Анаабыр уонна Өлөөн улуустар быысаһыыларыгар сытар “Майаат” бириискэҕэ тиийии – бүгүҥҥү күн усулуобуйатыгар олус судургута суох, уустук тэрээһин. АЛРОСА хампаанньа “Анаабыр алмаастара” алмаас хостуур тэрилтэтин сиригэр анал ыҥырыыта, көҥүлэ суох тиийбэккин. Ыҥырыыны илиигэр тутан да баран, кырата, үс күн кытаанах харантыыҥҥа сытан, ПЦР анаалыс туттаран “ыраас” буоларыҥ мэктиэлэннэҕинэ эрэ, ити дойдуга үктэнэр бырааптанаҕын.
Тоҕус чаастаах айан
“Ыраах” диэн тылы кытта дьүөрэлэһэр Сааскылаах бөһүөлэккэ көтөр аалынан бэрт түргэнник, үс эрэ чааһынан айаннаан тиийбиппит. Онтон кыра да күүттэриитэ суох Анаабыр өрүс кытылыгар “вахтовка” массыынаҕа олорсон, салгын олбохтоох “Хивус” устар ааллар аттыларыгар сүөкэммиппит. Алта киһилээх суруналыыстар биригээдэлэрэ уонна хампаанньа сүүрбэччэ үлэһитэ, уончалыы киһи буолан үс аалга толору симиллибиппит. Дьиҥэр, бэрт холкутук олоруохпут эбитэ буолуо да, бириискэҕэ барар таһаҕас эмиэ тиэйиллибитэ. Сааскылаахтан алта чааһынан айаннаан тиийэр сиргэ аал толору туһаныллара биллэр. Сүрүн “пассажирдарга” киирсэр – кууллаах хортуоппуй, оҕуруот аһын суолтата хоту тиийдэххэ быдан улаатара көстөр.
Маҥнайгы дьиктиргэппит чахчы – баахтаҕа айаннааччылар мааска кэтиитигэр олус эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһаллар. Кэнники маннык сыһыаҥҥа бэйэҥ да үөрэнэн бараҕын. Ол курдук, бириискэҕэ тиийэн баран, биһиги эмиэ хостон мааскалаах эрэ тахсар үөрүйэхтэммиппит.
Салгын олбохтоох “Хивуһунан” айан сымнаҕаһын көтөр аалы эрэ кытта тэҥниэххэ сөбө буолуо: кыра да нэксиэтэ суох, биэрэккэ анньылыннаҕына эрэ хаамыыта уларыйбытын билэҕин. Айаннаан иһэн чэй куттан, килиэп быстан аһаабыппыт да, ол тухары биир хааппыла ууну тохпотохпут. Оннук көнө айан. Уһуннук айанныыр буолан, бэл, хаартылаан да ылбыппыт. Хайдаҕын да иһин, алта чаас хороччу олоруу сылаалаах буолар эбит!
Судургу быраабылалар
Биэрэккэ хараҥаҕа тиксибиппит. Онтубут эмиэ “вахтовка” массыына күүтэн турара. Бириискэҕэ өр-өтөр буолбакка бэркэ айаннаан тиийдибит. Туспа эрэсиимнээх сиргэ тиийбиппит тута харахха быраҕыллыбыта. Аэропорка курдук эрэнгиэннээх, докумуон бэрэбиэркэлиир хонтуруолу ааһабыт, бу дойду судургу быраабылаларын кытта билсэбит. Маасканы мэлдьи кэтии – булгуччулаах. Аналлаах сиргэ эрэ табаахтыыр көҥүллэнэр. Үлэ барар сиригэр кааската суох тиийии көҥүллэммэт.
Дьиҥинэн, бу быраабылалар ханна баҕарар ирдэнэр, киһини дьиктиргэппэт ирдэбиллэр. Этиллибитин курдук, бириискэ быраабылата олоччу толоруллар. Көрдөһүү дуу, сүбэ дуу буолбатах, толоруута булгуччу ирдэнэр бирикээс тэҥэ. Киһи дьиктиргиирэ манна суох – манна ылыныллыбыт ыйааҕы кэһии иһин бириэмийэ быһыллар. Ол иһин да олорор бөһүөлэктэрэ ып-ыраас: ханна даҕаны табах тобоҕо ыһылла сыппат. Биир да мааската суох киһи көстүбэт. Үлэлиир учаастактарга киһи таҥаһыттан, кааскатыттан көрөн, туох үлэһит сылдьара тута биллэр.
Ас-үөл мааны дойдута
“Таможняны” ааһан, утуйуохтаах хосторбутун булан баран, аһыы тиийдибит. Бу дойдуга остолобуой туспа эрэсииминэн үлэлиир эбит. Бастатан туран, үлэтин чааһа – сарсыарда алта чаастан киэһэ уон чааска диэри. Сарсыарда ас икки көрүҥэ баар – чэпчэки “завтрак” уонна толору “ужин”. Бириискэҕэ икки симиэнэнэн үлэлииллэр. Онон сарсыарда үлэлэриттэн кэлээччилэр уонна үлэлэригэр барааччылар бары бииргэ аһыыллар. Биһиги киэһэ уон чаас диэки тиийэн, кыл-мүччү баттаспыппыт. Киэһээҥҥи аһылык порциятынан сөхтөрөр: киэҥ тэриэлкэҕэ ириис, гречка эбэтэр хортуоппуй пүрүөтэ кутуллар. Ол үрдүгэр ыһаарыламмыт таба этэ өрөһөлүү ууруллар. Иккискэ – эттээх миин. Күүстээх үлэҕэ сылдьар эр дьоҥҥо анаммыт аһылык диэх курдук. Аны, миискэ муҥунан бэрт минньигэстик оҥоһуллубут “индигииркэ” салааты аҕалан биэрдилэр. “Тыый, бу күн аайы биэрэллэр дуо?” – дэсиһии буолла. Онтубут асчыт саҥа ыалдьыттары маанылаан күндүлээбит эбит. Маннык салаат бырааһынньыктарга оҥоһуллар үһү. “Анаабыр алмаастара” хампаанньа үлэһиттэрин сибиэһэй этинэн, балыгынан сыл устата хааччыйар. Онтун олохтоох табаһыттартан, балыксыттартан дуогабар түһэрсэн, анаан элбэх аһы-үөлү атыылаһар.
Ол эрээри тоҥ балыга да суох күннээҕи астара барыта да бэрт минньигэс уонна тотоойу буолар эбит. Бу туһунан үгүс кэпсэппит баахта үлэһиттэрэ маҥнайгынан этэллэр. “Туох ас тиийбэтий?” – диэн ыйытыыбар “бу аһым тиийбэт” диэн этээччи суох буолан биэрдэ. Арай биир эрэ киһи маннааҕы уолаттар амтаннаах астан тугу суохтуулларын “этэн” биэрбитэ.
Сакалаат уонна кэнсиэр
Дьон сынньалаҥын тэрийиинэн дьарыктанар Николай Соловьев “Майаат” бириискэҕэ аан маҥнайгы баахтата эбит. Бу сайыҥҥыттан үлэлиир. Этэр:
– Саҥа кэлээппин кытта хас көрсүбүт киһим дорооболоһоот даҕаны, икки ыйытыыны биэрэрэ: “Кэнсиэр хаһан буолар?” уонна “Табаар баар дуо?” Мин “табаарым” – сакалаат, кэмпиэт, сиэмэчикэ. Бу бэйэм барыс киллэринээри аҕалар табаарым буолбатах. Үлэлэтэр хампаанньа дьоҥҥо өссө биир сонун аралдьыйар төрүөт баар буоллун диэн, анаан-минээн аҕалар. Дьиҥинэн, минньигэс ас, бэчиэнньэ, кэмпиэт эрэ манна дэлэй. Миигиттэн ол “Сникерс”, “Марс”, “Твикс” курдук “эриэккэс” табаары күүтэллэр.
Остолобуойга бэртээхэй хомпуот куруутун баар. Ол эрээри дьон хас да ыйдаах баахта кэмигэр туох эмэ сонуну, саҥаны ахталлар. Холобур, ууга суураллар “Зуко” утаҕы туох эрэ күндүгэ тиксэр курдук атыылаһааччылар. Чаастатык буолар хартыына: икки киһи тиийэн кэлэр, биирэ – үөрбүт, иккиһэ – хомойбут. Хомойбута: “Бу киһиэхэ икки “Сникерстэ” биэр”, – диир. Ол аата, кини сакалааттаһан кыайтарбыт. Тоҕо эрэ “Марс” сакалааты сөбүлээбэттэр, бүтэһик хаалар табаарым. Ол да буоллар, “Марс” даҕаны аҕыйах хонук иһигэр бүтэр.
Кэнсиэр чааһынан кэпсээтэххэ, маннык. Былырыын хамсык дьаҥа туран, туора дьон кэлиитэ күүскэ хааччахтаммыт. Ону дьон олус ыараханнык ылыммыт үһү. Онон үлэбин саҕалаат даҕаны, үчүгэй тэрээһини оҥороору түбүгүрбүтүм. Манна кэнсиэри тэрийиигэ саамай сүрүнү өйдүөх тустааххын – маннааҕы көрөөччү олоччу эр киһи. Онон аатырбыт Байбал, Айгылаан, Эрчим уонна да атын “сулустар” күүтүүлээх ырыаһыт испииһэгигэр киирбэттэр. Кыргыттар, хайаан даҕаны кыргыттар эрэ күүтүүлээхтэр! Атырдьах ый бүтүүтэ, дьэ, күүтүүлээх кэнсиэрбит буолбута. Артыыстар чаастан ордук хойутаан кэлбиттэрэ эрээри, кэнсиэр буолуон чаас иннинэ кэлбит көрөөччүлэртэн биирдэрэ даҕаны барбатаҕа. Дьиҥинэн, сарсын сарсыарда үлэлии барыахтаах, бэрт сылайбыт дьон кэллэхтэрэ дии. Кэнсиэргэ тиксии – манна, кырдьыга да, олус күндү түгэн.
Олох-дьаһах уратылара
Баахта бөһүөлэгин олоҕо бэрт элбэх уратылаах. Хаһыат биир балаһатыгар барытын кэпсиир уустук. Онон өйдөөбүт түгэннэрбин быстах-быстах үллэстиим:
Сынньана барбыт баахта үлэһиттэрэ малларын “Камера хранения” оруолун толорор кэнтиэйнэрдэргэ араспаанньалара суруллубут дьааһыктарга хааллараллар. Кэнтиэйнэрдэр күлүүһэ суох тураллар. Уопсайынан, хатаммыт аан манна эриэккэс – ким кэлэн уоран-талаан барыаҕай? Остолобуой кэннигэр таба этинэн, араас бородууктанан туолбут рефрижератордар эмиэ күлүүһэ суох тураллар.
Бэрээдэк дьиҥнээх аармыйаҕа курдук. “Көҥүллэммэт” диэн буолла да, букатын көҥүллэммэт. Быраабыланы кэһээччи “солкуобайынан накаастанар” буолан, барыта толоруллар. Арыый улахан буруй үлэттэн үүрүллүүгэ тиэрдэр. Онон этиһии-охсуһуу бу дойдуга буолбатын кэриэтэ. Өр кэм устата олоччу кэриэтэ эр дьонтон турар кэлэктиипкэ дьиссипилиинэ баар буолуохтааҕа биллэр.
Бөһүөлэк таһыгар тахсар көҥүллэммэт. Өйдөнөр быраабыла – түҥкэтэх дойдуга араас кыыл-сүөл чугас хаама сылдьар буолуон сөп. Небайбыт, Таастаах диэки кырсаны, бөрөнү үгүстүк көрсүөххэ сөп үһү. Маннааҕы бөрө “дойду” бөрөтүттэн быдан улахан дииллэр. Ол оннугар бөһүөлэк кытыытыгар сүүрэр суол, мини-путбуол былаһаакката баар. Онно дьарыктанааччы элбэх үһү. Холобур, быйыл “Майаат” биирискэ үлэһитэ Денис Васильев алтынньы саҥатына баахтаттан тахсаат даҕаны, Ингушетияҕа тиийэн “Джейрах” марафоҥҥа кыттан, биэтэккэ 11-нэн кэлбит.
Түмүккэ
АЛРОСА “Анаабыр алмаастара” хос хампаанньата үлэһиттэрин олус харыстыыра, үлэ усулуобуйатын үрдүк таһымҥа хааччыйара, бу хайысхаларга лаппа улахан суолтаны уурара киһи хараҕар тута быраҕылларын анаан бэлиэтиэм этэ. Үлэһиттэр этэллэринэн, кинилэргэ социальнай харысхал, көмүскэллээх буолуу мэктиэтэ дуогабардарыгар чопчу сурулла сылдьар. Оттон уонна баахтанан үлэҕэ быдан үрдүк хамнас төлөнөрүн бары да бэркэ билэбит.
Онон баахтаҕа үлэлиир дьон аймахтара “АЛРОСА” АХ бириискэлэригэр үлэлиир аҕаларын, оҕолорун туһугар долгуйбакка, холкутук атаара, көрсө сылдьыахтарын сөп. Алмаас хостооччулар олохторо-дьаһахтара үчүгэйин эт харахпынан көрбүт киһи быһыытынан, ону мэктиэлиибин.
