Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн кулун тутар 15 күнүттэн муус устар 13 күнүгэр диэри СӨ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин, СӨ Роспотребнадзор ТУ уонна СӨ Бэтэринээринэй департаменын уопсай бирикээһинэн “Тирии сыстыганнаах ыарыыларыттан сэрэтии ыйа” биллэрилиннэ.
Ордук оҕолор ыалдьаллар
Ааспыт нэдиэлэ бээтинсэтигэр Дьокуускай куорат Покровскайдыыр аартыгын 6-с килэмиэтиригэр баар өрөспүүбүлүкэтээҕи тирии уонна венерическэй ыарыы дьыспаансырыгар барабын. Киирэ түһээти бастакы этээскэ төбөлөрүгэр былаат бааммыт уолаттары дьиктиргии көрөбүн. Кэлин билбитим, микроспория, трихофития ыарыыларынан ыалдьыбыт оҕолор эбит. Бу ыарыы үксэ киһи түүлээх миэстэтигэр тахсар эбит. Модьууҥҥа ыалдьыбыт киһи төбөтүгэр тахсар эбит. Ол иһин төбүрүөнүнэн (модьуун) ыалдьыбыт киһи баттаҕын күлтүччү кырыйаллар уонна эмтииллэр.
Стационар сэбиэдиссэйин эбээһинэһин толорооччу Ирина Стещенконы кытта кэпсэтэбит.
– Ирина Георгиевна, бэҕэһээҥҥиттэн сыстыганнаах ыарыылары бохсор ый саҕаланна. Эһиэхэ, сүрүннээн, ханнык ыарыыны кимнээх киирэн эмтэнэллэрий?
– Микроспория, трихофития (модьуун, төбүрүөн) – саамай сыстыганнаах ыарыылартан биирдэстэрэ буолар. Кыылтан-сүөһүттэн киһиэхэ бэриллэр эбэтэр ыалдьыбыт киһи тулатынааҕы дьонуттан эмиэ сыстар. Сүрүннээн, тустуунан дьарыктанар оҕолор ыалдьыылара бэлиэтэнэр.
Бүгүҥҥү туругунан, тустуунан дьарыктанар 13 оҕо эмтэнэ сыталлар. Ааспыт сылга 400-тэн тахса оҕо эмтэммитэ, олортон 140-ча оҕо – модьуун ыарыынан, онтон атыттара сыстыгана суох тирии ыарыытыгар ыалдьан эмтэммиттэрэ. Улахан дьону аахтахха, балыыһаҕа уопсайынан 4000-тан тахса киһи киирэн эмтэммитэ.
– Тустуук оҕолор диэтиҥ. Ол хайдах сыстыһалларый?
– Спортивнай мааттартан буолуон сөп. Ыалдьыбыт оҕо тустар, онтон тириигэ баар ыарыы хоһоҕото (спора) саккыраан маакка түһэр. Онтон сыстыбыт буолуохтарын сөп.
– Оттон оскуолалар мааттарын дезинфекциялыыллар дуу?
– Үксүн кистииллэр (укрывательство). Дезинфекция ыыппаттар. Онон түгэни туһанан, спортивнай оскуола салайааччылара саньытаарынай ирдэбили тутуһалларыгар сүбэлиэм этэ. Бу оскуолаларга оҕолор дьарыктанар мааттара чаастатык дезинфекцияланыахтаах. Манан дьарыктанар тустаах тэрилтэлэр бохсор үлэни ыытыахтаахтар.
– Төһө өр эмтэнэллэрий?
– Ыйтан ордук кэм устата. Ол кэнниттэн олорор сирдэринэн син биир дерматолог бырааска көрдөрүнэ, бэрэбиэркэлэнэ сылдьыахтаахтар.
– Ыалдьыбыт киһи ханна баран көрдөрүнүөн сөбүй?
– Дьокуускай куорат Богдан Чижик аатынан уулуссатыгар баар тирии венерологическай дьыспаансырын поликлиникатыгар. Манна кэлбит киһини барытын көрөллөр.
– Бу ыарыыны утары быһыы диэн суох буоллаҕа?
– Суох. Онон төһө баҕарар ыалдьыахха сөп.
– Сыстыганнаах тирии ыарыытынан ыалдьыбат туһуттан бэйэни хайдах харыстаныахха?
– Тус гигийиэнэни тутуһуохха наада. Дьиэ кэргэҥҥэ соттор, бэргэһэ, эт суунар мачаалка, таҥас-сап хас биирдии киһиэхэ тус-туспа баар буолуохтаах. Уулуссаҕа эбэтэр олорор дьиэ подъеһыгар босхо сылдьар ыты, куосканы оҕолорго тыыттарбат ордук.
– Сэрэтэр үлэни ыытан эрдэххит?
– Ыарыыны сэрэтэр үлэ мэлдьи ыытыллар. Ол курдук, холобура оҕо ыалдьыбыта билиннэ да тутатына дьиэ кэргэнин, бииргэ үөрэнэр, дьарыктанар оҕолорун барыларын бэрэбиэркэлиибит. Дьокуускай чугаһынааҕы Марха, Тулагы, Хатас бөһүөлэктэригэр уонна куорат, кадеттар, оҕо спортивнай оскуолаларыгар оҕолору көрбүппүт. Оннук үлэ көрдөрүүтүнэн бу 2018 сылга 20 сыстыганнаах ыарыы булулунна. Эмтэнии көдьүүһэ эрдэттэн сэрэтиигэ тирэҕирэр.
Модьуунтан хайдах харыстаныахха, эмтэниэххэ?
Тирии сыстыганнаах ыарыыларыттан ордук тарҕаммыт микроспория, трихофития (төбүрүөн, модьуун) туһунан Дьокуускай куораттааҕы тирии уонна венерологическай ыарыылар дьыспаансырдарын ыарыыны сэрэтэр отделын сэбиэдиссэйэ Альбина Николаева кэпсиир.
– Тирии сыстыганнаах ыарыыларыттан ордук тарҕаммыттарынан микроспория (төбүрүөн) уонна трихофития (модьуун) буолаллар. Чуолаан оҕо-аймах ыалдьара бэлиэтэнэр.
2017 с. икки ыйын уонна 2018 сыл икки ыйын көрдөрүүлэрин тэҥнээн көрдөххө, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн микроспория, трихофития курдук сыстыганнаах ыарыылар намтаатылар. Ааспыт сыллары тэҥнээн көрдөххө, микроспориянан 2016 сылга – 329 (34,3% -100 тыһ. нэһилиэнньэҕэ), 2017сылга – 383 киһи (39,8%-100 тыһ.нэһилиэнньэҕэ), оттон трихофитиянан 2016 сылга – 128 киһи (13,4% - 100 тыһ. нэһ.), 2017 сылга – 95 киһи (9,9% – 100 тыһ. нэһ.) ыалдьыбыттар. Микроспориянан уонна трихофитиянан, чуолаан, Дьокуускай куоракка куоракка элбэх киһи ыалдьыбыта билиннэ.
Бу сыстыганнаах ыарыыларынан ордук тустуунан дьарыктанар оҕолор хаптараллар. Сүрүннээн, баттахтара эмсэҕэлээн, төбөлөрүгэр тараҕай тахсар. Микроспория уонна трихофития киһи баттаҕын, тириитин сүһүрдэн ыарыталлар. Ыарыыны көбүтээччи тэллэйдэр микроспорум (микроспория), трихофитон (трихофития) киһи тириитигэр киирэн тарҕанан бараллар. Оттон төбөҕө, баттахха түбэспит тэллэй баттаҕы сутуйар уонна киһи төбөтүгэр араас кыра, улахан тараҕайдары үөскэтэр уонна ардыгар ириҥэлээх бааска кубулуйар. Өскөтүн киһи өр кэмҥэ эмтэммэтэх буоллаҕына, кэлин бааһа үтүөрбүтүн да кэннэ төбөтүгэр баттах үүммэккэ хаалыан эмиэ сөп.
Ыарыыны сүрүн тарҕатааччылар
Микроспорияны мээнэ сылдьар куоскалар, куоска оҕолоро, ардыгар ыттар уонна ыалдьыбыт киһи тарҕатыахтарын сөп. Ыалдьыбыт киһиттэн уонна кини туттар малларын таҥаһын (тараах, таҥас, бэргэһэ, баттах кырыйар массыына, о.д.а.) сыстыахха сөп.
Трихофитияны ыарыылаах ынах сүөһү, тарбыйах, ардыгар сылгы уонна ыалдьыбыт киһи тарҕатыахтарын сөп.
Микроспорияҕа эбэтэр трихофитияҕа ыалдьыбыт кыыл түүтэ, тириитэ, тэллэйдээх хоһоҕото сиргэ түстэҕинэ, 1-3 ый устата ыарыыны тарҕатар кыахтаах. Бу сыстыганнаах тирии ыарыыларыгар сыстарга киһи ыарыыны утары охсуһар күүһэ (иммунитета) мөлтөөһүнэ, оҕо тириитэ ситэри сайда илигэ, олус көлөһүннүрүү, тириигэ баар хайа тардыы эмиэ оруоллаахтар.
Төбүрүөн сибикилэрэ, көстүүлэрэ
Ыалдьыбыт киһи тириитигэр кыһыл өҥнөөх, үксүн төгүрүк кытыылаах бөлтөйбүт кыра бээтинэ тахсар. Бээтинэ сыыйа-баайа улаатар, кытыытынан хаҕыланар, модьоҕолоох буолар. Бээтинэ ортотугар өҥө кубархай буолар, үрдүгэр хатырбыт хохтонор. Итинник бээтинэлэр үксүгэр сирэйгэ, моойго, санныга, илиигэ тахсаллар. Арыт кыратык кыһыйыан сөп.
Төбөҕө ыарыы таҕыстаҕына, баастар эбэтэр бээтинэлэр чуолаан оройго, чэчэгэйгэ баар буолаллар. Ыарыы саҕаланыытыгар бээтинэ тахсыбыт сиригэр хоһоҕолонон, хахтанан барар. Бу сыстыганнаах тэллэйдэртэн ыалдьыбыт баттах тостумтуо буолар, сырдыктыҥы бороҥ өҥнөөх хоһоҕонон бүрүллэр. Төбө тириитин үрдүгэр баттах 4 мм. үрдүккэ тоһутталанан барар, онон хайдах эрэ кырыллыбыт курдук көрүҥү биэрэр. Ол иһин “стригущий лишай” диэн ааттаабыттар. Ардыгар төбөҕө тахсыбыт баас улаатар, кытарар, иһэр, ириҥэрэр, ыалдьар. Оччоҕуна ыалдьыбыт киһи төбөтүн бааһа ыалдьар, кыраадыһа үрдүүр, уопсай туруга мөлтүүр.
Харыстанар сүбэлэр
Микроспориянан, трихофитиянан ыалдьыбыт оҕолор үтүөрүөхтэригэр диэри үөрэхтэн, араас спортивнай дьарыктартан босхолоноллор. Куорат дьиэлэрин киирэр ааннарыгар хаһаайына суох сылдьар эбэтэр тиэргэҥҥэ босхо сылдьар дьиэ кыылларын (куосканы, ыты) оҕолорго тыыттарыллыбат. Кыылы имэрийдэххэ, илиини булгуччу мыылалаан суунуллуохтаах. Бэйэ этин-сиинин, тыыттахха илиини булгуччу мыылалаан суунуллар. Бэйэ этин-сиинин, илиитин, таҥаһын-сабын ыраастык көрүнэн, чэгиэн-чэбдик сылдьар ордук.
Дьиэ кыылын кэмиттэн кэмигэр бэтэринээргэ көрдөрүллүөхтээх. Өскөтүн дьиэ кыыла (ыт, куоска) ыалдьыбыт сибикитэ билиннэҕинэ, бэтэринээргэ көрдөрөн эмтэтиллэр.
Атын киһи сотторунан, суунар тэрилинэн туттуллубат, таҥаһын, бэргэһэтин кэтиллибэт. Өскөтүн киһи тириитэ кыһыйар эбэтэр ымынах, баас таҕыстаҕына, тутатына бырааска эбэтэр дерматолог бырааска көрдөрөн эмтэнэр булгуччулаах. Микроспорияҕа уонна трихофитияҕа киһи ыалдьыбытын бигэргэтэр анаалыс тирии уонна венерическэй ыарыылар дьыспаансырыгар эрэ оҥоһуллар.
Онон микроспория (төбүрүөн), трихофития (модьуун) олус сыстыганнаах ыарыылар буолалларын умнумаҥ.
Саргылаана БАГЫНАНОВА.
