Сымнаҕас оонньуур оҕо уйулҕатыгар улахан суолталааҕын туһааннаах исписэлиистэр мэлдьи этэллэр. Илии сылааһа иҥмит оонньуурдар оҕоҕо доҕору солбуйаллар, ким эрэ туһугар кыһамньыга, алтыһыыга үөрэтэллэр. Кини көмөтүнэн оҕо этин-сиинин чаастарын билэр, ээтикэ, гигийиэнэ көрүҥнэригэр үөрэнэр. Таптыыр оонньуурун үтүктэн, оҕо ыраастык туттан-хаптан аһыыр, кэмигэр утуйар, көрсүө буоларга кыһаллар.
Оонньуур сымнаҕас буолан, оҕону оһоллообот. Төрөппүт суох кэмигэр таптыыр оонньуурун көмөтүнэн оҕо көмүскэллээх, “бэйэ киһитэ” баарын курдук сананан, холкутук сылдьар. Тыа кыылларын сөбүлээбэт оҕо диэн суоҕун тэҥэ. Оонньуур гынан оҥосто сылдьыбыт кыылыгар харыстабыллаах сыһыаҥҥа үөрэнэр. Ол тулалыыр айылҕаны, кыылы-сүөлү харыстааһыҥҥа улахан оруоллаах.
Аныгы кэм араас интэриэһинэй идэлээх, дьарыктаах дьонунан соһутар, үөрдэр. Дьон сүбэтинэн инстаграм ситимигэр @yakutianknit диэн аадырыһы булан, үчүгэйкээн оҥоһуктарга хараҕым хатанна. Илиинэн баайыллыбыт тыа, дьиэ кыыллара киһи санаатын манньытардыы үтүө, сымнаҕас көрүҥнээхтэр, сылаас тыыннаахтар, хамсаан кэлиэхтии итэҕэтиилээхтэр. Оҥоһук ааптара хас биирдиилэрин уобараһын тириэрдэр гына анал ойууга, көстүүгэ туруоран, сытыаран, хаартыскаҕа түһэрбит, муусуканан киэргэппит. Холобур, киһи эрэ таптыах, илиитигэр ылыан баҕарар куобахчаана, субу ойуоккалаан барыах курдук, дьиҥнээх айылҕаҕа, хаарга олорор. Куукулалар, кыыллар сөрү-сөп таҥастаахтар, бэйэлэригэр барсар олус үчүгэй уобарастаахтар. Киһи тута оҥоһуктар ааптардарын булан кэпсэтиэн баҕарар.
Дьолго, кинини булан, сөбүлэҥин ылан, баайыы дьарыктаах Алина Софронова диэн кэрэ эйгэлээх эдэркээн маастары эһиэхэ билиһиннэрэбин.
– Алина, чуолаан сымнаҕас оонньуурдарга ылсаргар ким, туох оруоллааҕый? Дьонуҥ, дойдуҥ туһунан кэпсээ эрэ.
– Сунтаар улууһун киин бөһүөлэгиттэн төрүттээхпин. Сунтаары Олоҥхо дойдутунан мээнэҕэ ааттаабаттар. Олоҥхоҕо хоһуллар айылҕабыт кэрэтэ, сирбит-уоппут сымнаҕаһа, сылааһа киһиэхэ нуурал, нусхал туругу иҥэрэр. Билиҥҥи дьарыкпын булуубар ол кырата суох оруоллаах дии саныыбын.
Софроновтар диэн үс оҕолоох ыал улахан оҕотобун. Балтылаахпын уонна бырааттаахпын. Ийэм Валентина Эдуардовна Сунтаардааҕы оҕо уһуйааныгар иитэр-үөрэтэр үлэҕэ сэбиэдиссэйи солбуйааччынан үлэлиир. Аҕам Егор Васильевич алмааһы кырыылааччы идэлээҕэ. Хомойуох иһин, кини билигин биһиги ортобутугар суох. Аҕам өттүнэн эбэм Екатерина Михайловна Пивоварова иистэнньэҥ бэрдэ этэ. Уустук бэйэлээх кыһынҥы соннору, бэргэһэ арааһын көрүөх бэтэрээ өттүгэр тигэрэ. Сатаабата диэн суоҕа. Бу дьарыкпар ылсыыбар кини холобура оруоллаах. Дьоҕура бэриллибит буолуон сөп.
Хайа баҕарар кыыс оҕоҕо курдук, кыра эрдэхпиттэн чугас дьонум миэхэ сымнаҕас оонньуурдары бэлэхтииллэрэ. Хас үүнэр сыл бэлиэтэ сымнаҕас оонньуур буолан, бэлэххэ кэлэрэ. Сорохторун кытта бииргэ утуйан, уһуйааҥҥа, оскуолаҕа, ыалдьыттыы барарбар илдьэ сылдьан, утуйуом иннинэ биир-биир олордуталаан, кинилэргэ остуоруйа кэпсээн, хоһоон ааҕан, оччоттон баччаҕа диэри бастыҥ доҕотторум курдук ылынабын.
– Сүрүн идэҥ тугуй? Ханна үөрэммиккиний? Дьарыгыҥ үлэҕэр мэһэйдээбэт дуо?
– ХИФУ физико-техническэй факультетын уонна үп-экэниэмикэ факультетын магистратуратын – иккиэннэрин кыһыл дьупулуомнаах бүтэрбитим. “Саха” НКИХ тэлэбиидэнньэ биэриилэрин бырагыраамалааһын, былааннааһын уонна таһаарыы сулууспатын таһаарааччы эрэдээктэринэн үлэлиибин. Дьарыкпар үлэм тугунан да мэһэйдээбэт. Биир айар эйгэ курдук көрөн, таба аттарабын.
– Баайарга кимтэн үөрэммиккиний? Сакааһынан үлэлииргэ хаһааҥҥыттан ылсыбыккыный? Дьон баҕатынан үлэлиир ыарахаттардаах дуо?
– Оскуолабытыгар баайыы куруһуога баара. Күрүчүөгүнэн баайыыны олус сөбүлээбитим. Илиим тута ылыммыта. Буоларын курдук, бэргэһэни, саарпыгы, үтүлүгү баайыыттан саҕалаабытым. Устудьуоннуу сылдьан дьүөгэлэрим көрдөһүүлэринэн баҕарар быһыыларын-таһааларын, муодаларын учуоттаан, бэргэһэ баайан биэртэлиирим. Сымнаҕас оонньуурга 2018 сыллаахха ылсыбытым. Аан бастаан куобахчааны баайбытым. Бу тыа биир мааны кыылыгар олус сымнаҕас, үтүө сыһыаннаахпын. Ол оонньуурум билигин даҕаны бэйэбэр баар. Кэлин күрүчүөгүнэн араас оонньуурдары баайан, балтыларбар бэлэхтиир буолбутум. Дьарыктаах буоламмын, Саҥа дьылга, төрөөбүт күннэргэ, араас бэлиэ түгэннэргэ бэлэх оҥорорго ыарахаттары көрсүбэтэҕим. Маҕаһыыннары кэрийэ барбакка, тугу бэлэхтииртэн төбөнү сынньыбакка, иллэҥ булан, баайан киирэн барааччыбын.
Кэлин дьарыкпын билэр дьонум бэлиэтии көрөн, “бэлэххэ олус табыгастаах эбит” диэн, сакааска баайтарар буолбуттара. Онон таптыыр дьарыгым аны дохуот киллэрэр буолбута. Сакааһынан үлэлииргэ уустуктары көрсүбэппин. Дьон баҕатын, санаатын, көрүүтүн учуоттаан, олус уһаппакка-кэҥэппэккэ, кэмигэр оҥорон туттарарбын сөбүлүүбүн. Биир бэйэбэр үлэлиирбэр сакаасчыт майгыта оруолу оонньообот. Саамай сүрүнэ – бэйэм ис туругум, иэйиим, оҥоһугум тиксэр киһитигэр истиҥ баҕам, алгыһым. Оонньууру туппут оҕо үөрүүтэ, төрөппүт астыныыта, дьон махтала үлэлииргэ, айарга-тутарга кынаттыыр. Ол иһин сакааһы толорорго үлэлиир эйгэбин холкутук тэрийэн, уоскуйан, налыйан олорон баайабын. Оччоҕуна хайаан да табыллар.
– Оонньуурдаргын ыраах дойдуттан кытта сакаастыыллар эбит дии. Холобур, оҥоһугуҥ Швецияҕа тиийиитин устуоруйата хайдаҕый? Дьон ордук тугу сакаастыырый?
– Сакааһым элбээн, социальнай ситимҥэ туспа сирэй (страница) арыйарга санаммытым. Оҥорор өҥөҥ хаачыстыбалааҕын, ис сүрэхтэн оҥоһулларын итэҕэтэр гына үлэлэһиэхтээх буоллаҕыҥ. Онуоха атыылыыр бородууксуйаҕын эрэкэлээмэлиир, оонньууру хаартыскаҕа түһэрии туһугар сыралаах буолан биэрбитэ. Оннук хас даҕаны оонньууру таһаарбытым кэнниттэн Москубаттан биир кыыс “Швецияҕа ыытарбар сахалыы тыыннаах оонньууру баайыаҥ дуо?” диэн көрдөспүтэ. Тута сөбүлэнэн, өр күүттэрбэккэ, Оҕус сылынан сахалыы оһуордаах таҥастаах оҕус оонньууру баайан ыыппытым.
Биирдэ доруобуйатыгар хааччахтаах оҕоҕо осьминог диэн муора харамайын оҥорорго сакаас биэрбиттэрэ. Сымнаҕас оонньууртан кырачааннар олус үөрэллэр, чугастык ылыналлар. Ол да иһин оонньуурум тиксиэхтээх оҕо этэҥҥэ буоларыгар баҕаран, ордук кыһаллан, быыччыктаан үлэлээбитим.
Дьон ордук уһуллар таҥастаах оонньууру ордорор. Оҕоҕо анаан үксүн куобах оонньууру, сыл бэлиэтин сакаастыыллар. Гарри Поттер киинэтиттэн Добби диэн харамайы, “Звездные войны” киинэттэн “Бэйби Йода” оонньуурдары сакааһынан баайталаабытым. Үлэлииргэ олус интэриэһинэй этэ. Бастаан “маны мин сатыам дуо?” диэн кыра куттал баара. Онтон “ылыстахха, сатыахпын сөп эбит” диэн санааҕа кэлбитим. Бэйэҕэ улахан соругу туруоруу, улахаҥҥа сыалланыы эмиэ туспа кэрэлээх. Үлэҥ түмүгэ дуоһуйууну аҕаларын саҕа үчүгэй суох буолааччы.
– Маастарыстыбаҕын үрдэтиигэ хайдах үлэлэһэҕин? Ким тиэхиньикэтин сөбүлүүгүнүй? Матырыйаалгын хантан булаҕыный?
– Үксүн Ютубтан көрөн, араас маастар-кылаастарга суруйтаран, атыылаһан, үөрэнэбин. Москубаҕа олорор Ольга Аскарова тиэхиньикэтин, маастарыстыбатын, үлэлэрин сэргээн көрөбүн, сүбэлэрин туһанабын. Мин санаабар, баайар киһиэхэ тулуур, айар көрүү суолталаах. Ыарахантан толлубакка, саҥаттан-саҥаҕа үөрэнэн иһиэххэ наада. Этэргэ дылы, саха сатаабата суох. Төһөнөн элбэхтэ баайаҕын да, соччонон тиэхиньикэҥ тупсан иһэр. Туттар матырыйаалларбын үксүн интэриниэт-маҕаһыыннартан атыылаһабын. Дьокуускай да маҕаһыыннарыгар матырыйаал балачча баар. Ол эрээри, сыаната биллэрдик ыараан кэлэр.
– Оонньууру баайарга аан бастаан туох ирдэнэрий? Туохтан саҕаланарый?
– Баайыы эйгэтэ олус умсугутуулаах. Баҕалаах буоллахха, илиигэ күрүчүөгү ылан, саҕалыахха эрэ наада. Аан бастаан араас исхиэмэни үөрэтэн, видеолары көрөн баран, сөптөөх сапкын булаҕын. Оонньуурга өҥү-дьүһүнү сөпкө дьүөрэлиир олус суолталаах. Судургу соҕус оҥоһуктан саҕалыыр ордук. Холобур, кыра куобахтан. Оҥоһук барыта төбөтүттэн саҕаланар. Хас биирдии оонньуур биир исхиэмэнэн баайыллар эрээри, түмүгэр син биир туох эрэ уратыланар.
– Биир оҥоһукка төһө бириэмэ барарый? Сыаната хайдах быһылларый?
– Аччаабыта 2-3 күн иһинэн бүтэрэбин. Оҥоһук сыанатын быһаарыыга анал пуормула баар. Сабын сыанатыттан, уһунуттан, састаабыттан тутулуктаах.
– Инникитин туох былааннааххыный? Бу эйгэ киһиэхэ тугу иҥэрэрий?
– Үлэлээн истэххэ, тугу сатыыргын, билбиккин дьоҥҥо тириэрдэр, билиһиннэрэр баҕа күөрэйэр эбит. Онон бэйэм маастар-кылаастары тэрийэр былааннаахпын. Айар эйгэ тугу тосхойоруттан, дьон тугу сакаастыырыттан, туохха наадыйарыттан сорук эмиэ тутулуктаах. Хайа баҕарар тарбахха сыһыаннаах эйгэ илии үлэтин сыаналыырга, харыстабыллаахтык сыһыаннаһарга үөрэтэр. Оннук үлэ сүрэҕи, иэйиини кытта ыкса ситимнээҕин быһыытынан, сылаас тыыннаах, ис кэрэлээх.
