“Төрөөт да, бүтүн өрөспүүбүлүкэҕэ биллэн-көстөн, балачча сүпсүлгэни таһаарда” диэн кырачаан Айтал дьоллоох төрөппүттэрэ күлэ-үөрэ дьээбэлэнэллэр. Сөп ээ, Айтал бүтүн өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 10 тыһ. оҕонон күн сирин көрөр бэлиэ чиэстэммит.
Уолчаан үс оҕолоох, Мииринэй оройуонун Удачнайыгар олохтоох Прасковья уонна Альберт Даниловтар дьиэ кэргэннэригэр төрдүс оҕонон кэлбит.
– Куораттааҕы социальнай көмүскэл управлениетыттан эрийэн, ити сонуну эппиттэригэр, бастаан утаа туох да диэн хардарыахпын билбэт буола долгуйбутум. Бастаан букатын да хайдах эрэ итэҕэйиминэ, хос-хос хатылаан ыйыппытым, кырдьык, оннук дуо диэн – Прасковья күлэр. – Чуо биһиги уолчааммыт 10-с тыһыынча оҕо буолан төрөөбүтэ соһуччу этэ! Табыллыы диэн бу буоллаҕа.
Оттон ол кэмҥэ Айталик аттыгар туох мучумаана буоларын түһээн да баттаппакка, тулалыыр чугас дьонун сылаас тапталынан угуттанан, оронугар бэрт минньигэстик утуйан буккуруур. Уһуктан баран аан бастакытын араастаан саҥа таһааран, дьонун үөрдэр. Икки-үс чаас оннук астына сытар, сэргэхсийэр. Билигин кини бэлиэр сэттэ киилэ ыйааһыннаммыт сүүнэ киһи. Төрүүрүгэр да, 4 киилэ ыйааһыннаах, этэргэ дылы, бухатыыр уолчаан этэ. Убайдара, эдьиийэ бырааттарын астына, ымманыйа одуулаһаллар.
Өтөрдөөҕүтэ дьоллоох төрөппүттэри Удачнай куорат баһылыгын эбээһинэһин толорооччу Ольга Балкарова, куорат Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Вячеслав Файзулин анаан-минээн кэлэн ис сүрэхтэриттэн эҕэрдэлээн бардылар. Саха сирин Үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга министиэристибэтин анал сибидиэтэлистибэтин кытта үтүө өйдөбүнньүк буолар үрүҥ көмүс харысхал бэлиэни, ийэтигэр уот кыһыл дьүһүннээх оруоса букетын бэлэх ууннулар. Оттон уонна, биллэн турар, бэлиэ киһиэхэ бэйэтигэр – Айталикка – эһэ миискэ оонньуур ананна.
Прасковьялаах Альберт Өлөөн улууһун Дьэлиҥдэ бөһүөлэгиттэн төрүттээхтэр. Оскуола сылларыттан бэйэ-бэйэлэрин син билсэллэр эбит да, ордук чугастык устудьуоннуу сылдьан алтыспыттар. Иккиэн Мииринэйдээҕи индустриальнай техникумҥа туттарсан киирбиттэр. Прасковья – бастаан технолог-лабараан идэтигэр киирэн баран, “Электрические сети” салааҕа көспүт. Онтон, аны, газоэлектросварщикка үөрэммит. Оттон Альберт элиэктирик идэтин талан киирбит, онтун бүтэрбит. Парасковья:
– Үөрэхпин сол да ситэ түмүктээбэтэҕим, кэргэн тахсан, дьиэ-уот тэринэн, билигин дьиэ кэргэмминэн дьарыктанабын – диэн, кини мичээрдиир.
Удачнай – бу элбэх оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ үрдүк дьолу тосхойбут бэлиэ куорат. Кинилэр көмүс күөрэгэйдэрэ бу манна күн сирин көрбүттэр. Аҕалара сөбүлүүр үлэлэммит, кэлэктииптэммит. Онон олорор, үлэлиир куораттара үүнэ, сайда турарыттан ис сүрэхтэриттэн бүөмнээн үөрэллэр эрэ.
– Дойдубутугар, Өлөөҥҥө, киһи үлэ булунара уустук, кэскил да өттүнэн эмиэ баһыйтарар. Оттон манна аҕабыт олус үчүгэй кэлэктииптээх, үлэтин кыайа-хото тутар, салгыы үүнүөн да сөп. Удачнай курдук дьоҕус куораты биһиги олус сөбүлүүбүт, дьоно-сэргэтэ да амарах, үтүө дойду. Маннык курдук өйөбүлэ суохпут буоллар элбэх оҕолонорго, арааһа, баҕар, сананыахпыт да суоҕа эбитэ буолуо, – дьиэ кэргэн иһирэх ийэтэ санаатын үллэстэр.
Ити гынан баран, төрөппүттэр иккиэн элбэх оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүт буолан, улахан уонна дьоллоох дьиэ кэргэни, биллэн турар, баҕараллара. Ыра санаа туолар айылгылаах. Ол курдук, улахан уоллара Алгыс билигин 12 саастаах, иккис уоллара Арылхай – тоҕуһа. Кини кэнниттэн сэттэ сыл буолан баран төрөөбүт күүтүүлээх кэрэчээнэлэрин Айсаана Куо диэн сүрэхтээбиттэр. Дьэ, оттон быйыл алтынньы 1 күнүгэр Даниловтарга Айтал диэн кыра уол эбилиннэ.
Прасковья мэлдьи да уол оҕону ыраланар эбитин этэр. Уолаттары көрөр-истэр судургу, ончу хаппырыыстара суох диэн санаалаах. Оттон аҕа баһылык кыыс оҕолонуон олус баҕарар эбит. Аҕа тапталлааҕа, этэргэ дылы, көрөр хараҕын дьүккэтэ, көтүрдэр тииһин миилэтэ “Айсаана Куо” аҕатын сүрэҕин туппута, уулларбыта быданнаан, далбарга сылдьарын киһи сөхпөт.
Даниловтар биэс сыл Нерюнгри оройуонугар олоро сылдьыбыттар. Тоҕо диэтэххэ, онно мөлтөхтүк истэр уонна саҥарар кырачааннар, эрдэҕэс оҕолор доруобуйаларын реабилитациялыыр “СУВАГ” өрөспүүбүлүкэ таһымнаах киин үлэлиир. Манна улахан уоллара эмтэммит. Хомойуох иһин, Алгыс биэс сааһыгар диэри сатаан саҥарбат эбит. Кыһамнылаах эмтэниини этэҥҥэ ааһан, уолчаан билигин үчүгэйдик саҥарар. Ол гынан баран сүрэҕин эпэрээссийэлэтиэхтээх. Дьиэ кэргэн санаатын түһэрбэт, билигин, мэдиссиинэ сайдан турар үйэтигэр Алгыс доруобуйата хайаан да көнүөҕэр эрэллээх.
– Итини барытын син аһарбыппыт, уустук киһини бөҕөргөтөр. Чугас дьоммут, төрөппүттэрбит, кэргэним үлэлиир тэрилтэтэ материальнай өттүнэн көмөлөһөллөрө биһиэхэ күүһү, самныбат санааны эбэр, – диэн Прасковья кэпсиир.
Улахан дьиэ кэргэн биир улахан үтүө өрүтэ, киэн туттуута – биллэн турар, оҕолоро. Прасковья ийэ буолуу киниэхэ бириэмэни сөпкө туһанар сатабылы биэрбитин этэр. Итэҕэйиэххит суоҕа буолан баран, илиитигэр эһээхэй оҕолоох сылдьан, дьиэ туох-баар үлэтин толорор, өссө бириэмэ булан сакааска туорт астыыр. Холобур, бүгүн элбэх оҕолоох ийэ сэттэ туорду астаан олорор. Удачнайдар – кыһамньылаах, үтүө дьон. Прасковья аҕаларын хамнаһа, бэл, ипотека төлөбүрүн кэнниттэн дьиэ кэргэҥҥэ тиийэрин этэр. Ол гынан баран оҕолорун эпэрээссийэлэтэллэригэр эбии үп-харчы, биллэн турар, наада. Инньэ гынан кини дьиэ кэргэн дохуотун эбэр баҕаттан тус кылаатын киллэрэргэ быһаарыммыт. “Уолбун эмтэтэрбэр харчы киллэриниэхпин наада, мин эһиэхэ туорт астаан биэрэбин” диэн биллэрии таһаарбыт. Прасковья кыһана-мүһэнэ астаабыт минньигэс туордун боруобалаабыт, сакаастаһыан баҕалаах билигин биллэ-көстө эбиллибит. Онон ардыгар сорохторго аккаастыырга күһэллэрин этэр. Элбэх оҕолоох ийэ астыырга онлайн-куурустарга үөрэммит. Билигин “моркуоптаах”, “мүөттээх”, “кыһыл бархат”, “сакалааттаах” бискибиит туортары, ким тугу сакаастаабытынан көрөн, астаан, киэргэтэн биэрэр.
Ийэ киһи итини таһынан өссө олус бэркэ диэн иистэнэр, баайар. Билэр дьоно кинини барытыгар хайдах тиийинэн-түгэнэн бүтэрэ-оһоро охсорун сөрү диэн сөҕөллөр! Чугас дьонноругар, дьүөгэлэригэр барыларыгар кэмпилиэктэри үөрдэ-көтүтэ баайан биэрбит.
– Миигин уонна аҕабын ийэбит баайарга үөрэппитэ. Аҕам туох да ааттаахтык баайар, ону ааһан ити дьарыгы олус диэн сөбүлүүр. Ийэм саҕалаабытын аҕам ситэрэр. Дьиэ кэргэнинэн бэдэрээт диэн ити буолар, – диэн Прасковья күлэр.
Биллэн турар, элбэх оҕолоох улахан дьиэ кэргэн ийэтин түбүгэ-садьыга быдан элбэх. Суукка 24 чааһа ардыгар тиийбэт да курдук буоларын билинэр. Күн устата туортарын буһарар, оҕолорун көрөр, үөрэтэр-такайар.
– Урут мин таас чох хостуур тэрилтэҕэ баахтанан үлэлиирим. Кырдьыга да, дьиэ кэргэҥҥиттэн ыраах үлэлиир ыарахана. Оттон билигин – барыта санаа иһинэн, Удачнайдааҕы Хайа байытар кэмбинээтигэр элиэктириктиибин. Үлэм чугас турар, дьиэ кэргэним аттыбар баар, манныкка быдан холкутук сылдьаҕын, үлэлиигин, – аҕа баһылык хайдах баарынан кэпсиир.
Симиэнэлээх үлэ буолан, Альбьерт кэргэнигэр көмө-ньыма буолар иллэҥ кэмнээх. Манна даҕатан эттэххэ, кини олус үчүгэйдик астыыр, онтун күннээҕи түбүктэн сынньатар диэр ааттыыр.
– Сарсыардааҥҥы аһы, эбиэти уонна киэһээҥҥи аһылыгы аҕабыт астыыр, дьиэни-уоту хомуйар. Уопсайынан, Альберт миэхэ барытыгар көмөлөһөр. Уолаттарбыт да улаатан, бэйэлэрэ туһа дьон. Ону таһынан көмүс дьүөгэлээхпин, Оксана Борисовна Николаева диэн. Кини биһиги дьиэ кэргэн харысхал аанньала диэм этэ. Дьүөгэлэспиппит ыраатта. Миэхэ көмө наада буолла да, эбэтэр сынньана түһүөхпүн баҕардахпына, кини хайаан да баар буола түһэр, дьүөгэбэр махталым муҥура суох. Оксана миигин сынньаннын диэн, бэл оҕолору хонноро илдьэ барыан сөп, – диэн истиҥ дьүөгэтин санаан, Прасковья сирэйдиин сырдыыр.
Сотору кэминэн элбэх оҕолоох Даниловтар дьиэ кэргэҥҥэ “Саха сирин олохтооҕун каартата” баар буолуоҕа. Элбэх оҕолоохтору өйүүр социальнай өйөбүл ньымаларын ыларга көмөлөөх туох баар докумуоннара оҥоһуллан турар.
Матрена КОНДРАТЬЕВА суруйуутун
ЛО¤УУРА тылбаастаата.
