Лидия Атласова, «Куту» хотугу аҕыйах ахсааннаах эбэҥки омук өрөспүүбүлүкэтээҕи түөлбэтин бэрэссэдээтэлэ, оройуоннааҕы сүбэ дьокутаата Эдьигээҥҥэ балыктааһын кэмигэр үөдүйбүт уустук балаһыанньаттан дьиксиммитин, долгуйбутун биллэрдэ. Кини бу туһунан Саха сирин парламеныгар буолбут Эдьигээн оройуонун сиригэр-уотугар үгэс буолбут уонна бэйэҕэ балыктааһын боппуруостарын ырытыы мунньаҕар тыл эттэ:
“Бэҕэһээ балыксыттары ыстырааптаатылар, бүгүн иниспиэктэрдэр биһиги учаастакпытыгар тиийиэхтээхтэр, онно үгэс быһыытынан балыктааһыҥҥа дуогабарбыт баар. Кинилэр этэллэринэн, балык сүүрүгүнэн хас даҕаны күҥҥэ кэллэҕинэ биһиги биир эрэ илиминэн балыктыыр бырааптаахпыт үһү. Оттон ийэ айылҕабыт буоллаҕына биһигиттэн бу сылга хаһан, ханна балыктыахтаахпыт туһунан ыйыппат. Саҥа быраабыланан биирдии ыалга уон да киһилээх буол, биир эрэ илим көҥүллэнэр. Сүрүн балыктааһын кэмигэр биһиги усулуобуйабытыгар биир эрэ илиминэн балыктааһын табыгаһа суох, балыксыт маныаха балыга суох хаалыан сөп.”
Сэтинньи 15 күнүгэр Ил Түмэн хотугу аҕыйах ахсааннаах омуктар уонна Аарктыка дьыалаларын боппуруостарыгар бастайааннай кэмитиэтин бэрэссэдэтээлэ Елена Голомарева Эдьигээн оройуонун сиригэр-уотугар үгэс буолбут уонна бэйэҕэ балыктааһын боппуруостарын ырытыы мунньаҕын ыытта. 2020 сыл тохсунньу 1 күнүттэн уулаах биологическай ресурсалартан бултуйууга илими туттуу бэрээдэгин икки докумуона олоххо киирбиттэрэ.
Елена Голомарева балыктааһын саҥа быраабылаларыттан сылтаан өйдөспөт быһыы-майгы үөдүйбүтүн иһин долгуйарын биллэрдэ. Эдьигээн дьонун-сэргэтин элбэхтэ бэрэбиэркэлээбиттэр, ыстарааптаабыттар, балыктааһын кээмэйин хааччахтаабыттар. Оттон, дьиҥинэн, балыктааһын кинилэргэ сүрүн дьарыктарынан, хотугу аҕыйах ахсааннаах омуктар төрүт үгэстэринэн, оттон балык сүрүн аһылыгынан буолар.
Елена Голомарева этэринэн, онно миэстэтигэр өйдөспөт буолуу түгэннэрин быһаарарга хамыыһыйа үлэтэ барбыт. Ол эрэн, бачча балыктааһын үгэнигэр, Эдьигээн национальнай оройуонугар үгүс хоту дойду олохтоохторо үгэс быһыытынан балыктыы тахсыбыттарын түмүгэр балыксыттар уонна бэрэбиэркэлиир уорганнар икки ардыларыгар өйдөспөт буолуу үөскээбит. Балыктааһын улууска биир сүрүн тыа хаһаайыстыбатын салаатынан буолар. Оройуоҥҥа балыктааһынынан олорор 20 бааһынай хаһаайыстыбата анал балыктыыр учаастактардаахтар.
«Бэҕэһээ дьон бачча тымныыга үс илиминэн балыктыы сатаабыттара даҕаны биир даҕаны балык кэлбэтэ. Онуоха иниспиэктэрдэр кэлэн икки илими былдьаан ыллылар. Оттон ити илимнэр олус ыарахан сыаналаахтар. Илим – балыксыт сүрүн тэрилэ. Эһиги бу дьонун аһатарыгар балыга суох уонна ону бултуйарга сүрүн тэрилэ суох хаалбыт киһи хайдах турукка ылларбытын билбэккит. Биһиги санаабытыгар, хотугу аҕыйах ахсааннаах омуктарга балыктааһыны олохторун-дьаһахтарын сүрүн укулаатынан ааҕан туран, анал болдьоххо балыктыылларыгар, онуоха дьиэ кэргэн хас киһилээҕин учуоттаан туран хас даҕаны илими туттарыгар уонна бэйэтэ көҥүллүк учаастагын буларыгар бу регламены уларытыах тустаахтар.
Үгүс дьиэ кэргэҥҥэ балык – сүрүн аһылык, тоҕо диэтэр хоту ас-үөл сыаната олус ыарахан. Битэмиин суох, эт суох, үгүс эр киһи сүрүн үлэтэ суох, оттон хайдах эрэ гынан олох олоруохха наада дии. Хамсык маннык уустук кэмигэр дьону муннукка анньыы уонна бүтэһик астарыттан-үөллэриттэн матарыы гуманнайа суох быһыы. Сотору кэминэн уомулу балыктааһын саҕаланыа. Биһиги онуоха диэри бу боппуруостар барыта быһаарыллыахтара уонна хотугу дойдубут дьоно-сэргэтэ бэйэлэрин үгэстэринэн этэҥҥэ дьарыктаныахтара диэн эрэнэ хаалабыт», - диэн Лидия Атласова тыл эттэ.
Илин-Сибиирдээҕи территориальнай салалтатын балыктааһыны тэрийии, уу биоресурстарын саҥардыы уонна олохсуйуу эйгэтин харыстааһын салаатын салайааччыта Дмитрий Губанов кинилэр федеральнай сокуону уонна балыктааһын Быраабылаларын тутуһуохтаахтарын туһунан эттэ. Кини иһитиннэринэн, өрүскэ бэйэҕэ балыктааччылар учаастактарыгар биир эрэ мааркаламмыт илим баар буолуохтааҕын туһунан эттэ. Сорох мааркаламматах илимнээх балыксыттарга боротокуол толоруллубут. Маныаха олохтоох киһи бэйэтин реквизиттэрин, ханна балыктыырын ыйан туран сайабылыанньа толоруохтаах. Онуоха 20 хонук иһинэн киниэхэ анал нүөмэр бэриллэр, онтукатын бииркэтигэр сыһыарар. Бу туһунан биллэрии салалта саайтыгар ыйанан турар. Балыксыт өрүскэ биир, күөлгэ икки балыктыыр тэриллээх буолуохтаах. Маркировканы дьиэ кэргэн хас биирдии чилиэнигэр ылыахха сөп.
Ил Түмэн пресс-сулууспата, хаартыската
