Саҥа үөрэх дьыла тигинээн тиийэн кэллэ. Билигин уһуйаан иитиллээччилэригэр уонна оскуола үөрэнээччилэригэр олох “оргуйан” олорор буолуохтаах. Төрөппүттэр оҕолорун үөрэх-билии аартыгар атаараары түбүгүрэ сырыттахтара...
Оҕону оскуолаҕа тэрийии төһө ороскуоттааҕый? Быһа холоон төһө үп барарый? Оскуола малыгар-салыгар сыана хайдаҕый? Ким хантан атыылаһарый? Ийэлэр кэпсээннэриттэн билиэҕиҥ.
Екатерина Тихонова, Ньурба улууһун Хатыытыттан:
– Икки оҕолоохпун. Кыыһым биэстээх, оттон уолум иккилээх. Иккиэн – уһуйаан иитиллээччилэрэ. Оҕолору уһуйааҥҥа тэрийии соччо ороскуота суох эбит. Оскуолаҕа бардахтарына, түбүк-садьык элбииһи. Ол гынан баран кырачааннар түргэнник улааталлар. Ол иһин сыл ахсын саҥа таҥас атыылаһабыт. Холобур, наскытыттан саҕалаан утуйар таҥаһыгар тиийэ. Онно эбии уруһуйдуулларыгар, дьарыктаналларыгар аналлаах тэриллэр эмиэ испииһэккэ киирэллэр. Кыыс оҕоҕо баттах туттарар дьэрэкээн сокуолка эҥин элбэх буоллаҕа. Биһиги, куораттан ыраах олорор буоламмыт, интэриниэт-маҕаһыын өҥөтүн туһанабыт. Чопчу төһө үп ороскуоттанарын билбэппин эрээри, ортотунан 15-20 тыһ. солк. тиийэ сыһара буолуо. Харчы ордук таҥаска (ис таҥаска) барар дии саныыбын. Арай, анаан-минээн таҥна-сапта диэн, быйыл Дьокуускайга кэлэн барбыппыт.
Дария Яковлева, Дьокуускайтан:
– Уолум Максим быйыл 3-с кылааска Дьокуускай куорат 17-с №-дээх оскуолатыгар киириэхтээх. Оскуолаҕа икки ый инниттэн ыксаабакка тэриммиппит, оннук быдан табыгастаах. Үөрэххэ аналлаах тэтэрээти, уруучуканы, о.д.а. интэриниэт саайтыттан ылбыппыт. Оҕобун кытта дэриэбинэҕэ сынньана сылдьан, биир киэһэ онлайн-маҕаһыынтан талбыппыт, уолум наадалааҕын бэйэтэ булар-талар. Итинник дьаһаныы, атырдьах ыйыгар сыана үрдээбитин кэннэ атыылаһыахтааҕар, быдан барыстаах.
Оскуолабыт пуормата барыларыгар биир. Сыл ахсын биир дьүһүннээҕи, биир быһыылааҕы-таһаалааҕы анал маҕаһыынтан төрөппүттэр атыылаһабыт. Сыана улаханнык халбаҥнаабат курдук. Маны таһынан, интэриниэт-маҕаһыыннарыгар чэпчэтиини кэтии сылдьан, ырбаахы эҥин ылан кэбиһэбит. Оҕолорбутугар успуорт пуорматын, төрөппүттэр уопсай сүбэнэн, эмиэ удамыр сыанаҕа боростуойу атыылаһабыт. Онон ким даҕаны уһулуччу пуормалаах буолбат, барыларын киэнэ биир. Үрүсээгин хас да сыл кэттэ, үчүгэй хаачыстыбалаах, сиһигэр сөптөөх. Онон төрөппүттэргэ сүбэлиэм этэ: күһүн сыана ыарыы илигинэ эрдэттэн сэмээр дьаһанар ордук. Күннээҕи таҥаска үбү олус ыыппакка, ол оннугар үчүгэй хаачыстыбалаах кыһыҥҥы куурканы, атах таҥаһын, үрүсээги, о.д.а. ылар ордук.
Маны таһынан, туох да диэбит иһин, дойду бэрэсидьиэнэ көрбүт 10 тыһ. солк. эмиэ сүрдээҕин абыраата. Өссө уолбутугар хоһун өрөмүөннээн биэрэммит, 3-с кылаас үөрэнээччитэ туспа хостонно. Саҥа үөрэх дьылын көрсөргө бэлэммит!
Жанна Максимова, Амматтан:
– Биһиги оҕобут быйыл бастакы кылааска киирэр. Онон долгуйуу да, үөрүү да баар. Оҕо таҥаһыгар, үөрэххэ туттар тэрилигэр элбэх үп ороскуоттанар эбит. Сыана бөҕөтө диэн сөхтүбүт. Таҥас сыаната ыарахан. Биллэн турар, оҕобутугар сыл ахсын саҥа таҥаһы атыылаһа сатыыбыт, түргэнник улаатар буоллаҕа. Аны билигин, оскуола үөрэнээччитэ буолбутун кэннэ, таҥаһын өссө көрөр буоллахпыт. Уопсайа биир оҕону оскуолаҕа тэрийиигэ 20-чэ тыһ. солк. барда быһыылаах. Ити – кыһыҥҥы таҥастарын аахпакка туран. Таҥастары Москубаттан уонна Дьокуускайтан атыыласпыппыт. Сайын аайы оҕобутун муораҕа сырытыннара сатыыбыт, сынньалаҥ кэмигэр маҕаһыыннарга сылдьан таҥас-сап көрүнэбит.
Александра Оленева, Горнай Бэрдьигэстээҕиттэн:
– Биһиги ыал икки уол оҕолоохпут. Быйыл улахаммыт маҥнайгы кылааска киирээри долгуйа сылдьабыт. Кырабыт дьааһылаҕа сылдьар. Саҥа үөрэх дьылыгар бэлэммит, “Оскуола баһаарыгар” сылдьан наадалаахпытын ылыммыппыт. Куоракка маҕаһыын арааһа элбэх, сыана да араас буолар эбит. Бастаан куйаар ситимигэр киирэн балаһыанньаны үөрэппитим, ханна туох чэпчэтии баарын билбитим-көрбүтүм. Ол кэннэ, дьэ, куоракка кэлэн маҕаһыыннары кэрийбиппит. Хата, оҕобут таҥаһын наһаа харыстаан, үчүгэйдик кэтэр. Ол иһин кыччаабыт таҥастарын сааһылаан быраатыгар ууран иһэбит. Бэйэм олус долгуйар буоламмын, саҥаттан саҥаны атыылаһа туруохпун баҕарабын. Таҥас атыылаһарга сүрүн ирдэбилим диэн, улаатыннара уонна үчүгэй хаачыстыбалааҕы талан ылабын. Сыана кыһыҥҥы таҥаска аһара үрдээбит эбит. Оҕо кууркатыгар, унтуутугар, бэргэһэтигэр баһыллар үп баранар, улахан киһиттэн туох да атына суох. Оттон көннөрү күн аайы кэтиллэр таҥастары интэриниэттэн удамыр сыанаҕа ылыахха сөп, оннук икки төгүл барыстаах буолар. Инньэ гынан саҥа үөрэх дьылыгар улахан уолбутун – 30 тыһ. солк., кырабытын 15 тыһ. солк., тэрийдибит.
Светлана Абрамова, Дьокуускайтан:
– Мин кыыһым быйыл 2-с кылаас үөрэнээччитэ буолла. Ааспыт сылга тэҥнээтэххэ, быйыл оскуолаҕа тэринии сүпсүлгэнэ быдан чуумпутук ааһан эрэр курдук. Ол гынан баран син биир үөрүүлээх уонна долгутуулаах түгэн буоллаҕа. Былырыын сөбүлээбиппитин барытын атыыласпыт буоллахпытына, быйыл ымпыктаан-чымпыктаан толкуйдаан туран наадалаахпытын эрэ ылынныбыт. Куоракка буола турар “Оскуола баһаарыгар” сылдьыбыппыт, саҥа пуорма атыыласпыппыт. Маны таһынан, үрүсээкпитин көннөрү таҥас матырыйааллаахха уларытан биэрдибит. Былырыын сыаналаах, хаачыстыбалаах, дьэрэкээн өҥнөөх үрүсээги ылбыппыт эрээри, ыйааһына ыарахан буолан бэрбитэ. Өссө успуорт көстүүмүн уонна атах таҥастарын саҥардыахтаахпыт. Олору баһаартан буолбакка, маҕаһыынтан ылыахпыт диэн былаанныыбыт. Төрөппүт быһыытынан оҕо таҥаһыгар хаачыстыбаҕа ордук болҕомто уурабын. Аһара чэпчэки сыаналааҕы ыллаххына, син биир түргэнник алдьанар, элэйэр. Ол иһин икки-үс ороскуокка барбакка, биирдэ үчүгэйи ылар ордук дии саныыбын.
Биллэн турар, оҕо улаатан истэҕин аайы ороскуота элбиир, ирдэбилэ уларыйан иһэр. Онон ороскуот хас сыл ахсын кыччаан испэт, төттөрүтүн, улаатар. Оҕо сайдыытыгар аналлаах малга-салга, эбии үөрэххэ харчыны кэрэйбэппин, төһө кыалларынан усулуобуйаны тэрийэ сатыыбын. Сүрүн үп кыһыҥҥы таҥаска баранар уонна кыһын тымныыга оскуолаҕа, куруһуокка таһыыга элбэх соҕус ороскуоту көрсүөххэ сөп. Кыһын тымныыга оптуобуска анньыспакка, таксыынан сылдьааччыбыт, айаҥҥа харчы ороскуоттанар. Быһа холоон, билии күнүгэр бэлэмнэниигэ 20-30 тыһ. солк. сыл ахсын баранар. Кыыһым өссө уруһуйдьут буолан, кэнсэлээрийэ табаарыгар балай да элбэҕи атыылаһабыт. Өссө сибэкки дьөрбөтүн эмиэ боростуой соҕуһу ылар ордук, букет сыанатыгар элбэх үбү барыыр табыгаһа суох дии саныыбын. Чэ, кылгастык кэпсээтэххэ ити курдук.
Милена Борисова, Дьокуускайтан:
– Биһиги Дьокуускайга олоробут, быйылгыттан элбэх оҕолоох ыал ахсааныгар киирбиппит. Улахан уолбут Айтал 10 саастаах, быйыл 5-с кылааска киирэр, орто сүһүөх үөрэнээччитэ буолла. Мин, кырачааннарбын көрөн, дьиэҕэ олоробун. Биллэн турар, сыл ахсын оскуолаҕа барарга бэлэмнэнэбит. Бастакы кылааска киирэригэр улахан ороскуоту көрсүбүппүт. Барыта саҥаттан бэринии-тэринии бөҕөтө буолбуппут. Онтон улаатан истэҕин аайы туох наадалааҕын бэйэтэ быһаарар. Быйыл “Оскуола баһаарыгар” Владивостокка барбыта. Оҕо түргэнник улаатар буолан, атах таҥаһын уонна оскуола пуорматын сыл аайы ылабыт. Былырыын оннооҕор таҥаһа кыччаан хаалан, сылга иккитэ ылан турардаахпыт. Хата, билигин араас көмө бөҕөтө баар буолан, уруучуканы, тэтэрээти, о.д.а. бытархайы ыларга табыгастаах. Оскуолатааҕы тэриллэрин бэйэтэ көрөн атыылаһар. Сүрүн үп кыһыҥҥы таҥаска, үчүгэй үрүсээккэ, атах таҥаһыгар баранар. Сыл ахсын оҕону тэрийиигэ 10 тыһ. солк. саҕалаан үп барар, төрөппүт хайдах хаачыстыбалаах таҥаһы таларыттан тутулуктаах. Онон чопчу “бу баччаны барыыбыт” диэн этэр кыах суох, ким хайдах дьаһанарынан буоллаҕа.
Тамара Федотова, Дьокуускайтан:
– Мин 3 оҕолоохпун. Бакаа улахаммыт эрэ – оскуола үөрэнээччитэ. Быйылгы үөрэх дьылыгар үчүгэйдик бэлэмнэнэ иликпит, “Оскуола баһаарыгар” төрүкү сылдьыбаппыт. Аҕыйах сыллааҕыта ааһан иһэн көрдөхпүнэ, сыаналара маҕаһыын сыанатыттан туох да уратыта суох этэ. Ол иһин маҕаһыыннары кэрийэн оҕобутун бэрийээччибит. Үөрэх тэрилэ, атах таҥаһа, саҥа таҥас син биир сыл аайы ылыллар. Билигин атах таҥаһын, уруучуканы, тэтэрээти уонна успуорт пуорманы атыылаһан олоробут. Икки сыл кэриҥэ дьиэттэн олорон үөрэммиттэрэ. Быйыл балаһыанньа хайдах буоларыттан көрөн, тэринэн иһиэхпит. Биллэн турар, туохха барытыгар сыана үрдүү турар. Хата, интэриниэт-маҕаһыыннар баар буолан абырыыллар, син кыраны да буоллар, кэмчилиэххэ сөп дии саныыбын. Төһө кыалларынан эргэрбити, элэйбити сыл устата саҥардан, уларытан биэрэбит. Онон оҕону оскуолаҕа тэрийиигэ чопчу төһө үп барарын бу диэн этэр күчүмэҕэй.
Кэлэн иһэр саҥа үөрэх дьылынан үөрэнээччилэри, уһуйаан иитиллээччилэрин уонна устудьуоннары эҕэрдэлиибит! Төлөннөөх эҕэрдэни бары уһуйааччыларга уонна төрөппүттэргэ тиэрдэбит. Таһаарыылаах, ситиһиилээх үөрэх дьыла этэҥҥэ саҕаланарыгар баҕарабыт. Ким билиилээх – ол кыайыылаах!
Екатерина АФАНАСЬЕВА.
