Бүгүн норуоттар икки ардыларынааҕы төрүт олохтоох аҕыйах ахсааннаах омуктар күннэрэ бэлиэтэнэр. Арассыыйаҕа саамай аҕыйах ахсааннаах норуоту ааттаатылар.
Ол курдук, Чукоткаҕа Беринговскай оройуоҥҥа олорор керектэр (бэйэлэрин анкалгакку "муора кытылын олохтоохторо") ааттаммыттар. Бу туһунан Бүтүн Арассыыйатааҕы нэһилиэнньэ биэрэпиһин Медиаофиһа иһитиннэрэр. Билигин бэйэлэрин керектэрбит диир 4 киһи бэлиэтэммит, оттон керек тылынан 10 киһи саҥарар. Санатар буоллахха,төрүт олохтоох аҕыйах ахсааннаах норуттарынан 50 тыһ. кыра киһилээх омуктары билинэллэр, кинилэр былыр-былыргыттан төрүт сирдэригэр олохсуйан, тылларын, култуураларын тутан хаалбыттар. Маннык аҕыйах ахсааннаах норуот дойдуга Европа чааһын хоту өттүгэр, Кавказ, Сибиир уонна Уһук Илин эрэгийиэннэригэр түөлбэлээн олороллор. Төрүт олохтоох аҕыйах ахсааннаах норуоттарга, 2010 сыллааҕы биэрэпис дааннайдарынан, 316 тыһ. киһи киирсэр. Саамай бөдөҥнөрө — ненецтэр (44640 киһи), абазиннар — 43341, эбэҥкилэр — 37843 киһи. 2010 сыллааҕы биэрэпискэ алютордар диэн Камчаткаҕа олорор норуот бэрэстэбиитэлэ биир да суоҕа ааттмааты, оттон кинилэр төрүт олохтоох аҕыйах ахсааннаах 47 омук испииһэгэр киирсэллэр, ол эрээри, 25 киһи алютор тылын билэрин ыйбыт.
