Саха сирин арҕаа эҥэрин (Түөрт Бүлүү улуустара, Мииринэй, Ленскэй, Өлөөн, Анаабыр) тыатын хаһаайыстыбатын сайдыытыгар туһааннаах, үрдүк таһымнаах, киэҥ ыҥырыылаах мунньахтар, төгүрүк остуоллар Мииринэй Арыылааҕар ааспыт күннэргэ буолан аастылар.
Бу сүүнэ тэрээhиҥҥэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин бырабыытылыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта Михаил Никифоров, тыа хаһаайыстыбатын миниистирэ Александр Атласов, «Туймаада» ҮАПХ салайааччыта Петр Ефремов, Ил Түмэн дьокутаата Мария Христофорова, ТХМ миниистирин солбуйааччыта Артем Александров буһуруктаахтык үлэлээтилэр.
Мииринэй оройуонун өттүттэн – «АЛРОСА» хампаанньа генеральнай дириэктэрин солбуйааччыта Алексей Дьячковскай, Мииринэй оройуонун баһылыга Александр Басыров, баһылыгы солбуйааччы Георгий Башарин, Мииринэй оройуонун дьаһалтатын тыа хаһаайыстыбаҕа управлениетын начальнига Николай Пустоляков кыттыыны ыллылар.
Бу тэрээһин кэмигэр этиллибит тыллар билиҥҥи кэмҥэ ордук тыыппалаахтарын, дуорааннаахтарын бэлиэтиир оруннаах.
Сүрүнэ, арҕааҥҥы улуустар тыаларын хаһаайыстыбатын сайдыытын тосхоло торумнанна, инники кэскиллэрэ дириҥник ырытылынна.
Бүттүүн сүбэнэн
Арыылаахха, “Новай” сопхуос хонтуоратыгар, Саха сирин арҕааҥҥы улуустарын тыаларын хаһаайыстыбатын сайдыытын концепцията сиһилии, ол иһигэр, видео-мунньах (ВКС) быһыытынан ырытылынна.
Өрөспүүбүлүкэ бырабыытылыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта Михаил Никифоров Саха сирин арҕааҥҥы оройуоннара киин уонна Илин Эҥэр улуустарыттан тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыгар хаалыыларын тоһоҕолоон бэлиэтээтэ.
«Тыа хаһаайыстабатын көрдөрүүлэрин тупсарарга, дьиҥинэн, усулуобуйа куһаҕана суох. Кылаабынайа – сир. Бу оройуоннарга элбэх оһорбо сир баара кыайан туһаныллыбакка сытар”, - диэтэ Михаил Никифоров.
Тыа хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччыта Артем Александров арҕааҥҥы улуустар тыаларын хаһаайыстыбата сайдыытыгар Бүттүүн түмэр Киин (Единый логистический центр) ирдэнэр диэтэ уонна бу оройуоннар дьаһалталара т/х салаатыгар көмөлөрүн сыыппаранан бигэргэттэ.
Онно көстөрүнэн, арҕаа эҥэргэ, тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыгар кэккэ оройуоннар бүддьүөттэриттэн бойомнук тыыраллара бэлиэтэннэ.
Олор ахсааннарыгар бастакы миэстэҕэ – Ленскэй, иккис – Ньурба, үһүс – Өлөөн оройуоннарын дьаһалталара иһэллэр эбит. Мииринэй оройуона, хомойуох иһин, инникилэр кэккэлэригэр суох.
Салгыы барабыт
Саха сирин тыатын хаһаайыстыбатын миниистирэ Александр Атласов хотугу улуустарга дьоҕус көтөр баабырыкаларын тутууну сыныйан үөрэтиэххэ диэн ыҥырыытын мустубут дьон сэргээтилэр.
Ил Түмэн дьокутаата М.Христофорова, арҕааҥҥы улуустарга туһуламмыт, билигин ситэриини - «чочуйууну” барар тыа хаһаайыстабын концепцията саха норуотугар кэскилин ыйда. Ил Түмэн т/х-гар сис кэмитиэтин аатыттан сорунуулаах өйөбүлүн биллэрдэ.
Мунньахха, Мииринэй сиригэр үлэлиир сир баайын хостуур тэрилтэлэрин кытары олохтоох тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын кинилэргэ батарыыга, үлэ ыытар уолдьаста диэн буолла. Аны туран, олохтоох бородууксуйабыт арааhа («ассортимент») Мииринэй оройуонугар сэмэй.
«Материктан» эт, арыы, бородууксуйа арааһа – Усть-Куттан аата-ахса суох фураларынан тиэллэр. Кэлии бородууксуйаны сыанатын чэпчэтэн атыылыыллар... Итинник гынан, «сыананы алдьаталлар». Мин, тус бэйэм санаабар, чуолаан Мииринэй оройуонун аһын-үөлүн ырыынактарын Иркутскайдартан, Новосибирскайдартан, Красноярскайдартан, «мүлчү тутан» ыларбыт уолдьаста.
Алмаас, ниэп-гаас промышленноhын үлэhиттэригэр үрдүк хааччыстыбалаах бородууксуйаны атыылааhын саха нэhилиэктэригэр дохуот «тэбэн биэрэрэ» уолдьаста.
“Новай” сопхуос Өрөспүүбүлүкэ көмөтүнэн өрүттэр кыахтанна!
Биллэрин курдук, урукку «Новай» сопхуос, “АЛРОСА” састаабыттан профильнайа суох хаһаайыстыба быһыытынан, хампаанньа састаабыттан таһаарыллыбыта хас да сыл буолла. Арыылаахтар хайдах-туох буолабыт диэн ытырыктаах санааҕа киирбиттэрэ ыраатта.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин бырабыытылыстыбата, Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ, Ил Түмэн быһаччы өйөбүлүнэн, «Новайы» чөлүнэн хаалларарга, ыһыллыыттан быыһыырга ылыммыт быһаарыныылара табылынна диэххэ сөп. «Новай» “Туймаада” ҮАПХ(ФАПК) самалыга буолбута ону кэрэһэлиир.
«Чуона нэhилиэгэ» муниципальнай тэриллиитигэр, Арыылаах сэлиэнньэтигэр, биир тыhыынча 800 киhи олорор. Сүрүннээн, Туой Хайа сэлиэнньэтин Бүлүү муоратыгар тимирдии кэнниттэн көһөрүллүбүт дьон. Олор ыччаттара, бүтүн сэлиэнньэни аһатар тэрилтэтэ суох халлахтарына эстии-быстыы саҕаланара чуолкай этэ. Онон, “Туймаада” агрохолдиҥҥа киирэннэр быыһанар суолланнылар.
Хаһаайыстыба билигин 64.500 кууруссалаах көтөр баабырыкалаах. Мантан, сылга 16 мөлүйүөн устуука сымыыты атыыга таһаарар. 706 төбө ынах сүөһүлээх. Соторутааҕыта, 180 төбө туҥуй бургунас атыыласпыттар. Хаhаайыстыба бородууксуйата – ынах, сылгы, куурусса эттэрэ, сымыыт, фарш, полуфабрикаттар, бакыаттаах үүт астар, иэдьэгэй, суорат, йогурт, Мииринэй оройуонун эргиэнин туочукаларыгар атыыланаллар.
Мииринэй куоракка икки пиирмэннэй маҕаһыы – «Туой-Хайа», «Юбилейнай» ахсыс павильон бааллар.
«Новай», Мииринэй оройуонун эрэ буолбакка, эбиитин, Сунтаар, Ленскэй улуустарын куурусса этинэн, сымыытынан хааччыйар.
«Туймаада» ҮАПК салайааччыта Петр Ефремов этэринэн, “Новай” ыаммытынан үүттэн бородууксуйата Дьокуускайтан саҕалаан Уус-Дьааҥы, Абый улуустарыгар тиийэ тарҕанан атыыланар эбит. Чуолаан, үүт хомуур ыама, ааспыт сыллардааҕар 59 бырыһыан үрдээбит. Аны сотору кэминэн, «Новай» совхоз кытаанах уонна ортоһуор кытаанах сыр оҥорон атыыга таһаараары олорор. Эбиитин, кыһыҥҥы теплица туттарга былааннанан, оҕуруот аһын сылы төгүрүччү ылар сорук туруоруммут. Онон, дьон туруулаахтык үлэлиэн наада. Каадырдар наадалар.
Биир омсолоох түгэни этиэм этэ. Мииринэй атыытын-эргиэнин тиһигэ, промышленность тэрилтэлэрэ «Новай» бородууксуйатын соруйан ахсарбакка, бороһуок үүтү, буолаары буолан кэлии бородууксуйаны талаллара дьиксиннэрэр.
“Туой-Хайа” култуура Дьиэтигэр аһаҕас кэпсэтии
«Туймаада» агрохолдинг араас тэрилтэриттэн балачча элбэх киһи кэлэн, ыраах Мииринэй оройуонугар санаа атастаспыттара, алтыспыттара – бу Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ уонна ҮАПХ салалтата үлэ бары көрүҥнэригэр саҥатытыыны, сайдыыны киллэрэргэ үтүө бачыымнарынан буолар.
Ыалдьыттар истэригэр – Чурапчы тыатын хаһаайыстыбатыгар улахан өҥөлөөх Андрей Ноговицын, Өлүөхүмэ суон сурахтаах сыырын оҥорор «Кладовые Олекмы» тэрилтэ салайааччыта Василий Сафонов, Ньурбатааҕы көтөр баабырыкатын, Хатас, Хаҥалас хаһаайыстыбаларын бэрэстэбиитэллэрэ бааллара.
Ордук истиҥ-иһирэх кэпсэтии Арыылаах сэлиэнньэтин «Туой-Хайа» култуура Дьиэтигэр буолан ааста. Манна Өрөспүүбүлүкэ бырабыытылыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы М.Никифоров, тыа хаһаайыстыбатын миниистирэ А. Атласов, Ил Түмэн дьокутаата М.Христофорова, «Туймаада» ҮАПХ салайааччыта П.Ефремов тэрээһин ситиһиилээхтик барбытын бэлиэтээн туран, Саха сиригэр тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын оҥорооччуну сорунуулаахтык өйүүргэ бэйэлэрин этиилэрин киллэрдилэр.
Ил Түмэн дьокутаата Мария Христофорова: «Манна, Арыылаахха төрүт олохтоох дьоннорбут дьарыктаах, үптээх-астаах буолалларын ситиһии - сүрүн сорукпут», - диэтэ.
Ити курдук, Саха сирин бырабыытылыстыбата, Ил Түмэн, өрөспүүбүлүкэ Тыатын хаhаайыстыбатын министиэристибэтэ, Саха сирин арҕааҥҥы промышленнай эҥэригэр тыа хаһаайыстыбата чэчирии сайдарыгар дьулуһаллара эрэҥкэдитэр.
