Аар кырдьаҕас Бүлүү хотун
Арчылаан, харайан ииппит
Алгыстаах уолан оҕото
Уһун тускулаах буоллаҕыҥ,
Уолан бараммат уйгулаах
Улахан олоххо ананнаҕыҥ! –
диэн Дапсы, Баһылай Бырдьахаан, Сиэн Чолбодук, Дьэпсэ Буурай, Таатта оҕото Тарабыыкын “Сэргэлээхпитигэр” хоһооннорун Сунтаар Бүлүүчээниттэн төрүттээх, саха салаатыгар 1957-1962 сс. бииргэ үөрэммит доҕордоругар, СӨ үөрэҕириитин бэтэрээнигэр, РФ суруналыыстарын сойууһун чилиэнигэр, “Гражданскай килбиэн” бэлиэлээх Виктор Николаевич Омуков анаабыттар. Хоһоон быйыл күн сирин көрбүт “Олоҕун анала – төрөөбүт дойдуга таптал” (“Саха сирин үлэһит дьоно” сиэрийэ) кинигэҕэ киирэ сылдьар.
13 сыл иһигэр 8 кинигэни суруйан хаалларан, аны бэйэтин туһунан кинигэ таҕыстаҕа. Ол туһунан муус устар 6 к. ДьУоХХ министиэристибэтин мунньахтыыр саалатыгар мустубут биир дойдулаахтара, оҕолоро, сиэннэрэ санааларын үллэһиннилэр. Кинигэни СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, бибилэтиэкэр, В.Н. Омуков балта Наталия Николаевна Алексеева хомуйан оҥордо. 39 киһи ахтыыта, дьоҕус ыйынньык уонна Виктор Омуков араас сылга суруйбут ыстатыйалара киирбиттэр. Саха сиригэр алмаас баарын бастакынан дакаастаан суруйбут П.Х. Староватов, Бүлүү өрүс экологията, тыа сирин нэһилиэктэрэ, Аҕа дойду сэриитэ, университет, сопхуос олоҕо, о.д.а. кими баҕарар долгутар, кэрэхсэтэр тиэмэлэргэ, кыһалҕаларга “Ильич уоттара” (“Сунтаар сонуннара”), “Кыым”, о.д.а. хаһыаттарга, сурунаалларга В. Омуков санаатын аһаҕастык эппит эбит. Холобур: “Кини чопчу ыйбыт Аччыгый, Улахан Ботуобуйа, Чуона диэн сирдэргэ, “Мир” трубка, алмаас баара науканан дакаастаммытын быһыытынан, Саха сиригэр алмаас бастаан көстүбүтэ 55 сылынан, П.Х. Староватов аатын норуотугар биллэр гына дорҕоонноохтук ааттыыр кэм кэллэ” (Чолбон, 2004, 10 №). “Бүлүүчээни Мииринэй тэрилтэлэрин кытары ситимнээн, алмаасчыттары, гаас үлэһиттэрин тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатынан хааччыйыахха” диэн санаа, тыл да, хаһыакка да элбэхтик этиллибитэ. Ол болҕомтоҕо ылыллыбакка уонна улуус кииниттэн ырааҕын буруйугар, Бүлүүчээн нэһилиэгэ билигин эстэр турукка киирэн турарыттан хомойобун” (Кыым, 06.05.2010), “... оһорбо сир оройуон аайы олус элбэх. Онон хорутуллан түргэнник бааһына буолар кыахтаахтар. Быйыл күһүҥҥүттэн саҕалаан Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ, бырабыыталыстыбата 4 Бүлүү улууһугар булгуччу бурдук ыһыытынан дьарыктаналларын курдук дьаһал таһаарыахха сөп дии саныыбын. Оччоҕо кэлбит уһун кураан сылларга өрүһүнүөхпүтүн сөп” (Кыым, 16.08.2012).
Билигин тыа дьонун ити курдук араас кыһалҕатын сытыытык туруорсар, салалтаны болҕойорго ыҥырар уопсастыбаннай кэрэспэдьиэннэр, интэлигиэнсийэ килбиэннэрэ тарбахха баттаналлар. Бу кинигэ барыбытыгар киһи килбиэннээх олоҕо маннык буолар эбит диэн кэрэһилии туруоҕа.
Егор Николаев,
“Хатан” сурунаал эрэдээктэрэ.
