Быыбар диэн тылы иһиттэхпинэ, “Бука бары быыбарга!” (“Все на выборы!” диэн этиини санаан кэлэбин. Билиҥҥи кэмҥэ бу этии төһө оруннааҕа буолла?
Быйыл күһүн дойдуга улахан суолталаах Судаарыстыбаннай дуума дьокуттааттарын талар быыбар буолуохтаах. Онуоха үгүс аҕам саастаах дьон сэбиэскэй иитиилээх буолан, гражданскай эбээһинэстэрин булгуччу толорор өйдөбүллээхтэр уонна быыбар туһунан тус санаалаахтар, ураты толкуйдаахтар.
Быыбардарга ыччат төһө көхтөөҕүй? Кинилэр быыбар туһунан туох өйдөбүллээхтэрин билээри, тугу саныылларын туоһуластым.
ЫЙЫТЫК:
1. Күһүн туох быыбара буолаары турарый? Билэҕин дуо?
2. Эн быыбарга кыттааччыгын дуо? Тус санааҕар, эн куолаһыҥ төһө суолталаах буолуой?
3. Саамай таһаарыылаах үлэлээх дьокутааттартан, салайааччылартан кимнээҕи билэҕиний?
4. Ханнык бэлитиичэскэй баартыйалар баалларый?
5. Уопсайынан, киһи быыбарга кыттара наада дуу, суох дуу?
6. Арай, эйигин “бэлиитикэҕэ холонон көр” диэтиннэр – хайыаҥ этэй?
Александр Кривошапкин, эдэр исписэлиис:
– Күһүн Судаарыстыбаннай дуумаҕа Сахабыт сирин аатыттан дьокутааттары талыахтаахпыт диэн билэбин. Мин сокуоннай сааспын туолуохпуттан куоластааһыҥҥа мэлдьи көхтөөхтүк кыттабын, быыбары көтүппэт буола сатыыбын. Саамай таһаарыылаахтык үлэлээбит салайааччынан өрөспүүбүлүкэ бастакы бэрэсидьиэнэ Михаил Николаевы ааттыам этэ. Оттон бэлиитикэ баартыйаларыттан “Биир ньыгыл Арассыыйа”, “Сиэрдээх Арассыыйа”, “Родина”, “Новые люди”, “КПРФ”, “ЛДПР” диэннэри билэбин. Тус санаабар, быыбарга кыттар наада, онон эбээһинэс курдук ылынар суолталаах. Биллэн турар, холонон көрүөм этэ, миигин итэҕэйэн куоластаабыт дьон интэриэстэрин көмүскүөм этэ дии саныыбын.
Антон Васильев, Ыччат парламенын салайааччыта, “AYAR” ыччат түмсүүтүн салайааччыта, “Саха” НКИХ үлэһитэ:
– Мин быйыл ХИФУ устуоруйаҕа факультетын кыһыл дьупулуомнаах бүтэрдим. Дьэ, бу ыйытыкка маннык санаалаахпын уонна үөрүүнү кытта хоруйдуубун.
Быйыл РФ Судаарыстыбаннай дууматын быыбара буолаары турар. Биир мандааттаах быыбардыыр уокуруктан биир дьокутааты талабыт уонна баартыйалар испииһэктэринэн куоластыыбыт. Мин хас сырыы аайы быыбарга куоластыы тиийээччибин. Бу маннык тэрээһиҥҥэ кыттыы уопсастыбаннай көрүүгүн туруорсуу диэн өйдүүбүн. Судаарыстыба, олорор өрөспүүбүлүкэҥ, нэһилиэгиҥ сайдыытын быһаарар эппиэттээх түгэҥҥэ кыттаҕын.
Быйылгы быыбарга кыттар хандьыдааттартан Галина Иннокентьевна Данчикованы билэбин, кини наһаа таһаарыылаахтык үлэлиир салайааччы дии саныыбын. Бэйэм салайар үлэҕэ холонон көрө сылдьар буоламмын, салайааччы норуокка, ыччакка чугаһын бэлиэтиэм этэ. Бу соторутааҕыта СӨ Ыччат парламенын кытта дьүүллэһии ыытан, саҥа Федеральнай сокуоҥҥа “О молодежной политике РФ” этиилэри киллэрбитэ. Салгыы баартыйалар тустарынан эттэххэ, Судаарыстыбаннай дуума ааспыт ыҥырыгар түөрт баартыйа киирбитэ. Ол – “Биир ньыгыл Арассыыйа”, “КПРФ”, “ЛДПР” уонна “Сиэрдээх Арассыыйа”. Миэхэ “дьокутаат буол” диэтэхтэринэ, быыбарга харса суох кыттан көрүөм этэ. Оттон дьокутаат буоларбын-буолбаппын норуот быһаарыаҕа дии саныыбын.
Дария Филиппова, “Подруги-Дьүөгэлэр”, Саха сирин дьахталларын аһаҕас пуорумун “Молодая Якутия” хайысха салайааччыта:
– Судаарыстыбаннай дуума дьокутааттарын талар быыбар буолуохтаах. Тус бэйэм мэлдьи куоластыыбын. Мин куолаһым тугу да быһаарбат диэн санаабаппын, быыбарга өрүү көхтөөхпүн. Билиҥҥи кэм дьокутааттарыттан Алена Атласова наһаа таһаарыылаахтык уонна ситиһиилээхтик үлэлиир дии саныыбын. Дьоҥҥо-сэргэҕэ саамай биллэр баартыйалар баалларын куоластааччылар эндэппэккэ билэллэр. Өссө “Новые люди” диэн баартыйа эбии төрүттэммит эбит. Быыбарга эбэһээт кыттыһыахха, куоластыахха наада. Онтон куоластаан талбыт дьокутааттаргыттан үлэни ирдиэхтээххин. Кинилэр тугу былааннаабыттара олоххо киирэн истэҕинэ, өссө сайдан иһиэхпит. Ол туһугар дьокутааттар үлэлэрин интэриэһиргиир суолталаах. Үтүө дьокутаат буоларга юридическай, экэнэмиичэскэй хайысхаларга чиҥ билиилээх буолуохха наада. Мин бакаа билиим итэҕэс, онон дьокутаат буоларга бэлэмим суох. Кэнэҕэһин сайдан истэххэ, уларыйыы-тэлэрийии буолуон сөп буоллаҕа.
Альберт Третьяков-Куйаар Уола, эдэр ырыаһыт:
– Госдуумаҕа дьокутааттар быыбардара буолаары турарын куйаар ситимиттэн ааҕан билэбин. Бэйэм бэлиитикэҕэ сыһыана суох киһибин, тэйиччибин. Олохпор биирдэ куоластыы сылдьыбытым, кэлин киһи куолаһа тугу да быһаарбат курдук саныыбын, ол иһин быыбарга кыттыбаппын. Саамай тиритэн-хорутан үлэлиир, норуот санаатын туруорсар дьокутаатынан Федот Тумусовы ааттыам этэ. Оҕо сырыттахпына быыбар өрө күүрүүлээхтик, туох эрэ наһаа улахан бырааһынньык курдук ааҕар этэ. Билигин субу-субу ыытыллар курдук, ол иһин дьон салгыбыт, сылайбыт да буолуон сөп. Билигин быыбар киһини тардыбат дии саныыбын. Мин бэлиитикэҕэ ананан төрөөбүт-үөскээбит киһи буолбатахпын, онон ханнык да балаһыанньаҕа дьокутаат буолбатым буолуо. Тус сыалым-соругум букатын атын, олох туспа санаалаах киһибин.
Ариадна Винокурова, эдэр урбаанньыт, блогер:
– Туох быыбара буолаары турарын билбэппин. Быыбарга төрүт кыттааччым суох, бэлиитикэттэн букатын ыраах сылдьабын. Мин санаабар, билигин блогердар, элбэх киһи көрөр-истэр, интэриэһиргиир дьоно элбэх үлэни-хамнаһы ыытыахтарын сөп дии саныыбын. Аҥаардас куйаар ситимин көмөтүнэн көмөҕө наадыйар дьоҥҥо үтүө дьыаланы оҥоруохха сөп. Холобур, суһаллык эпэрээссийэлэнэ барар дьоҥҥо үбүнэн көмөлөһүүгэ харчы хомуйуу, үтүө аахсыйаҕа кыттыһыы, элбэх оҕолоох ыалга көмөлөһүү, олорор куораты хомуйуу, чэбдигирдии, субуотунньуктары тэрийии, бэйэ-бэйэҕэ көмөлөһүү үксэ куйаар ситимин платформаларын көмөтүнэн ыытыллар. Бу үтүө үлэ-хамнас, ситиһии дьоҥҥо тарҕанан, атыттарга үтүө холобур буолар дии саныыбын. Мин билэр бэлитиичэскэй баартыйаларбар “Биир ньыгыл Арассыыйа” киирэр. Оттон быыбарга кыттыы туһунан эттэххэ, норуот оннугар барытын дьокутааттар, салайааччылар бэйэлэрэ быһаарар курдуктар, көннөрү дьон санаата, баҕата соччо-бачча аахсыллыбат курдук. Биир бэйэм быыбарга кыттыам суох этэ. Тоҕо диэтэххэ, көҥүл санаалаахпын, туохтан да хаайтарбакка сылдьар олоҕу баҕарар киһибин.
Ираида Коркина, суруналыыс:
– Арассыыйа үрдүнэн Судаарыстыбаннай Дуума дьокутаатын талыахтаахпыт. Куоласпын биэрэ тиийэ сатааччыбын. Кэлиҥҥи кэмҥэ хас биирдии киһи быыбарга кыттыахтаах диэн санааҕа кэллим. Өскөтүн, интэриэһиргээбэт, сылдьыбат буоллахпытына, быыбар туохха наадалаах буолуоҕай? Бука бары холбоон биир сүүнэ дойду буолабыт. Хас биирдии тоһоҕо, кыра сапчаас элбэҕи быһаарар дииллэринии, маннык инники дьылҕаны быһаарар хамсааһыҥҥа кыттыахтаахпыт. Ол эрээри, быыбар чиэһинэй, ыраас буолуохтаах.
Таһаарыылаахтык үлэлиир дьоҥҥо Мишустины, Лаврову, Собянины уонна Матвиенконы киллэриэм этэ. Кырдьыгынан эттэххэ, салайааччылары, дьокутааттары наһаа билэттээбэт эбиппин. Уонна, оттон, Путиммыт син тугу эрэ үлэлии, кыһалла-мүһэллэ сырыттаҕа.
Мин бэлиитик буолуом суоҕа этэ, атын эйгэлээхпин. Туораттан көрдөххө, бэлиитик үлэтэ чэпчэки курдук, ис-иһигэр киирдэххэ интириигэтэ, истириэһэ элбэх буоллаҕа.
Хоруй да араастаах
Ааттарын-суолларын этэн туран, хорсуннук хоруйдуур ыччаттар аҕыйах буолан биэрдилэр. Үгүстэр хоруйдууртан куотуна сатаан, көннөрү: “Ээ, мин быыбар туһунан туох да өйдөбүлүм суох”, – дииллэр. Кинилэр истэригэр маннык санаалаахтар бааллар:
***
Кырдьыгынан эттэххэ, бэлиитикэни интэриэһиргээбэппин, наадыйбаппын. Үлэбитигэр “куоластыы бар” диэн модьуйдахтарына, ыйыллыбыт хандьыдаакка куоласпын тиийэн биэрэбин уонна бүттэ. Быыбарга оннук айылаах боччумнаахтык сыһыаннаспыппын өйдөөбөппүн.
***
Мин биир даҕаны бэлиитиги билбэппин ээ. Миниистир үөһэ миниистир, дьокутаат үөһэ дьокутаат буолан олоробут дии. Салайааччыларбыт син үлэлии сатыыллар эрээри, итэҕэс-быһаҕас син биир элбэх. Туохха барытыгар сыана үрдүү турдаҕына, тоҕо да куоластаан сордонобутуй? Хамнас үрдүүрүн туруорсаллара буоллар, атын хартыына буолуо этэ.
***
Мин ааппын суруйар буоллаххына, хоруйдаабаппын. Итинник ыйытыктарга эппиэттиирбин сөбүлээбэппин. Чэ сөп.
***
“Урут быыбар улахан бырааһынньык курдук буолар этэ” диэн дьонум кэпсииллэрин истэр этим. Улаатан баран, устудьуоннуу сылдьан иккитэ куоластаабытым. Аан бастаан куоластааччы үрдүк аатын сүкпүппэр уруучука биэрбиттэрэ. Билиҥҥи быыбардары итэҕэйбэппин ээ, албын-көлдьүн үлэ-хамнас элбэхтик ыытыллар быһыылаах. Тус санаабар, соҕотох мин куолаһым тугу да быһаарбат, эрдэттэн барыта оҥоһуллубут исхиэмэнэн барар дии саныыбын. Ол иһин быыбарга кыттыбаппын, күһүн даҕаны барбатым буолуо.
Эдэр дьон санаатын сурукка тистэ
Екатерина АФАНАСЬЕВА
