“Үүнэр көлүөнэ паарката” хайдах быһыылаахтык уонна хаһан тутулларын туһунан биһиги “СӨ Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатын” генеральнай дириэктэрэ Владимир Егоровы кытта кэпсэттибит.
– Владимир Анатольевич, былаан быһыытынан, “Үүнэр көлүөнэ паарката” өрөспүүбүлүкэ сүүс сыллаах үбүлүөйүн көрсө тутуллар эбийиэктэргэ киирэр. Оттон билиҥҥитэ тутуу саҕалана илик. Паарка бастакы сыбаайата хаһан түһэриллиэй?
– Билиҥҥи туругунан, агент (тэхиниичэскэй сакаасчыт) быһаарыллан, инвестициялыыр-тутар фирманы кытта тутуу болдьоҕун быһаарсыыны уонна сөбүлэҥҥэ илии баттаһыыны түмүктээтибит. Бырайыак бэйэтэ туох баар ирдэнэр эспэртиисэни ааспыта. Тутуу суумата 1,5 млрд солк. буолара быһаарылынна. Үбүн-харчытын хас сыл аайы өрөспүүбүлүкэ социальнай эбийиэктэрин тутууну үбүлүүр АЛРОСА хампаанньа хааччыйар.
Биһиги билигин, судургутук эттэххэ, “оробуочай документация түһүмэҕэр” тиийдибит. Ол аата, оробуочай документацияны оҥоруу, бэлэмнэнии үлэ, вертикальнай былааннааһын уо.д.а. үлэ итиннэ киирсэр. Ол кэнниттэн быһаччы тутуу барар сиригэр үлэ барыаҕа. Биир бастакынан, паарка тулата күрүөлэниэ.
Бары билэргит курдук, “паарка тутуллуохтаах сиригэр урут ыарыылаах сүөһүлэри көмөллөрө” диэн сурах уустуктары үөскэтэ сылдьыбыта. Онтон сиэттэрэн, Иркутскайга баар чуманы утары үлэлиир билим института ити сири чинчийэн көрбүтэ, кэккэ анаалыстары ылбыта. Бэрэбиэркэ түмүгэ тустаах сиргэ туох да буортулаах суоҕун көрдөрбүтэ. Ону тэҥэ тустаах учаастакка ханнык да сүөһү көмүллүбэтэҕэ, көннөрү бэтэринээр учаастага үлэлии сылдьыбыта биллибитэ. Учаастак турбут сирин бетонунан бүрүйэргэ сүбэлээбиттэрэ. Ону быйыл олоххо киллэрээри сылдьабыт. Уопсайынан, паарканы быйылгыттан тутабыт.
– Эбийиэктэри тутуу хас түһүмэхтээх буоларый, туолар болдьохторо?
– Бастааҥҥыттан да тутуу икки түһүмэҕинэн барара сабаҕаламмыта. Бастакы түһүмэххэ эбийиэк тутуллар сирин-уотун бэлэмэ, чаас чааска арааран, тупсарыы (благоустройство) үлэни ыытыы уонна Ыччат киинин тутуу былааннаммыта. Оттон тутуу иккис түһүмэҕэр успуорт-үөрэтэр кииннэрин тутуу киириэхтээҕэ. Ол гынан баран, үөрэтэн көрүү, ыйытык түмүгэр куорат олохтоохторо пааркатыҥы киэҥ туонаны баҕараллара биллибитэ. Ону учуоттаан, паарка туох хайа иннинэ уопсастыбаннас сирэ буоларын быһыытынан, бырабыыталыстыбаны кытта сүбэлэһэн баран, иккис түһүмэҕи тохтотор быһаарыы ылыллыбыта.
Онон пааркаҕа биир соҕотох тутуу – Ыччат киинэ – баар буолар уонна ол тулата күөх үүнээйинэн киэргэтиллэн, хаачыстыбалаах гына, тупсарыллыа, киэргэтиллиэ.
– Хаачыстыбалаах, элбэх хайысхаҕа туһалаах уопсастыбаннас туоналара биһиэхэ бу соторутааҕыттан эрэ баар буолан эрэллэр. Оттон маннык улахан эбийиэк элбэх элимиэнтэн турар буолуон сөп. ЗОЖ территорията онно хайдах быһыылаахтык киллэриллиэй? Хаачыстыбалаах гына оҥоһуллубут успуорт зоната, воркаут зоната, скейт паарката баар буолар дуо? Дьокуускай ыччатын ити ыйытыы улаханнык сэҥээрдэр.
– Баар буолар. Олус интэриэһинэй бырайыак. Аһаҕас халлаан анныгар турар амфитеатр, сүүрэргэ анаммыт суол, аныгы кэм стрит-арт эбийиэктэрэ, оҕо былаһаакката, ол иһигэр олох кыра оҕолорго анаммыт туона киирбиттэр. Бу паарка аата да этэрин курдук, үүнэр көлүөнэҕэ анаан тутуллар. Онон успуорт зоната, аныгы ирдэбилгэ эппиэттиир воркаут былаһаакката, скейтпаарка, биллэн турар, баар буолуохтара. Дьон, ыччат сөбүлээн сылдьар территорията буоларыгар эрэллээхпин.
– Паарка бырайыага 100 % бигэргэнэн бүтэн турар дуу эбэтэр уопсай кэнсиэпсийэттэн көрөн, ханнык эмэ элимиэннэр уларыйыахтарын сөп дуу?
– Оннунан хаалыа дии саныыбыт. Ол гынан баран, тутуу эйгэтигэр бастаан былааннаммыттан кыралаан, 10-20 бырыһыан курдук, уларыйыы тахсара баар буолар. Манна да оннук буолуон сөп. Ол барыта “оробуочай документацияны оҥоруу” түһүмэҕэр, ландшафт уонна интерьер дизайнын оҥоруу кэмигэр быһаарыллан, чуолкайданыа. Тутуу былаана, баҕар, кыратык уларыйыан сөп.
– Былырыыҥҥыттан саҕалаан тутуу матырыйаала, тимир, таас, мас сыаната биллэрдик үрдээтэ. Ол эбийиэк уопсай сыанатыгар охсоро чуолкай. Ол түмүгэр паарка тутуутун хайа эрэ чааһа “тоҥоруллар”, сороҕо тохтуур эбэтэр эбии үбүлээһин наада буолар түгэнэ үөскүөн сөп дуу?
– Кырдьыга, тутуу ырыынагар сыана биллэ-көстө үрдээтэ, өссө да, арааһа, итинэн тохтообото буолуо. Ол гынан баран тутуу нуорма-быраап докумуоннарыгар олоҕуран, бэрээдэктэнэр гына торумнанар. Ол бэдэрээтчит баҕатынан оҥоһуллубат уонна эбийиэк эрдэ бигэргэммит сууматын 30 %-ттан элбиэ суохтаах. Ирдэнэр түгэнигэр эбии үбүлээһини көрдүөхпүт. Холобур, АЛРОСА биэрэр үбүн суотугар даҕаны, бу паарканы син-биир туттарабыт.
– Аҕыйах кэмтэн бэттэх “эбийиэги тутар диэн кыра, ону салгыы хааччыйыахха, үлэлэтиэххэ наада” диэн санаа үгүстүк иһиллэр буолла. Ити боппуруос хайдах быһаарыллыай?
– Бу паарканы биһиги пуондабыт салгыы үлэлэтэр, көрөр-истэр буолар. Бэлиэ түгэннэргэ, дааталарга сыһыаран араас тэрээһиннэр ыытыллыахтара. Бу паарка кластердыҥы тииптээх туона буолар. Ыччат киинигэр оҕолору бырайыактыыр үлэ үөрүйэхтэригэр, сыыппара технологиятыгар, урбаанныыр сатабылга уонна soft skills курдук XXI үйэҕэ олус наадалаах билиигэ үөрэтиэхтэрэ.
Ол иһигэр ыччакка наадалаах үөрэх, култуура, успуорт эйгэтин тэрээһиннэрэ. Кластердыҥы тииптээх туона буолар. Ыччат киинигэр бүддьүөт тэрилтэтэ киириэхтээх. Онон паарка ноҕорууската олус улахан буолбат. Паарка иһин ыраастыыр, көрөр туһунан үлэһит (дворник) көрүллүө. Паарка киһи личность быһыытынан сайдар оскуолатын, үөрэтэр ис хоһоонноох кластер суолталаныа. Манна араас тэрээһиннэр буолуохтарын сөп. Тэрээһин-быраап араас форматын тэрийэр үөрүйэххэ, ол иһигэр креативнай индустрия араас хайысхаларыгар – медиаттан, дизайнтан саҕалаан ас индустриятыгар тиийэ – үөрэтиини барыахтара. Бу манна барытыгар IT-технология арааһа, эгэлгэтэ туттуллуо. Мин бу бырайыак тохтоло суох сайдар креативнай экэниэмикэ сайдарыгар тирэх усулуобуйа буоларыгар эрэллээхпин. Оттон ол аан дойду таһымыгар биһиги эрэгийиэммит күрэстэһэр кыахтаах, күүстээх буоларын биир бигэ төрүтэ буолуо дии саныыбын.
– Эбийиэк олоччу АЛРОСА хампаанньа бэйэтин баҕатынан эһиги пуондаҕытыгар биэрэр үбүнэн тутуллар дуу эбэтэр ханнык эмэ эбии үбүлээһин баар буолара сабаҕаланар дуу?
– Бастаан саҕалыырбытыгар тутуу 2022 сылга олоччу бүтэригэр суоттаммыппыт. Биһиги бу паарканы АЛРОСА үгэс курдук сыл аайы киллэрэр көмө үбүн суотугар туттарабыт. Кыраапык сыҕарыйан биэрбитин быһыытынан, биһиги бу тутууну 2025 сылга эрэ бүтэрэр кыахтаахпыт. Оттон хантан эмэ эбии үбүлээһин көрүллэр түгэнигэр, эбийиэги эрдэлээн да бүтэриэххэ сөп. Ол гынан баран, маннык эбийиэги 3 сыл 10 ый иһинэн тутан үлэҕэ киллэрии – сөбүгэр болдьох. Ол эрээри бу саҥалыы көрүҥ, бу иннинэ суох уопсастыбаннай миэстэ буоларын, ол хаачыстыбалаахтык оҥоһуллуохтааҕын өйдүөх тустаахпыт.
– Өрөспүүбүлүкэ үбүлүөйдээх 100 сылыгар сыһыаран, АЛРОСА пуондаҕа көрөр өйөбүл үбүн суотугар өссө ханнык эбийиэктэр тутуллалларый?
– Билигин үс эбийиэктээхпит: Уус Алдан Бороҕонугар – В.В. Никифоров-Күлүмнүүр аатынан култуура киинэ. Былаан быһыытынан, 2022 сыл бэс ыйын 20 күнүгэр бүтүөхтээх. Ол гынан баран, итинтэн арыый эрдэлиэн сөп. Нам улууһун киинигэр тутулла турар Култуура уонна духуобунай сайдыы дьиэтэ 2022 сыл атырдьах ыйыгар үлэҕэ киириэхтээх. Оттон Үөһээ Халыма Зырянкатыгар тутулла турар Култуура-успуорт комплексын тутуу түмүктэнэн эрэр.
– Итини таһынан хампаанньа өйөбүл үбүгэр өссө ханнык тутуулары ыыттара сылдьаҕыт, тугу былаанныыгыт?
– Ити эппит тутууларым таһынан Сунтаар Кэппэндээйитигэр «Сир уустара» өрөспүүбүлүкэтээҕи үөрэтэр-чэбдигирдэр киин утуйар куорпуһун тутуу былааннанар. Ити киин – “Юные якутяне” Өрөспүүбүлүкэтээҕи ресурснай киин салаата. Тутуу толору хааччыллыылаах, икки этээстээх, аныгы технологическай тэриллэрдээх буолуоҕа. Социальнай суолталаах эбийиэктэри тутуу – мэлдьи да АЛРОСА хампаанньаҕа уонна Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатыгар инники күөҥҥэ сылдьар, оннук да буола туруоҕа.
Андрей ШИЛОВ кэпсэттэ.
