОСА уонна кини хос тэрилтэлэрэ алмаастаах түөлбэ улуустарын уонна муниципальнай тэриллиилэрин дьаһалталарыгар тус сыаллаах үбү­лээһини көрөллөр. Бу көмө үп куораттар уонна оройуоннар социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыыларыгар көмөлөһөр. Социальнай инфраструктураны тэрийиигэ тирэх буолар.

Ньурба оройуона:

Күн бүгүн Ньурба улууһун социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытын өйүүр туһунан сылга уопсайа 325 мөл. солк. үбүлээһиннээх сөбүлэҥҥэ олоҕуран үлэ-хамнас барар. Бу маннык дуогабар уонна ол дуогабар үбүлээһинэ бастаан утаа “АЛРОСА-Ньурба” ПАО нөҥүө барара. Онтон 2019 сылтан саҕалаан, бу дуогабары олоххо киллэрээччи “АЛРОСА” АХ буолбутун быһыытынан, ити этиллэр үбүлээһин АЛРОСА киллэрэр уопсай үбүлээһинигэр (1340 мөл. солк.) киирэр буолбута.

Маны таһынан, оройуоннары уонна куораттары өйүүр көмө аһымал уонна успуонсар көмөтүн быһыытынан эмиэ оҥоһулларын билэҕит. Онно уонунан бырайыак үлэлиир. Ол иһигэр:

– Өлөөҥҥө Этнокултуура киинин тутуу.

– Мииринэй, Айхал, Удачнай, Ленскэй суолларын аспааллыыр уонна өрөмүөннүүр үлэни үбүлээһин.

– Мииринэйгэ уу турбатын ситимин тутууну үбү­лээһин.

– Куораттары тупсарыы (благоустройство) үлэтэ.

– «Саха сирин тыыннаах алмаастара» паарканы өйөөһүн.

– Мииринэйгэ хайыһар базатын тутуу.

– Мииринэй куоракка Оҕо дыбарыаһын тутууга кыттыгас үбүлээһини көрүү.

– Мииринэй политехническай институтун үөрэтэр-лабораторнай куорпуһун тутуу.

– Айхаллааҕы Идэ биэрэр училище үөрэнэр-лабораторнай куорпуһун саҥардан тутуу.

– Мииринэй, Айхал, Удачнай куораттааҕы балыы­һаларын өрөмүөнэ.

– Мииринэйгэ Оҕо ускуустубатын оскуолатын өйөөһүн.

– Мииринэй тыйаатырыгар көмөлөһүү.

– Светлэйдээҕи Индустриальнай техникумҥа көмөлөһүү.

– Оҕо садтарын тутар уонна өрөмүөннүүр үлэ.

АЛРОСА үбү-харчыны угар тутаах хайысхаларыттан биирдэстэрэ –

СӨ Үүнэр көлүөнэтин тус сыаллаах пуондатын өйөөһүн

Аҥаардас бу пуондаҕа АЛРОСА кэнники уон сылга 7 млрд солк. укта.

1993 сыллаахха тэриллибит пуонда Саха сиригэр сир баайын хостооччулар көмө үптэрин түмэн, биһиги кэммитигэр эрэ буолбакка кэлэр кэнчээри ыччакка тирэх буолар социальнай инфраструктураны тэрийиигэ үлэлэһэр. Пуонда үбүгэр 1993-2019 сылларга уопсайа 102 саҥа эбийиэк тутуллан үлэҕэ киирдэ, өрөмүөннэннэ. Ол иһигэр үөрэх – 37, успуорт – 15, доруобуйа харыстабылын – 8, култуура 17 эбийиэгэ баар буолла.

2012 сылтан саҕалаан 2020 сылга диэри кэмҥэ АЛРОСА 39 эбийиэги үбүлээбититтэн, аҕыһа – үөрэх, 10-нуу – успуорт уонна култуура эбийиэгэ, 4 балыыһа, 5 реабилитация киинэ, 3 олорор дьиэ буолла.

СӨ Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатыгар биир сүрүн үбүлээһини оҥорор тутаах тэрилтэ – АЛРОСА.

АЛРОСА Пуонда нөҥүө маннык, тиһиги быспакка үбүнэн хааччыйарын суотугар дьон олоҕун, олоҕу олоруу хаачыстыбатын тупсарарга туһуламмыт үтүмэн үгүс бырайыак олоххо киирэр. Туох хайа иннинэ ол көмө чиэски сытар дьоҕус нэһилиэктэргэ туһаайыллар. Ананар үп олорго олохтоох нэһилиэнньэ доруобуйатын тупсарыыга, үөрэх, култуура, сынньалаҥ өттүнэн хааччыйарга бигэ тирэх, өйөбүл буолар. Мантан салгыы алмаас хампаанньатын суотугар үбүлэнэн, олоххо киирбит бырайыактары билиһиннэрэбит.

• Үөһээ Бүлүү улууһун Харыйалаах сэлиэн­ньэтигэр – ууну ыраастыыр ыстаан­сыйа

Бу олус наадалаах, 23 мөл. солк. сыаналаах ыстаансыйа 2019 сыл балаҕан ыйыгар үлэҕэ киирбитэ.

Харыйалаах бөһүөлэгэр билигин 880-тан тахса киһи олорор. Бу ыстаансыйа суох эрдэҕинэ иһэр ууну тиэнэн олорбуттара. Ууну иһэргэ да, туттарга да сөптөөх гына ыраастаан, бэлэмнээн таһаарар блоктартаах-модульнай ыстаансыйа сууккаҕа 50 кубометр ууну бэлэмниир кыамталаах. Ол эбэтэр, 1 чааска 2,2 кубометр ууну ыраастыахха сөп. Ыстаансыйа бороһуок да, убаҕас да окислители, коагуляны туһаммат. Уот көмөтүнэн “электрохлорирование” уонна “электрокоагуляция” ньыматын туһанан ыраастыыр. Ону атыннык “прямой электролиз воды” диэн ааттыыллар. Ыраастанар уу үс хос фильтр нөҥүө ааһар (осветление, обесцвечивание, сорбция). Ол кэнниттэн уу ультрафиолетынан стерилизацияланар, түмүк биилтирдээһини ааһар. Бу ыстаансыйаны олордубут анал идэлээхтэр этэллэринэн, манна туттуллар электрохимическай диэн технология хотугу сир уутугар анаан-минээн оҥоһуллубут. Сир-сир аайы уу физико-химическэй састааба араастаһар. Холобур, биһиги усулуобуйабытыгар ирбэт тоҥ дьайыытыттан буор састаабыгар баар араас органика, тимир саппааһа ууга суураллара көстөр. Ону барытын учуоттаан, онно барсар технологияны талбыттар.

• Мииринэйгэ баар “Харысхал” сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолор социальнай-реабилитацияланар кииннэрэ

Бу киин тутуутугар хампаанньа 196 мөл. солк. көрбүтэ. Тутуу 2018 сылга үлэҕэ киирбитэ.

«Харысхал» ааттыын-суоллуун харыстыыр, көмө­лөһөр аналлаах. Бу – Мииринэй куоракка бөрүкүтэ суох олохтоох ыаллар оҕолоро реабилитацияланар суос-соҕотох тэрилтэлэрэ буолар. “Харысхал” үлэлээбит 20 сылын тухары 90 иитиллээччитин оҕо иитэ ылар ыалларга олохтоото. Уопсайа бу киин нөҥүө 3 тыһ. чугаһыыр оҕо дьон көрүүнү-истиини ааспыт. Саҥа тутуу 30 оҕо олороругар суоттанан тутуллубута. Күн бүгүн манна 3-тэн 18-гар диэри саастаах 24 иитиллээччи иитиллэр. «Харысхал» көрүүтүгэр-истиитигэр киирбит оҕолору аһынан-таҥаһынан эрэ хааччыйбаттар. Үөрэнэр, эмтэнэр усулуобуйалара толору тэриллэр. Успуордунан, айымньылаах үлэнэн дьарыктыыллар. Идэтийбит, кылаастаах уйулҕа үөрэхтээхтэрэ оҕолору көрөллөр. Сүрүнэ, киин иитиллээччилэригэр аҕалыы амарах сыһыан, ийэлии истиҥ кыһамньы олохтоммут. Оҕолор уопсастыбаҕа хайдах тутта-хапта сылдьартан саҕалаан, дьону кытта сөпкө алтыһа, быһаарса үөрэнэллэр. Доруобуйаларын харыстана, тулалыыр эйгэҕэ көмөлөһө улааталлар. Ону таһынан тустаах Киин оҕолорго бэйэлэригэр эрэ буолбакка, кинилэр төрөппүттэригэр эмиэ көмөлөһөр. Билигин «Харысхал» учуотугар 200-тэн тахса бөрүкүтэ суох олохтоох ыал турар. Киин исписэлиистэрэ кинилэргэ уйулҕа өттүттэн саҕалаан, эмтэнэллэригэр, үлэ булуналларыгар тиийэ көмөлөһөллөр. Ону тэҥэ АЛРОСА юристарын кытта бу Киин тэрилтэ үлэһиттэрэ бастайааннай өрүккэ үлэлэһэр усулуобуйалара тэриллибит.

• Дьокуускайга түстэммит Оҕону реабилитациялыыр өрөспүүбүлүкэтээҕи киин

Бу Киин тутуутун үбүлээһинэ – 998 мөл. солк. 2018 сыл кулун тутарыгар үлэҕэ киирбитэ.

250 миэстэҕэ суоттаммыт, уопсайа 12 тыһ. кв м иэннээх эбийиэккэ оҕолору үөрэтэр тутуулардаах медико-реабилитация булуога, туһунан астыыр сирдээх, 150 миэстэлээх остолобуой, көстүүнэй, бассыайын, “сенсорнай” дэнэр хостор, физиотерапия кэбиниэттэрэ, фонетическай ритмика хоһо түстэммиттэр. Бу манна хас сыл аайы 3 тыһ. тахса оҕо сытан, доруобуйатын тупсарынар, чэбдигирэр кыахтаах.

Бу тутуу суох эрдэҕинэ доруобуйалара кэһиллии­лээх оҕолор төрөппүттэрэ оҕолорун туһугар Нерюнгрига эбэтэр өрөспүүбүлүкэ тас өттүнээҕи кииннэргэ барарга күһэллэллэрэ. Оттон билигин тирэнэр-хамсанар аппарааттара, саҥарар, истэр уорганнара аһааҕырыылаах оҕолор Дьокуускайга баар бу кииҥҥэ сытан эрэ үрдүттэн эмтэнэр, туруктарын тупсарынар, идэтийбит исписэлиистэргэ көмөлөһүннэрэр кыахтаммыттара үөрдэр. Холобур, Дьокуускайтан Павловтар дьиэ кэргэн маннык махтал тыллары эппиттэрэ баар:

«Бу Киин баар буолуоҕуттан биһиги, элбэх оҕолоох ыаллар, олус үчүгэй өйөбүллээх буоллубут. Кыысчааммыт Айсаана кыра эрдэҕиттэн Даун синдромнааҕа биллибитэ. Кини биһиэхэ – сэттэ оҕолоох дьиэ кэр­гэҥҥэ – алтыс оҕо. Соторутааҕыта сүрэҕин эпэрээссийэлээбиттэрэ, билигин туруга этэҥҥэ. Бу иннинэ оҕобут доруобуйатын тупсарар инниттэн Дьокуускайтан 660 км тэйиччи Нерюнгрига баар кииҥҥэ эбэтэр итинтэн эрэ арыый чугас, 597 км Ньурбаҕа барарга путевка ананара. Оттон оччо ыраах барыы элбэх оҕолоох ыалга хайдах да кыаллыбата. Онон Дьокуускайга бу саҥа Киин аһыллыбытыгар, эчи, үөрбүппүтүөн! Ол кэмтэн саҕалаан сылга иккитэ биһиги Айсаанабыт төрөөбүт-үөскээбит Дьокуускайыттан тэйбэккэ эрэ доруобуйатын тупсарынар буолла. Кииҥҥэ туох баар усулуобуйа барыта оҥоһуллубут. Киирдэ да физио-эмтэниини, ЛФК-ны ааһар, массаастанар, харбыы үөрэнэр. Ону таһынан логопед, дефектолог, уйулҕа идэлээхтэргэ дьарыктанар. Муусукаҕа, ритмикаҕа, Монтессорига үөрүүнэн сырытыннарабыт. Ийэ быһыытынан Киин үлэһиттэрэ хайдах курдук кыһамньылаахтык сыһыаннаһалларын көрө-истэ сылдьабын. Бары да үлэлэригэр бэриниилээх үлэһиттэр түмсүбүттэр. Төрөппүттэргэ анаан олус туһалаах лиэксийэлэр, диагнозтарынан арааран, араас туһалаах маастар-кылаастар буолаллар. Биһиги бу бэлиэр олус күндү буола охсубут Кииммит сыллата сайда, үүнэ туруон баҕарабыт».

• Уус Алдан Уһун Күөлүгэр – тыа ку­лууба

Кулууп 2019 сыл балаҕан ыйыгар үлэҕэ киирбитэ. Үбүлээһинин кээмэйэ – 31,6 мөл. солк.

Тыа сирин бэртээхэй кулууба 120 киһи сылдьарыгар суоттанан тутуллубут. Манна күн бүгүн уонтан тахса араас куруһуок үлэлиир. Ол иһигэр араас саастаахтарга анаммыт тыйаатыр, үҥкүү куруһуоктара, пластика устуудьуйата, вокал, хомус, тойук киэннэрэ бааллар. Олору таһынан өссө “Саҥа тыын” диэн вокальнай-инструментальнай ансаамбыллаахтар. Ким баҕалаах манна кэлэн бильярдыыр. Кулууп дириэктэрэ Иннокентий Борисов кылгас метражтаах уонна документальнай киинэлэри устар, таҥар устуудьуйаны манна үлэлэтэр. Олохтоох оҕолор КВН-ҥа хамаандалара тустаах кулууп үлэтигэр эрэ кыттыбат. Суонатааҕы, өрөспүүбүлүкэтээҕи араас куонкурустарга тиийэ кыттан, бириистээх миэстэлэргэ тиксэр.

• Өрөспүүбүлүкэтээҕи дуобат-саахымат киинин саҥардан тутуу

Бу үлэ 2018 сыл күһүнүгэр түмүктэммитэ. Үбүлээ­һинин кээмэйэ – 38 мөл. солк.

Бу тутууну хапытаалынайдык тупсаран тутуу 2016 сыллаахха саҕаламмыта. Ол курдук, этээстэригэр уларытыыны киллэрэн туран, туох баар инженернэй хааччыллыытын уларытан оҥорбуттара. Нэһилиэнньэ успуорт бу көрүҥэр, өй дьарыгар интэриэһэ күүстээҕин учуоттаан, биир этээһи өссө эбии тутан, Киин иэнэ биллэ кэҥээбитэ. Тупсаран биэрии түмүгэр икки – улахан уонна кыра – саала, үһүс этээһигэр дьарыктыыр кылаастар баар буолбуттара. Улахан саалатыгар араас күрэхтэһиилэр буолаллар. Бу манна куорат, өрөспүүбүлүкэ таһымнаах чөмпүйэнээттэри, араас хабааннаах күөн күрэстэри тиһиги быспакка тэрийэллэр. Сыл устата манна саахымат уонна дуобат 100-тэн тахса тэрээһинэ буолар. Дуобат, саахымат киинигэр эдэр да, эмэн да саастаахтар олус сөбүлээн дьарыктаналлар.

• «Ньурбатааҕы өрөспүүбүлүкэ таһым­наах инбэлиит уонна доруобуйаларынан хааччахтаах оҕолор реабилитацияланар кииннэрэ» ГБУ утуйар куорпуһа

2017 сыл балаҕан ыйыгар үлэҕэ киирбитэ. Үбүлээһинигэр 37,7 мөл. солк. көрүллүбүтэ.

Сайдыыларыгар уратылаах оҕолору, чуолаан истэр уонна саҥарар дьоҕурдара аһааҕырыылаах оҕолор манна кэлэн дьарыктанан бараллар. Биир сыл устата, быһа холуйан, 552 оҕо дьарыктанар. Итинтэн үрдүттэн сытан эрэ реабилитацияланара – 400 оҕо, стационар аҥаардаахха сылдьара – 152. Кииҥҥэ суукканы эргиччи көрүүгэ 30 оҕо тэҥинэн сылдьар кыахтаах. Ону таһынан 10 оҕо күнүһүн кэлэн сылдьыан сөп. Утуйар куорпус дьиҥинэн, 40 миэстэлээх. Тоҕо диэтэххэ, манна оҕолор эрэ буолбакка, баар буолаллара ирдэнэр эбэтэр бэйэлэрэ баҕарар түгэннэригэр төрөппүттэр эмиэ тэҥҥэ хонсуохтарын сөп.

• Нерюнгритааҕы Путбуол оскуолатын интэринээтин утуйар куорпуһа

2016 сыллаахха үлэҕэ киирбитэ. Үбүлээһинин кээмэйэ – 164 мөл. солк. этэ.

Саха сиригэр аата-суола киэҥник биллэр путбуол оскуолата 10 отделениелаах. Идэтийбит анал оҕо-ыччат оскуолатыгар тыһыынчаттан тахса оҕо сылдьар. Кинилэри 22 тириэньэр көрөн-истэн дьарыктыыр. Путбуолга ылсан дьарыктанар оҕолоох төрөппүттэрэ уларсык дьиэ көрдүүр кыһалҕаламматтарын, онно харчыларын куппаттарын туһугар манна 80 миэстэлээх утуйар куорпус тутуллубута. Куорпуска утуйар хостору таһынан мэдиссиинэ хоһо, куукуна, остолобуой, бибилэтиэкэ, таҥас сууйар дьиэ, оҕолор дьарыктанар хосторо, дьыл кэмиттэн тутулуктанан, таҥаһы уурар хаамыра, кэмпириэнсийэлиир саала баар гына былааннаан тутуллубут.

• Хаандыга бөһүөлэгэр – Оҕо эстетическэй киинэ

2014 сыллаахха тутуллубута. Үбүлээһинин кээмэйэ 78 мөл. солк. этэ.

1000 кв.м иэннээх саҥа тутууга муусука оскуолата түстэммитэ, оҕо мусукааннары биирдиилээн уонна бөлөҕүнэн дьарыктыыр кылаастар баар буолбуттара.

Күн бүгүн Хаандыгатааҕы Оҕо ускуустубатын киинэ муусука, уруһуй, фольклор, үҥкүү уонна хаартыска ускуустубатыгар үөрэтэр. Эбии үөрэхтээһин бу тэрилтэтигэр уопсайа 169 оҕо ылсан дьарыктанан, кэрэ, уран эйгэтигэр үөрэтиини-такайыыны ааһар, сырдыкка сирдиир.

• Эдьигээн балыыһата

Бу олус наадалаах тутуу 2014 сыллаахха тутуллан, ахсынньы ыйга үлэҕэ киирбитэ. Үбүлээһинин кээмэйэ 399 мөл. солк. этэ.

Икки этээстээх, уопсайа 3500 кв. м иэннээх балыыһа дьиэтигэр биир симиэнэҕэ тэҥинэн 80 көрдөрүнүү кыаллар, профилактика, диагностика уонна сүбэлиир-амалыыр, эмтиир өҥө оҥоһуллар гына былааннаан бырайыактаммыта. Бу, аныгы ирдэбилгэ эппиэттиир элбэх хайысхалаах стационар суукканы эргиччи үлэлиир. Манна суһал көмөҕө наадыйааччылар эрэ буолбакка, былааннаах эмтээһин эмиэ барар. Бу иннинээҕи балыыһалара былыр үйэҕэ тутуллубут самнархай мас дьиэҕэ үлэлиирэ, куттал суох буолуутун хааччыйар кыах букатын кыаллыбата.

АЛРОСА хампаанньа саҥа тутууга инвестиция укпутун түмүгэр икки сыл иһинэн быраас, мэдиссиинэ сиэстэрэтин да ыстаата эбиллэрэ ситиһиллибитэ. Урукку балыыһаҕа баар отут миэстэ оннугар оҕо, тэрэпиэп, дьахтар оҕолонор отделениета, гинекология, күнүскү стационар уонна оҕо хирурун өҥөтө оҥоһуллар буола биллэ кэҥээбитэ.

Ол түмүгэр Эдьигээн балыыһатын пациеннарын диагнозтыыр, эмтиир да таһыма биллэ-көстө үрдээбитэ. Быраастарга табыгастаах буоларын туһугар балыыһа комплексын аныгы тэрилинэн хааччыйбыттара. Ол иһигэр дефибрилятор, эхоэнцефалограф, эрэнгиэн уонна УЗИ аппарааттара, тыҥа ускуустубаннай бэнтилээссийэтин оҥорор тэрил, “эрэнгиэн уонна УЗИ эндоскопаппаратурата”, эндоскопия баар буолбута. Харах ыарыыларын чинчийэр, эмтиир кыахтаммыттара.

• Д.П. Коркин аатынан Чурапчы өрөс­пүүбүлүкэ­тээҕи успуорт орто үөрэх­тээ­һинин оскуолатын дьиэтэ

Успуорт оскуолатын саҥа тутуута 2013 сыллаахха үлэҕэ киирбитэ. Үбүлээһинин кээмэйэ 289 мөл. солк. этэ.

Чурапчы успуорка интэринээт-оскуолата – Саха сиригэр уонна Арассыыйаҕа успуорт каадырдарын иитэн таһаарар “уус кыһата”. Манна билигин Саха сирин 28 араас оройуонуттан кэлбит 438 оҕо үөрэнэр. Үрдүк үөрэхтээх 111 педагог үлэлиир. Үөрэх кыһата успуорт аҕыс араас көрүҥэр үөрэтэр. Ол иһигэр көҥүл тустууга, чэпчэки атлетикаҕа, успуорт акырабаатыкатыгар, волейболга, буулдьанан ытыыга, оҕунан ытыыга уонна дуобакка. Успуорка талааннаах ыччат бу оскуолаҕа 1957 сылтан саҕалаан үөрэнэр. Ааспыт кэм устата манна 20 тыһ. тахса спортсмен үөрэнэн, иитиллэн, уһаарыллан тахсыбыта. Төрөппүттэр успуорка идэтийэн туран дьарыктанар баҕалаах оҕолорун чуо бу үөрэх кыһатыгар биэрэн үөрэттэрэргэ дьулуһаллар.

АЛРОСА бу үөрэх кыһатын урукку эргэ тутуутун оннугар үс этээстээх саҥа оскуолатын тутууга 289,3 мөл. солк. анаабыта. 2015 сыллаахха АЛРОСА өйөбүлүнэн “Табан” сайыҥҥы успуорт лааҕырын тутууларын чөлүгэр түһэрбиттэрэ.

• Амматааҕы А.А. Черемных аатынан Оҕо ускуустубатын киинэ

2013 сыллаахха үлэҕэ киирбитэ. Үбүлээһинин кээмэйэ – 78 мөл. солк.

Билигин оскуолаҕа алта отделение үлэлиир: фортепиано, норуот-духобуой, уус-уран, үҥкүү, фольклор уонна вокал-хуор киэннэрэ. Манна улуус түөрт сэлиэнньэтиттэн – Бөтүҥтэн, Покровкаттан, Чапчылҕантан уонна Амматтан бэйэтиттэн – уопсайа 326 оҕо үөрэнэр. Кинилэри кэрэ эйгэтигэр 22 преподаватель үөрэтэр-такайар. Амматааҕы Оҕо ускуустубатын оскуолата улууска култуура эйгэтигэр инновациялаах былаһаакка быһыытынан үлэлиир: “ДШИ информатизацията – аныгы оскуола инновациялаах мадьыалыгар аартык буолар”.

Бу оскуола иһинэн маннык бырайыактар олоххо киирэллэр: «Киһиэхэ барытыгар анаммыт муусука», «Каникул оскуолата», «Оскуолатааҕы филармония” уонна “Бары уруһуйдуубут”.

• Элгээйигэ 275 үөрэнээч­чигэ суоттанан тутуллубут оскуола

Элгээйигэ күүтүүлээх таас оскуола саҥа тутуутун арыйыы үөрүүлээх тэрээһинэ 2014 сыл ахсынньытыгар буолан ааспыта. Үбүлээһинин кээмэйэ – 334 мөл. солк. тэҥнэһэр.

Тутуу уопсай иэнэ – 3 752 квадратнай м тэҥ. Манна 275 оҕо холкутук үөрэнэр кыахтаах. П.Х. Староватов аатынан Элгээйи орто оскуолата билигин 245 үөрэнээччилээх. Үөрэнээччи оскуолатыгар үөрэ-көтө кэлэн үөрэҕи, билиини сомсорун туһугар ирдэнэр усулуобуйа барыта оҥоһуллубут.

Бу үөрэх кыһата өрөспүүбүлүкэ бастыҥ оскуолаларын кэккэтигэр сылдьар. Аныгы үөрэх ыстандаардыгар эппиэттэһэр гына тэрийэн-бэрийэн үлэлэтэллэр. Үөрэх хаамыытыгар иһитиннэрэр-коммуникативнай технологияны туһаналлар, оскуола кэбиниэттэрэ аныгы тэрилинэн сөбүгэр хааччыллыбыттар: көмпүүтэрдэри, интерактивнай дуоскалары, мультимедийнай бырайыактардары туһанан үөрэтэллэр. Үөрэнээччилэр эт-хаан өттүнэн сайдыылаах буолалларын туһугар оскуола иһигэр успуорт уонна эрчиллэр саалалар, успуорт былаһаакката түстэммит. Ааҕар саалалаах бибилэтиэкэлээхтэр, кыргыттарга уонна уолаттарга анаммыт, кэккэ тэриллэринэн хааччыллыбыт технология кэбиниэттэрэ бааллар. 90 оҕоҕо суоттаммыт остолобуойдаах. Аактабай саалалара 160 миэстэлээх. Доруобуйаларынан хааччахтаах оҕолорго эмиэ табыгастаах, барсар гына оҥоһуллубут.

Саҥа оскуола дьиэтин туһунан Элгээйи олохтооҕо Мария Валентиновна Яковлева маннык ахтыбыта баар:

«Аан бастаан саҥа таас оскуола боруогун атыллаабыт күммүн бу баардыы саныыбын – тула өттүҥ сып-сырдык, ырааһа, киэҥэ, муостата национальнай истииллээх уруһуйдаах, тутуу үрдэ сиэркилэлээх, быһата, остуоруйа дойдутугар баар буола түспүт курдугум! Оҕолорбут бу маннык усулуобуйаҕа үөрэнэр буолбуттарыттан санаалыын сырдаабытым. Хас күн аайы оҕолорбут үөрэ-көтө, баҕаран туран оскуолаларыгар баралларын көрөбүт. Бу иннинэ үөрэтэн олорбут мас оскуолабыт хаарбахтыйан, алдьанан, киһи да санаата түһүөх курдуга. Оттон бу оскуолабыт сэлиэнньэбит килбэйэр киинэ буола оҕуста, саҥа куруһуоктар тэрилиннилэр, киһи эрэ тардыһар тутуута буолан, оҕолор үөрүүнэн дьарыктаналлар.

Бу оскуолаҕа биһиги үс оҕобут үөрэнэр, кинилэр бары уопсастыбаннай үлэҕэ көхтөөхтүк кытталлар, араас куруһуоктарга, успуорт сиэксийэтигэр дьарыктаналлар. Урут маннык кыах суоҕа. Биһиги оскуола оҕолоро улуус, өрөспүүбүлүкэ куонкурустарыгар көхтөөхтүк кытталлар, бириистээх миэстэлэри ылаллар. Онуоха оҕолорбут саҕалааһыннарын өйүүр, өйдүүр оскуолабыт улахан өҥөлөөх дии саныыбын. Биһиги киэҥ-куоҥ, аныгы үөрэхпит кыһатыгар, бэл, өрөспүүбүлүкэ таһымнаах тэрээһиннэри кытта тэрийэр кыах үөскээбититтэн олус диэн үөрэбин!

Биһиги бу курдук аныгы кэм тутууларын АЛРОСА хампаанньа өрөспүүбүлүкэ араас муннугар туттарарын көрө-истэ олоробут. Бу – олус үчүгэй, норуокка, тыа сирин кэскилигэр наадалаах дьаһаныы. Тыа сирин оскуолата – тыа сирин кэскиллээх буолуутун мэктиэтэ, тирэҕэ. Оҕолорбут оскуолаҕа бастакы билиини, уопуту ылаллар, тулалыыр эйгэҕэ алтыһа үөрэнэллэр, өй-санаа, уйулҕа уонна эт-хаан өттүнэн сайдар үөрүйэҕи иҥэринэллэр. Хас биирдии киһи ити курдук олоҕор олус суолталаах дьайыыны үчүгэй усулуобуйаҕа, кэрэ ортотугар, материальнай-тэхиниичэскэй өттүнэн хааччыллыылаах эйгэҕэ ааһара, үүнэрэ дьоһун суолталаах».

• Бырааттыы Софрон, Семён Даниловтар ааттарынан Бэрдьигэстээххэ түс­тэммит Духуобунас киинэ

Бу тутуу 2013 сыллаахха киирбитэ. Үбүлээһинэ 135 мөл. солк. этэ.

Киин тутуутун иһигэр ааҕар саалалаах улуус бибилэтиэкэтэ, быраап иһитиннэриитин киинэ олохтоммуттара. Улуус култуурунай нэһилиэстибэтин көрдөрөр уонна аудиовизуальнай пуондалаах, баай архыыптаах информационнай мэтэдьиичэскэй киин үлэлиир. Киин иһигэр баар 200 миэстэлээх киинэ көрөр саалаҕа дьон сөбүлээн сылдьар. Манна 3D форматтаах, аныгы киинэлэри көрдөрөллөр. Киинэ саалатын тыаһа-ууһа, саҥата быыһылаабатын диэн, истиэнэтин уонна дьиэ үрдүн тыаһы, саҥаны аһарбат гына анал чиҥэтиилээх гыммыттар. Ону таһынан кэмпириэнсийэлиир саалалаах гына бырайыактаммыта дьыалабыай көрсүһүүлэри, кэмпириэнсийэлэри тэрийэргэ, публичнай истиилэри оҥорорго бэркэ диэн барсар.

• Дьокуускайдааҕы “Чолбон” бассыа­йыҥҥа – саҥа оборудование

Бу бырайыак 2013 олоххо киирбитэ. Үбүлээһинэ 39,1 мөл. солк. этэ.

«Чолбон» бассыайын икки араас сөтүөлүүр сирдээх, онтулара чаша диэн ааттанар. Биир кэмҥэ бу баларга 156 киһи тэҥинэн дьарыктанар кыахтаах. Манна кэлэн, көннөрү бэйэ доруобуйатын туһугар харбыы үөрэниэххэ сөп. Ону тэҥэ, биллэн турар, ылсан дьарыктанан, рекорду да олохтуур гына, усулуобуйа оҥоһуллубут. Бассыайыҥҥа 10 анал идэтийбит тириэньэр үлэлиир.