ЕВА КУЗЬМЕНКО – ХАС БИИРДИИ АРТЫЫС ОРУОЛУН ИТЭҔЭТИИЛЭЭХТИК, ИСТИҤНИК, ДЬОҤҤО ТИЭРДЭРДИИ ТОЛОРУОХТААХ

Сахалыы сериаллар. Киһи кинилэри хас киэһэ ахсын кэтэһэр. Дьоруойдарбыт чугас ыалларбыт, үөлээннээхтэрбит кэриэтэ хас биирдии бэйэбитигэр кэргэннэһэн хааллылар. Бэнидиэнньиктэн –чэппиэргэ диэри саха ыала күннээҕи түбүктэн сылайан кэлэн, сынньалаҥ-дуоһуйуу тыына буолбут сериаллары эрэ көрдөҕүнэ налыйар, уоскуйар, кута-сүрэ оннун булар.

Бу соторутааҕыта «Саха» НКИХ киэһээҥҥи биэриитигэр «Дьол Тааһа» диэн саҥа бырайыак сериаллара саҕаланна. Бу сериалга биир ураты дьикти уобарас кыыс баар - Кристина Егорова. Кыыс оҕо кылааннааҕа, сытыы-хотуу, киирбит-тахсыбыт. Элбэх дьон, кини уобараһын бу иннинэ көстүбүт «Хаһан сайын буоларый?» киинэҕэ баар Сусанна мэтириэтигэр маарыннаппыттара, өссө куоһарар диэбиттэрэ.

«Дьол Тааһа» сериалга, Кристина Егорова оруолун – эдэркээн, талааннаах кыыс Ева Кузьменко толордо. Ева киинэҕэ бу бастакы оруола буолбатах. Кини хайыы-үйэ бэйэтэ сэмэй да буоллар фильмографиялаах идэтийбит артыыска. Сүрдээх сахалыы иитиллээх, уу сахалыы иҥнибэккэ саҥарар, киэҥ кругозордаах, билиилээх-көрүүлээх, интеллигентнай аныгы кэм Кэрэ Куота.

Бүгүн кэрэчээн саха кыыһа Ева Кузьменко – «Кыым» хаһыат ыалдьыта.

-Ева, саха киһитини сиэринэн кимтэн кииннээххин, хантан хаанааххын билиһиннэриэҥ буолаарай?

-Мин бэйэм Дьокуускай куоракка төрөөбүтүм, улааппытым. Ийэм Никитина Любовь Алексееевна Дьааҥыттан төрүттээх. Эһээм Никитин Алексей Васильевич (ийэм аҕата) эбээн киһитэ, – Булууҥ улууһун Хара Уулааҕыттан кэлэн Верхоянскайга олохсуйбут. Оттон эбээм Никитина Евдокия Романовна (ийэм ийэтэ) – омугунан эбэҥки, төрүт Дьааҥы, эмиэ аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттартан төрүттээх. Оттон аҕам – Кузьменко Михаил Иванович соҕуруу дойдуттан сылдьар, Украина норуотун уола, Житомир куораттан сылдьар.

-Тыый, олох интернациональнай дьиэ кэргэн эбиккит, дьонуҥ хайдах билсибиттэрий?

- Аҕыһуонус сылларга аҕам Дьокуускайга кэлэн ийэм тэрилтэтигэр суоппарынан үлэлии киирбит. Онно эдэр дьон үлэлэринэн бииргэ айанныы сылдьан билсэннэр, харахтарынан хайҕаһан, сүрэхтэринэн сөбүлэһэн ыал буолбуттар. Аҕам хас да сылы быһа ухаасыбайдаабыт ийэбин уонна дьэ кыыс сүрэҕин ылан, сүбэлэрин холбообуттар.

- Бииргэ төрөөбүттэр хаһыаҕытый?

-Соҕотохпун, ол эрэн атаах буолбатахпын (күлэр)

- Култуура эйгэтигэр хайдах кэлбиккиний?

- Култуура эйгэтигэр кыра эрдэхпиттэн сылдьабын. Ийэм “Сарыал” үҥкүү ансаабылын салайбыта. 1990 сылга, өссө миигин иһигэр илдьэ сылдьан, бэйэтин сүрэҕин баҕатынан үҥкүү ансаабылын тэрийэргэ сананар. Уонна алта киһиттэн турар Хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар үҥкүүлэрин толорор «Гулун» ансаабылы тэрийэр. Манна даҕатан эттэххэ, үҥкүү солисткалара бары хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар кыргыттара эбит – эбээн, эбэҥки. Онтон улам кэҥээн-кэҥээн, репертурардара үрдээн билигин туспа тыйаатырга тиийэ үүннүлэр.

Кыра эрдэхпиттэн ити эйгэҕэ улааппытым, сыана кэннигэр диэххэ сөп. Ийэбин иннэлээх сап курдук батыһа сылдьарым. Ийэм бииргэ төрөөбүттэрэ бары даҕыны култуураҕа сыһыаннаах дьон. Биир эдьиийим – библиотекарь, эдэр эрдэҕиттэн ыллыыр, туойар, үҥкүүлүүр. Атын бииргэ төрөөбүттэрэ да эмиэ оннук айылгылаахтар.

Оннук ийэбин батыһа сылдьан бастакы үҥкүүбүнэн үс саастаахпар сыанаҕа тахсыбытым. Онтон ыла үҥкүү нарын алыбар ылларбытым. Салгыы Москва куоракка үөрэнэ да тиийэн баран, таптыыр дьарыкпын бырахпаккабын, салҕаан, анаан-минээн «Чукотка » диэн ааттаах хотугу үҥкүүлэр ансаамбылларын көрдөөн буламмын, устудьуоннуур сылларбар онно үҥкүүлээн устудьуон кэрэ сылларым ааспыттара. Миигин кытары онно Россия Хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттарын кыргыттара үҥкүүлээбиттэрэ, ыкса доҕордоспуппут, билиҥҥэ да диэри ыкса сибээс тутабыт. Бу ансаабыл Россияҕа аатырбыт айар бөлөх этэ...

Уопсастыбыннай олоххо көхтөөхтүк кыттарбыт. Саха сирин Постпредствота биһигини араас тэрээһиннэргэ ыҥыран мэлдьи кытыннарара. Оннооҕор биирдэ, Саха сириттэн ырыаһыппыт Саина кэлэн “Поле Чудес” биэриигэ ситиһиилээхтик кыттан, таарыйа музыкальнай эҕэрдэ тиэрдибитигэр, биһиги хотугу үҥкүүлэрбитин үҥкүүлээн кинини өйөөбүппүтүн, устудьуон сылларым биир саамай сырдык, кэрэ өйдөбүллэрэ гынан сүрэхпэр иҥэрэн илдьэ сылдьабын. Итиэннэ «Минута Славы» диэн аатырбыт телевизионнай биэриигэ, Саха сириттэн сылдьар Настя Козакова ыллаабытыгар үҥкүүлээн, эмиэ биир дойдулаахпытыгар көмөлөспүппүт...

- Москваҕа ханнык үөрэххэ үөрэммиккиний?

- «Институт стали и сплава» инженергэ үөрэнэн, ситиһиилээхтик бүтэрбитим. Идэм – «Полупроводниковая электроника» диэн.

- Куоракка улааппыт оҕото диэтэххэ сахалыы үчүгэйдик саҥарар эбиккин

- Иитиим төрүкү сахалыы. Иван Шамаев республиканскай колледжын бүтэрбитим. Сахалыы үөрэммитим.

- Үгүс дьон эйигин тоҕо эрэ Дьааҥы кыыһа дииллэр, куоракка улааппыт эбиккин...

- Оттон ити ийэбинэн буоллаҕа. Бэйэбин Дьааҥынан ааҕынарбар туох да боруок суох (күлэр). Син биир Дьааҥы буоллаҕым. Сылын аайы ийэм дьонугар Дьааҥыга, Боронукка тиийэн сайылыыбын, дьоммор көмөлөһөбүн, сир астыыбын, сынньанабын. Дьааҥы – мин дойдум.

- Оттон үөрэххин бүтэрдиҥ, манна кэллиҥ, салгыы хайдах салалыннай дьылҕаҥ?

- 2014 сылга үөрэхпин бүтэрэн манна кэлэбин, идэбинэн үлэ ыйыталаһабын, Дьокуускайга идэбинэн үлэ суох этэ. Ханна эрэ ыраах бырамыысылыннай куоракка, Мииринэй эҥин диэки ыытаары гыммыттарын аккаастаабытым. Тоҕо диэтэххэ Москваҕа үөрэммит биэс сыл тухары дойдубун, Сахам сирин, дьоммун-сэргэбин наһаа күүскэ ахтан кэлбитим. Ол иһин тута кэлээт даҕаны тута ханна эрэ эмиэ уот курдук ыстаныахпын ончу баҕарбатаҕым. Иитиим сахалыы буоллаҕа, наһаа дойдумсахпын, туора сиргэ олох наадыйбаппын. Дьолго, ол сылга оруобуна бу билигин үлэлии сылдьар Хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктар тыйаатырдара дьэ бигэргэтиллэн, саҥардыы арыллан үлэлээн эрэр кэмнэрэ этэ. Егор Борисов өрөспүүбүлүкэни салайан олорор кэмэ, кини бигэргэтэн, өйөөн-өйдөөн, тыйаатыр атаҕар туран арылларыгар сүрүн төһүү буолбута. Онон, түгэнинэн туһанан, төһө да ааспытын иһин, биһиги тыйаатыр аатыттан, Егор Афанасьевичка истиҥ махталбын тиэрдиэм этэ. Киһи киһиэхэ махтанарын курдук.

Ол саҕана бастакы труппа хомуллан бүтэн эрэр кэмэ этэ, онно кэлэҕин дуо диэн ыҥырбыттарыгар, биир бастакы хараҥаччынан үөрэ-көтө көтө сөбүлэһэн киирбитим. Уонна онно күн бүгүнүгэр диэри ситиһиилээхтик айа-тута үлэлии сылдьабын. Ол үлэлии сылдьан, кэтэхтэн АГИКИ-ны бүтэрбитим, "Хореография" салаатын. Уонна «Государственное и муниципальное управление» үөрэҕин эмиэ кэтэхтэн үөрэнэн бу соторутааҕыта бүтэрбитим. Киһи олоҕун тухары үөрэнэр дии. Ол санаанан салайтаран олоҕум тухары бэйэбэр туох эрэ саҥаны билэргэ, арыйарга, үүнэргэ-сайдарга дьаныһа турабын. Билигин аспирантураҕа үөрэнэ сылдьабын. Науканы олус интириэһиргиибин.

- Дьэ, кэпсэтиибит сүрүн тиэмэтигэр киириэххэ, саха киинэтигэр хайдах кэллиҥ?

- Өссө Москваҕа үөрэнэ сылдьан, бастакы дуу иккис дуу кууруска сылдьаммын, «Суорумньу» диэн сахалыы сериалга уһуллубутум. Өйдүүгүн, били Мирослав Егоров ыллыыр саундтректаах ыччат сериала баара. Онно арай биирдэ, саха эдэр ыччаттарын көрдөөбүттэрэ, биһиги кыргыттар наһаа актыыбынай этибит, онно тиийэн пробаланан, кастины ааһан, Ева диэн бэйэм ааппынан киирэн, аспирант кыыһы оонньообутум. Ити киинэни «Братья Крафт» диэн айар холбоһук устубута, «Саха» НКИХ ол сериалы көрдөрбүттэрэ. Бастакы холонуум онно этэ. Онтон син балайда арыттана сылдьыбытым. Тоҕо диэтэхэ идэбинэн син биир «технарь» буоллаҕым, өскөтүн дьиҥ айар идэ эбитэ буоллар салгыы уһуллла сылдьыам эбитэ буолуо.

Ол эрээри син биир дьылҕан өтөр эбит. 2018 сыллаахха манна куоракка кэлэн тыйаатырбар үлэлии сырыттахпына продюсер Петр Хикки эрийэн, «Күлүк Хомус» абааһылаах киинэҕэ сүрүн оруолу оонньуугун дуо диэн ыйыппыта. Онно сюжета – эдэр кыыс дэриэбинэҕэ учууталлыы кэлэн баран, алҕас иччилээх, этитиилээх хомуһу таарыйан кэбиһэн, сибиэни уһугуннарар. Сибиэн кыра оҕо уобараһын ылынан кэлэн, учуутал кыыс олоҕун атыйахтыы аймыыр.

-Итинник ыарахан, абааһылаах киинэ кэнниттэн ыраастаммыккыт дуу?

-Эбиһээт буоллаҕа дии. Саха итэҕэлин нөҥүө аастахпыт -- киинэ былаһын тухары. Ол иһин съемка кэнниттэн, киинэ устаччылар биһиэхэ анаан туран улахан алгыс оҥорбуттара, туох баар сиэри-туому тутуһан биһигини ыраастаабыттара. Дьиҥэр куттал син биир бааара, иитиим оннук буоллаҕа, ол да буоллар өскөтүн эн артыыс олоҕун таллын, ханнык баҕар оруолтан аккаастаныа суохтааххын, итэҕэтиилээхтик оонньуохтааххын. Ол иһин бэйэбэр күүстээх сыал-сорук туруорунаммын айылҕаттан баар кутталбын кыайбытым, бу киинэ айар аартыгар киирэрбэр баҕар суос-соҕотох бэриллэр түгэним, суолум буолуо диэн инним диэки эрэллээхтик хаампытым.

-Ити киинэ, норуоттар икки ардыларынааҕы фестивалларга кыттыбыта?

-Кыттыбыта. Мин Владивосток куоракка ыытыллыбыт көрдөрүүгэ кыттыбытым. Дьон-сэргэ, онно олохсуйбут саха дьоно уонна төрүкү олохтоох да нууччалар, киинэбитин олус чугастык, ылыммыттара. Саха киинэтэ туспа ураты тыыннааҕын, сахалар хоррордара (дьулаан киинэлэрэ) истиилэ чыҥха атынын астынан туран бэлиэтээбиттэрэ.

- Оттон дьэ бу билигин көстө турар Кристинаҥ оруолугар хайдах тиийэн хааллыҥ?

- Ити бэйэтэ туһунан устуоруйалаах ээ... Оруобуна таайбыт курдук, ол иннинэ эмискэччи санаан ылбытым ити сахалыы сериаллары хайдах усталлара буолуой диэн.?.. Аҕыйах хонук ааспата, массыынанан айаннаан истэхпинэ эмискэ билбэт нүөмэрбиттэн субонуок кэллэ, киһи мээнэ билбэт нүөмэриттэн ылааччыта суох дии, ону бу сырыыга ээ синэ биир диэн ылааччы буоллум. “«Саха» НКИХ –тан эрийэбит, эйигин биир оруолга көрөбүт, кэлэ сылдьыаҥ дуо?”, - диэтилэр. Сериаллар отделларын салайааччыта Марфа Пермякова көрсөн: “Киинэҕэ уһуллуоххун баҕараҕын дуо, ол эрээри тута этэбин оруолун отрицательнай, толкуйданыаххын наада”, - диэн эттэ. Мин толкуйданным, эмиэ да амплуабын кэҥэтиниэхпин баҕарабын, ол эрээри сахылыы толкуйунан саарыыбын, бу мөкү оруол, манна дьон тыла хонуон, иҥниэн сөп диэн. Куһаҕан оруолу оонньуур өрүү уустук дии..

- Мантан сиэттэрэн ыйыттахха аныгы олоххо дьиҥ итинник сиэмэх, кэрээнэ суох Кристиналар бааллар дуо диэн саныыгын дуо?

- Дьэ, оруолбар сөбүлэһэн уубар-хаарбар киирэн хас салгыы үөскэ эрдэн киирэн истэҕим аайы Кристина ньэгэй быһыыларытттан олус да саллан, атыҥыраан барбытым. Ама да дьиҥ олоххо маннык кыргыттар бааллар дуо диэн бэркиһээн, мах бэрдэрбитим. Ол эрээри чахчы ханан эрэ баар буоланнар, кинилэр мэтириэттэриттэн Кристина уобараһа сурулуннаҕа эбээт...

-Социальнай ситимнэргэ сериалы олус ырыталлар, чуолаан биллэн турар Кристинаны, онуоха эн сыһыаныаҥ?

- Ааҕабын, ол эрэн билэбин ити Кристина, Кристина диэн мин уобараспын ырыталлар. Мин тус бэйэбин буолбатах. Атын киһини, персонаһаы ырыталлар диэн билэбин. Күүскэ ырытар буоллахтарына бэл үөрэбин, ол аата уобараспын итэҕэтиилээхтик оонньообуппун, дьоҥҥо ситэри тиэрдибиппин диэн. Оттон дьон бары көрөн олордохторуна, социальнай ситимҥэ, тус бэйэбин, көстөр дьүһүммүн ырытан бардахтарына хомойбун... Холобура, биир киһи наар бааһынайдыы дьүһүммүттэн иҥнэн, ол бу араас киһи өйүгэр баппат тылларынан үөҕэн барбытытттан наһаа хаарыстыбытым. Хайдах гыныаххыный, кини иитиитэ, таһыма оннук буоллаҕа, оҕо сылдьан иитиитгэр дьоно тугу эрэ ситэри тиэрдибэтэхтэриттэн...Ол эрээри ол хомолтобун испэр наһаа дириҥник киллэрбэппин. Киһи оннук дьону бырастыы гына үөрэниэхтээх.

Ханнык баҕар артыыска өйдөбүл баар. Эн хайдахтаах да куһаҕан оруолу оонньооторгун эн кинини тоҕо маннык олоххо тиийбитин өйдүү сатыахтааххын. Ситимин, силиһин-мутугун түөрэн, тоҕо кини маннык буолла диэн? Сценарийга оннук суох да буоллаҕына, бэйэҥ ситэри толкуйдаан биэрэҕин. Баҕар оҕо сылдьан туох эрэ уйулҕа өртүнэн охсуулааҕа буолуо. Чэ эрдэттэн арыый спойлердыырым дуу, (интервью чэппиэргэ тахсыар диэри бу серия номнуо көстөн ааһыа). Кристина кыра эрдэҕинэ, аҕата быраҕан барбыт, ийэтэ кинини иитээри араас хара үлэҕэ түүннэри-күнүстэри умса-төннө түспүт. Аас-туор дьадаҥы, кыһалҕалаах оҕо саас аһыы амтанын билэ улаатан, туох баар эр дьону абааһы көрө улааппыт. Ол иһин ити Ганяны да кими даҕаны туохха да уурбат, аанньа ахтыбат. Тоҕо кини куһаҕаны оҥордо, туох итиннэ төрүөт буоллай диэн хас биирдии артыыс (сценарийга суох да буоллаҕына) тус бэйэтэ айан таһаарыахтаах. Холобура, эн итинник тус дьоруойун ис дьиҥин, кырдьыгын көрөөччүгэ тиэрдибэккэ оонньуур буоллаххына, эйигин нууччалыы эттэххэ көрөөччүлэр «переигрывает», аһара барар, бу кыыс наһаалыыр диэхтэрэ. Абааһы көрүөхтэрэ. Оттон өскөтүн эн оруолгун дириҥник чинчийэн, силиһин-мутугун арыйдаххына -дьон-сэргэ эйигин ылыныа, итэҕэйиэ. 

Холобур, бэйэбинэн быһа охсон ыллахха. Биһиги Кристиналыын – олох тус туспа кытылларбыт. Ханан да таарыйсыбаппыт. Ол иһин кинини оонньуурбар наһаа уустук этэ. Холобура, кини ийэтиттэн аккаастанара мини өйбөр хайдах да баппат суол. Миэхэ – ийэ диэн өйдөбүл наһаа күндү, ыраас, сибэтиэй. Мин ийэбин туохха да биэрбэппин. Саамай чугас, өйдүүр киһим. Эйэлээх дьиэ кэргэҥҥэ, ийэм-аҕам сылаас тапталларыгар угуттанан улааппыт оҕо буоламмын. Дьонум билигин да бэйэ-бэйэлэрин сүрдээҕин ытыктаһаллар, таптыыллар. Кинилэр олохторо -- миэхэ үтүө, сырдык холобур.

-Уонна өссө биир сахалыы киинэҕэ уһуллубут эбиккин дии соторутааҕыта?

- “Холодное золото” диэн боевик киинэҕэ уһуллубутум. Сабыытыйалар Аҕа Дойду Улуу Сэриитин кэмигэр Алдан улууһугар буолаллар. Павлов диэн киһи бандьыыт этэрээтин тэринэн Сэбиэскэй былааһы утаран, эйэлээх дьон хаанын тоҕор. Ону уодьуганныы куораттан байыаннай этэрээт хааннаах бандьыыт ир суолун ирдээн тайҕаҕа тахсар. Онно, тэттик оруолга –секретарь кыыс оруолун оонньообутум.

- Өссө «Враг по крови» эн ооннььобут киинэҥ бу соторутааҕыта киэҥ экраҥҥа таҕыста...

- Ити киинэҕэ, кылаабынай дьоруой кэргэнин оонньоотум. Кэмиэдьийэ жанра. Көрөн сынньанаарын, күлэн-үөрэн. Маннык уустук кэмҥэ дьону аралдьыйыа, үөрүө-көтүө диэн эрэниэхпин баҕарабын. Киһиэхэ бэрт кыра да наада дии...

- Инникигэ былааннарын?

- Итинник бырайыактарга таһаарыылаахтык үлэлэспит киһи...Билиҥҥитэ тыйаатырбар да, киинэм эйгэтигэр даҕаны айар үлэм үгэнигэр сылдьарбыттан – толору дьоллоохпун. Өссө да интириэһинэй, дириҥ оруолллары оонньуом диэн эрэнэбин. Уонна оттон кэлин үүнэн-сайдан баран, бэйэм биир эмит бырайыагы, хартыынаны продюсер дуу, режиссер дуу быһыытынан иилээн-саҕалаан айан таһаарыахпын баҕарабын. Кыым хаһыат ааҕааччыларыгар олохторугар туох баар дьолу-соргуну, табыллыыны, бааты! Саамай кылаабынай, доруобай, чэгиэн сылдьыҥ!

-Ева истиҥ сэһэргэһиин иһин махтанабын, олоххор, айар үлэҕэр туох баар кэрэни, сырдыгы, үчүгэйи!

Чаҕыл