Kyym.ru Бу ый эрэгийиэннэр салалталарыгар кытаанах тургутуулаах буолла. Бэрэсидьиэн В.Путин быһаарыытынан бары биир ыйдаах “дьиэҕэ олорууга” бардыбыт. Коронавируһу утары охсуһууну эрэгийиэннэр салайааччыларыгар соруйда. Соцситимнэргэ “баччааҥҥа диэри былаас бэртикээлэ суох уҥа-хаҥас хамсаабатах күбүрүнээтэрдэргэ түһээн да баттаппатах эппиэтинэстэрин тоҕо сүктэрдэ” диэн соһуйдулар. Сорох “ньиэрбэ ыарыылаах” дьон соцситимнэргэ “эрэгийиэннэр суверенитеттарын параадын” тилиннэрдэ” диэн хой баһын кытта туойдулар.
Путин коронавируһу утары охсуһууну күбүрүнээтэрдэргэ биэрбитин мөлтөөһүн диир табыллыбат. Былаас муоһатын федеральнай киин син-биир тутан хаалар. Путин эрэгийиэннэри “бэйэҕитин ииттинэр харчыны өлөрө үөрэниҥ” диэн уһугуннара сатаабыта ыраатта. Онон кини “дьэ, билигин үлэлээн көрдөрүҥ, мин тас бэлиитикэнэн дьарыктаныам” диэтэҕэ.
Күбүрүнээтэрдэр доруобуйа харыстабылын эрэ буолбакка, эрэгийиэннэрин экэниэмикэтин, социальнай эйгэтин, олоҕун барытын быһаарар сүҥкэн эппиэтинэскэ түбэстилэр. Балаһыанньа уустук, коронавирус кэнниттэн аан дойду күүскэ уларыйыа, улахан кириисис кэлиэн, араас иирсии да үөскүөн сөп дииллэр. Онон коронавируһу утары охсуһууну байыаннай балаһыанньаҕа үөрэниигэ да тэҥниэххэ сөп. Күбүрүнээтэр мөлтөх буоллаҕына, эрэгийиэҥҥэ өлүү-сүтүү тахсар. Оҕо оонньуута буолбатах.
Өйдөөн көрдөххө, А.Николаев Ил Дархан буолуоҕуттан наар кириисистээх балаһыанньаны көннөрүүгэ үлэлээн кэллэ. 2018 с. бүддьүөт улахан дэписииттээҕэ. Ол айдаан өссө дириҥии илигинэ, А. Николаевы анаабыттара, дэписиити толорор харчыны булан сылы этэҥҥэ туораабыппыт.
Ити кэмтэн ыла Саха сирэ дойду биир кыанар, аныгы сайдыы олугар олорбут эрэгийиэн быһыытынан биллэн барда. Эрэгийиэннэр салайааччыларын сыаналыыр кииннэр А.Николаев үлэтин өрүү үрдүктүк сыаналыыллар. Икки сыл бүддьүөппүт туруктаах буолан, этэҥҥэ олордубут. Ил Дархан федеральнай киини кытта сатабыллаах үлэтин түмүгэр урут быһаарыллыбатах онко-, кардио кииннэр тутуллууларыгар, Өлүөнэни туоруур күргэ, тимир суол, массыына суолларын тутууларыгар, Арктика сайдыытын курдук сөҕүмэр бырайыактарга Саха сирэ элбэх харчыны ылар буолла.
Ону таһынан, стратегическэй тэрилтэлэрбитин өрөспүүбүлүкэ сабыдыалыгар төннөрүү барар. Аҕыйаҕы холобурдаатахха: “Саханефтегазсбыт”, бэл, сорох сиргэ бэнсиинин сыанатын чэпчэттэ. Эргиллибэттии былдьаттыбыт диэн сылдьыбыт “Якутскэнергобытыгар” гендириэктэринэн А.Стручков барда. “Алросаҕа” А.Дьячковскай куһаҕана суох үлэлиир.
Биллэн турар, Саха сиригэр мунньуллубут ити үлүгэр үпкэ ымсыырар, салайааччыбыт аптарытыатын мөлтөтөн, Саха сиригэр хаһаайынныан баҕалаах аҕыйаҕа суоҕа өйдөнөр. Ол да иһин буолуо, бассаапка, соцситимнэргэ өр буола-буола Ил Дарханы соруйан баһааҕырдар суруйуулар тахсаллар. Киирэллэрэ туох да суох буолан ыт айдаанын тардан, омугунан иирсиини күөттүү сатаатылар. Соторутааҕыта арыгыны бобо сылдьыбытынан туһанан хотута сатаабыттарын өйдөөбөт дьоммут “саха норуотун түһэрдэ” диэн ылыналлара букатын сыыһа. Оннук үөҕүллэр мөлтөх, итэҕэлтэн тахсыбыт норуот эбиппит буоллар, саха салайааччыта, өрөспүүбүлүкэтэ да суох олоруо этибит.
Айсен Сергеевич өһүргэммэт, холку, дьоһуннаах, публичнай, аһаҕас үлэлээх салайааччы быһыытынан М.Е. Николаевка олус майгынныыр. Михаил Ефимовиһы төһөлөөх үөҕэллэр, кырыыллар-таныйаллар этэй? Сорох хаһыаттар киһи дьоһунун түһэрэр эҥин араас уруһуйдары кытта таһаараллара. Бастакы бэрэсидьиэн ымыр да гыммата. Оттон атын эрэгийиэннэргэ күбүрүнээтэрдэр кириитикэни абааһы көрөн, бастакы уочарат дьону хабахха тыыннарар автократияны олохтоон барбыттара. Ол саҕана ити уу иһэ-иһэ хайгыыр Татарстаммытыгар бара сылдьыбыт дьон Шаймиев диктатуратыттан сөҕөллөрө, “Бабай эппитэ туолуохтаах” диэн остуолу охсо сылдьаллар диэн сөҕөн кэпсииллэрэ. Биһиэхэ дьону оннук хабахха тыыннарар суолу ким да тутуспакка кэллэ.
|
А.Николаев боломуочуйатын иһинэн үлэтин үчүгэйдик толоро сылдьар. Бу билигин аан дойдуну тобуктаппыт коронавирустан өрөспүүбүлүкэни көмүскүүр, бөҕөргөтөр тустаах уураахтары, ыйаахтары, быһаарыылары ылынар. Коронавирус бүтүө, оттон өрөспүүбүлүкэ салгыы олоруон наада. Халааҥҥа, сайыҥҥы баһаардарга бэлэмнэнии уо.д.а. кыһалҕалар олус элбэхтэр. Балар эмиэ умнуллубакка сааһыланан быһаарылла сылдьаллар. Онон маннык кытаанах кэмҥэ Ил Дархан А.Николаев, өрөспүүбүлүкэ салалтатын тула түмсэрбит, үлэлэрин өйүүрбүт улахан суолталаах. |
Владимир СТЕПАНОВ, kyym.ru
