М.Н. Турнин аатынан Тыараһа орто оскуолатын үөрүүлээх аһыллыыта

Бэҕэһээ Таатта улууһун Тыараһа нэһилиэгин олохтоохторугар үөрүүлээх күн үүннэ. Өр сыллар устата күүппүт баҕа санаалара туолла. Кэнчээри ыччаты иитэр-үөрэтэр, кэрэҕэ-сырдыкка сирдиир 90 миэстэлээх, икки мэндиэмэннээх саҥа үөрэх кыһата Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Владимир Путин көҕүлээһининэн үлэлиир «Үөрэҕирии» национальнай бырайыак сүнньүнэн олоххо киирдэ.

Үөрүүлээх тэрээһини үллэстэ СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта Сергей Местников, «Таатта» улууһа МО баһылыга Михаил Соров, СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын Ил Түмэн дьокутааттара Яков Ефимов, Павел Пинигин, СӨ Тырааныспарга уонна суол хаһаайыстыбатыгар миниистирэ Владимир Сивцев, СӨ Судаарыстыбаннай сакаасчыт сулууспатын генеральнай дириэктэрэ Петр Кушкирин, СӨ Тутуу миниистирин солбуйааччыта Евгений Афанасьев, Таатта улууһун үөрэх управлениетын начаалынньыгын солбуйааччыта Мира Луковцева, СӨ Агропрофилированнай оскуолаларын сойуустарын салайааччыта Петр Дягилев, «Стройтехпроект» ХЭТ дириэктэрэ Дмитрий Мегин, «Монтажник» оҥорон таһаарар кэпэрэтиип дириэктэрэ Александр Ханин, Тыараһа оскуолатын араас кэмҥэ салайбыт дириэктэрдэр, бэтэрээн учууталлар, улуус нэһилиэктэрин баһылыктара, оскуолаларын дириэктэрдэрэ, тутууга көмөлөспүт выпускниктар, нэһилиэк олохтоохторо кэллилэр.

Саҥа оскуолаҕа киириини туоһулуур кыһыл лиэнтэни СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта Сергей Местников, СӨ тутууга миниистирин солбуйааччыта Евгений Афанасьев, «Таатта» улууһа МО баһылыга Михаил Соров, СӨ үтүөлээх учуутала, уһун сылларга дириэктэринэн, учууталынан үлэлээбит бэтэрээн Петр Чехордун, М.Н.Турнин аатынан Тыараһа орто оскуолатын дириэктэрэ Петр Полускин, оскуола иһинэн үлэлиир «Эрэл» оҕо бэйэтин салайар тэрилтэтин бэрэсидьиэнэ, 10 кылаас үөрэнээччитэ Сайаана Бучугасова үөрүүлээх быһыыга-майгыга быстылар.

Саҥа дьиэҕэ киирии саха ытык үгэһинэн аал уокка, үрдүк айыыларга, иччилэргэ сүгүрүйүү, арчылааһын сиэрин-туомун Тыараһа нэһилиэгин олохтооҕо, кыраайы үөрэтээччи, алгысчыт Сергей Кладкин толордо. Ол кэннэ тутууну ыыппыт «Монтажник» кэпэрэтиип дириэктэрэ Александр Ханин саҥа тутуу бүппүтүн бэлиэтин улахан күлүүһү оскуола дириэктэригэр Петр Полускиҥҥа туттарда. Салгыы ыҥырыылаах ыалдьыттар оскуола үөрэтэр эйгэтин кэбиниэттэрин кэрийэн көрдүлэр-иһиттилэр. Быйылгыттан оскуолаҕа «Точка Роста», «Цифровая образовательная среда» киирэн оҕолор саҥа технологиялары баһылыылларыгар, сатабыллара кэҥииригэр күүс буолуо.

Тэрээһин иккис чааһа успуорт саалатыгар оҕо үҥкүү бөлөҕө сахалыы чороонноох үҥкүүлэрин толоруутуттан саҕаланна.

Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта Сергей Местников эҕэрдэ тыл эттэ.

- Убаастабыллаах Тыараһа нэһилиэгин олохтоохторо, учууталлар, үөрэнээччилэр уонна Таатта улууһун дьоно-сэргэтэ. Эһигини бүгүҥҥү үөрүүлээх күнүнэн, Тыараһа орто оскуолата тутуллан олоххо киирбитинэн СӨ Ил Дархана Айсен Николаев уонна бырабыыталыстыба аатыттан итиитик-истиҥник эҕэрдэлиирбин көҥүллээн. Бүгүҥҥү түгэн аҥаардас нэһилиэк, улуус олоҕо-дьаһаҕа сайдыытыгар эрэ буолбакка, бүтүн өрөспүүбүлүкэ инники кэскилэ, ыччата, кэлэр көлүөнэтэ сайдыытыгар сүҥкэн улахан суолталаах. 7 сыл тухары үөрэнээччилэр, учууталлар оскуола хаарбах туруктааҕыттан 5 араас сиринэн көһө сылдьан үөрэннилэр. Ол эрэн, эһиги инникигэ, сырдыкка дьулуургутун, үөрэххэ-билиигэ тардыһыыгытын хаһан даҕаны сүтэрбэтэххит, улуус, өрөспүүбүлүкэ таһымыгар саҥа тутууну туруорсар этигит. Ол түмүгэр, СӨ Ил Дархана Айсен Николаев өйөөһүнүнэн, М.Н.Турнин аатынан сылаас, сырдык, тупсаҕай, киэҥ үөрэх уораҕайа олоххо киирбитинэн өссө төгүл тус бэйэм ааппыттан эҕэрдэлиибин. Кэнники сылларга биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр араас хайысхалаах социальнай-экономическэй эбийиэктэр тутуллан олоххо киирэллэрэ тэтимирдэ. 20 сыл анараа өттүн ылан көрдөххө, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн уопсайа 200 кэриҥэ үөрэх кыһалара тутуллубуттар. Саҥа үөрэх кыһатыгар кэнчээри ыччаттаргыт үөрэнэн, эт-хаан өттүнэн чэбдигирэн, олох киэҥ аартыгар бигэ туруктаах буолалларыгар, инникитин таһаарыылаах, ситиһиилээх үлэни, доруобуйаны баҕарабын. СӨ бырабыыталыстыбата оскуолалар тырааныспарынан хааччыллыылаах буолалларыгар үлэлэһэр. Бу үөрүүлээх күнүнэн Тыараһа орто оскуолатыгар оптуобус сэртипикээтин туттарыахпын баҕарабын.

Салгыы улуус баһылыга Михаил Соров улуус дьаһалтатын аатыттан 100 тыһыынча солкуобай бэлэҕи эҕэрдэ тыл этэн туран туттарда. Ыҥырыылаах ыалдьыттар бэйэлэрин эҕэрдэ тылларын эттилэр, баҕа санааларын тиэртилэр, бэлэхтэри туттардылар. Хотуну сайыннарыыга көмөлөһөр пуонда салайааччыта Петр Чехордун, «Всепоставки.ру» тэрилтэ салайааччыта Александр Федоров оскуолаҕа миэбэллэри, сайыҥҥы успуорт площадкатыгар тэриллэри, оскуола оҕолоругар успуорт таҥастарын успуонсардаан, Тыараһа нэһилиэгин дьаһалтата Прокопий Турнин салалтатынан аҕалтарыытын көмөлөһөн, уопсайа 400-кэ тыһыынча солкуобай суумалаах көмөнү оҥорбуттар.

Тыараһа орто оскуолатын дириэктэрэ Петр Полускин үөрүүтүн үллэһиннэ.

- Үтүө күнүнэн ытыктабыллаах ыалдьыттар, оскуола бэтэрээннэрэ, нэһилиэк олохтоохторо. Өр кэмҥэ ыра оҥостубут санаабыт туолан, сырдык, ыраас, ирдэбилгэ эппиэттиир таас оскуолаҕа киирэр күүтүүлээх күммүт үүммүтүнэн, кэтэһиилээх кэммит кэлбитинэн барыгытын итиитик-истиҥник эҕэрдэлиибин. Оскуола бүгүҥҥү үөрүүлээх күнүн 98 үөрэнээччилээх, 48 уһуйаан иитиллээччилээх, 58 үлэһиттээх көрсөр. Саҥа оскуолабыт 2015 сыллаахха бырайыага оҥоһуллубута. Дмитрий Мегин олус кэрэ ханна даҕаны суох оскуоланы, бэйэтэ төрөөбүт сирин оскуолатыгар оҥорон бэлэх ууммута. 2017 сылга бырайыак бигэргэтиллибитэ. 2018 сылга Ил Дархан бэйэтэ кэлэн оскуола тутулларын туһунан дьаһал таһаарбыта улахан төһүү күүс буолбута. 2018 сылга үбэ көрүллүбүтэ, ол кэнниттэн Ил Дархан иккистээн кэлэн, оскуола тутуутун түргэтэтэргэ дьаһал биэрбитэ. Ол кэмтэн үлэ хаамыыта тэтимирэн, харахпыт далыгар оскуолабыт дьэндэйэн тахсан санаабыт олус көтөҕүллэн, күн бүгүн маннык мааны дьиэҕэ киирбиппитин бүтэһиккэ диэри итэҕэйбэккэ турабыт. Оҕолорбут барахсаттар сэттэ сыл устата биэс эбийиэгинэн кэрийэ сылдьан үөрэннилэр. Ол да буоллар үөрэххэ, успуорка үчүгэй көрдөрүүлэри биэрэн, инники кэккэҕэ сылдьан оскуолаларын, нэһилиэктэрин аатын элбэхтэ ааттатан кэлбиттэрэ кэрэхсэбиллээх уонна махталлаах. Инникитин сырдык, сылаас,үчүгэй усулуобуйалаах дьиэҕэ үөрэх бары хайысхатыгар саҥа соруктары ылынан, үрдэллэри дабайарга бэлэммит.

Петр Васильевич ис сүрэхтэн тахсар махтал тылларын өрөспүүбүлүкэ салалтатыгар, Ил Дархан Айсен Николаевка, бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлигэр Андрей Тарасенкоҕа, бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччытыгар Сергей Местниковка, улууспут салалтатыгар, баһылык Михаил Соровка, үөрэх управлениетын начаалынньыгар Аиза Мироноваҕа, СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын Ил Түмэн дьокутааттарыгар Яков Ефимовка, Павел Пинигиҥҥэ, Михаил Гуляевка, учууталыгар, наставнигар, өрүү сүбэлиир-амалыыр аҕа саастаах доҕоругар Петр Чехордуҥҥа, остуоруйа дойдутун курдук сиэдэрэй көрүҥнээбит “Айтал” дизайн-устуудьуйа үлэһиттэригэр, салайааччы Туйаара Тереховаҕа уо.д.а. күүс-көмө буолбут дьоннорго анаата.

Тэрээһин үөрүүлээх чааһын түмүктээн Тыараһа орто оскуолатын оҕолорун уонна учууталларын толоруутугар, олохтоох ааптар СӨ суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ Ирина Колодезникова-Ымыы тылларыгар, Косиор Карманов матыыбыгар, Геннадий Васильев аранжировкатыгар “Тапталлаах оскуолам” диэн ырыаны бэлэх ууннулар.

Аныгы ирдэбилгэ эппиэттиир, бары өттүнэн үөрэнэргэ-үлэлииргэ табыгастаах, толору хааччыллыылаах оскуолаҕа үктэнэн, үөрэнээччилэр, учууталлар сүргэлэрэ көтөҕүллэн, саҥаттан саҥа сүүрээннэри арыйа, ситиһиилэри аҕала туруохтара диэн эрэнэбит.