АЛРОСА IТ хампаанньа Дьокуускайга буолан ааспыт “HACK-the-ICE 3.0” хакатоҥҥа кыттыгас сакаасчыт быһыытынан кытынна. Кини “Аналитика” диэн хайысхаҕа бэрт интэриэһинэй сорудаҕы билиһиннэрдэ.
АЛРОСА ХИФУ Эндаумент-пуондугар үбү анаата
ХИФУ тус сыаллаах хапытаалын пуондата АЛРОСА биэрбит 50 мөлүйүөн солкуобайынан эбилиннэ. Алмааһы хостуур хампаанньа ону сэргэ Мииринэйдээҕи политэхиниичэскай салааҕа сыллата 5,5 мөлүйүөн солкуобайы көрөн, салаа сайдыытын утумнаахтык өйүүр. АЛРОСА үбэ-харчыта университеты тус сыаллаах үбүлээһиҥҥэ хайысхаланарын туһунан ХИФУ бииргэ үлэлиир тэрилтэлэри кытта сибээһи сайыннарыыга бөлөх салайааччыта Евгения Аргунова бэлиэтээн эттэ.
2012 сылтан ХИФУ устааптаах үлэтигэр тус сыаллаах хапытаал сыл аайы хампаанньа үбүнэн толоруллар. Ол кээмэйэ быйыл 409 мөлүйүөн солкуобайга тэҥнэстэ. Оттон 2018 сыллаахха ХИФУ каадырдарын таһымын-кыаҕын үрдэтэригэр, тус сыаллаах хапытаалы оҥороругар хампаанньа 40 мөлүйүөн солкуобайы көрбүтэ.
Быйыл АЛРОСА ХИФУ Политэхиниичэскай институтун (салаатын) көҕүлээһиннэригэр тус сыаллаах хапытаалы оҥосторугар көмөлөстө. «Биллэн турар, бу – ХИФУ бэйэтин бырайыактарын олоххо киллэрэригэр үп өттүнэн арыый туруктаах буоларыгар көмөлөһөр. Тус сыаллаах хапытааллар актыыптарын салайыы сылларыгар билим-чинчийэр бырайыактар үбүлэннилэр. Маннык көмө оҥоһуллан, үөрэнэр дьоҥҥо уонна үлэһиттэргэ социальнай өйөбүлү оҥоһулунна. Ону таһынан анал истипиэндьийэлэр уонна бириэмийэлэр олохтоннулар. ХИФУ кампуһун эбийиэктэрин туттулар, тэрилинэн хааччыйдылар. Иһитиннэрэр-биллэрэр тиһик уонна полигоннар модернизацияланнылар», – диэн кэпсээтэ Евгения Аргунова.
АЛРОСА ХИФУ Эндаумент-пуондата үлэтин саҕалыаҕыттан, ол эбэтэр 2011 сылтан, өйүүр. «Биһиги көмөбүт – университеты өйүүргэ көдьүүстээх үнүстүрүмүөн. Устудьуоннары үрдүк таһымнаахтык бэлэмнииргэ көмөлөһөр дии саныыбыт. ХИФУ-ну, ол иһигэр МПТИ-ни бүтэрбиттэр үгүстэрэ билигин хампаанньаҕа уонна АЛРОСА алын сүһүөх тэрилтэлэригэр ситиһиилээхтик үлэлииллэр», – диэн АЛРОСА генеральнай дириэктэрин солбуйааччы Алексей Дьячковскай санаатын үллэһиннэ. «Ырыынак билиҥҥи балаһыанньатын учуоттаан, тус сыаллаах хапытаал үбэ-харчыта сөбүгэр соҕус-консервативнай тосхолунан салаллыаҕа”, – диэтэ.
Алмааһы хостооччулар болҕомтолорун киинигэр – Арктика олохтоохторо этэҥҥэ буолуулара
АЛРОСА бөлөҕүн «Анаабыр алмаастара» хампаанньа генеральнай дириэктэрэ Павел Маринычев уонна Өлөөн эбэҥки национальнай оройуон баһылыга Лена Иванова Дьэлиҥдэ сэлиэнньэтин олохтоохторун кытары көрүстүлэр.
«Отут сыл анараа өттүгэр мин Дьэлиҥдэттэн барарбар Дьэлиҥдэ Арктика умнуллубут кырачаан сэлиэнньэтэ этэ. Оттон билигин төннөн кэлэн баран, Дьэлиҥдэни билбэтим. Саҥа оҕо уһуйааннаах кырасыабай уонна аныгы сэлиэнньэ буолбут. Элбэх кыбартыыралаах саҥа дьиэлэр тутуллаллар. Суола-ииһэ тупсубут. Өссө Дьокуускайга курдук түргэн тэтимнээх интэриниэт киириэҕин эрэннэрэллэр», — диир учуутал Евдокия Ивановна Прибылых. Бу туһунан кини Дьэлиҥдэ олохтоохторо «Анаабыр алмаастара» генеральнай дириэктэрэ Павел Маринычевы кытары көрсүһүүлэригэр үөрэ-көтө тыл эттэ. АЛРОСА уонна Өлөөн эбэҥки национальнай оройуонун кытары социальнай-экэнэмиичэскэй бииргэ үлэлэһии туһунан сөбүлэҥ түһэрсэн бииргэ үлэлэһэр, көмөлөһөр. Холобур, ол сөбүлэҥ чэрчитинэн, Дьэлиҥдэҕэ «Анаабыр алмаастарын» өйөбүлүнэн, социальнай уонна инженернэй эбийиэктэри тутуу көхтөөхтүк барар. Сыл аайы олохтоох нэһилиэнньэ доруобуйатын көрүү-истии тэриллэр. Ону тэҥэ бэтэрээннэргэ, кыра дохуоттаах ыалга араас өрүттээх көмө оҥоһуллар. «Алмааһы хостооччулары кытары ыллыктаах кэпсэтии ыытылынна, бэл, саамай уустук боппуруостары кытта куруук быһаарабыт. Мин санаабар, дьэлиҥдэлэр мэлдьи кинилэри өйүүр-харыстыыр уонна көмөлөһөр олус үчүгэй уонна эрэллээх доҕордонон табылыннылар», – диэн оройуон баһылыга Лена Иванова эттэ.
2022 сылга “Анаабыр алмаастара”, АЛРОСА алын сүһүөх тэрилтэтэ оҥорон таһаарыы кириисис иннинээҕи таһымын ситиһиэхтээхтэр. Хайа учаастактарын чөлүгэр түһэрии, баахта бөһүөлэктэрин өрөмүөннүүр үлэ күүтэр. Онуоха АЛРОСА хампаанньаҕа араас үлэҕэ ылыыга хандьыдааттары талыы киэҥник, утумнаахтык ыытыллар. «Өлөөн оройуонун олохтоохторо биһиги хампаанньабытыгар көхтөөхтүк кэлэн, үрдүк квалификациялаах үлэлэнэн, дьиэ кэргэннэрин иитиэхтээхтэр. Эһиэхэ өйөбүлгүтүгэр махтал! Оттон биһиги үтүө ыаллыы сыһыаммыт салҕана туруоҕа», – диэн Павел Маринычев Өлөөн оройуонун олохтоохторугар махтанна.
Көрсүһүү кэмигэр эһиил аһыллыахтаах оҥорон таһаарар учаастактарын, тэпилииссэ хаһаайыстыбатын тэрийии уонна Хотугу сир төрүт норуоттарын олохтоох аҕа ууһун общиналарын балык уонна эт бородууксуйаларын бириискэҕэ тириэрдии боппуруостарын кэпсэттилэр.
Нэһилиэнньэни кытта көрсүһүү кэнниттэн Павел Маринычев Дьэлиҥдэҕэ «Тугутчаан» оҕо саҥа уһуйааныгар сырытта, элбэх кыбартыыралаах дьиэлэри тутар былаһааккалары көрдө-иһиттэ.
АЛРОСА социальнай инвестицияны элбэтэр уонна саҥа үлэ миэстэтин тэрийэр
Үгэс курдук, сыл бүтүүтэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дархана Айсен Николаев уонна АЛРОСА хампаанньа генеральнай дириэктэрэ Сергей Иванов алмаастаах хампаанньа үпкэ-харчыга уонна хаһаайыстыбаннай үлэҕэ-хамнаска сыһыаннаах сыллааҕы үлэтин түмүктэрин ырыттылар, кэлэр сыллааҕы былааннары торумнаатылар. Сергей Иванов ааһан эрэр 2021 сылы “олус ситиһиилээх” диэн сыаналаата. Ол курдук, быйыл АЛРОСА хампаанньа хаһааҥҥытааҕар даҕаны элбэх алмааһы-бирилийээни атыылаан рекорд олохтоото, дивиденд төлөбүрүн икки төгүл улаатыннарда итиэннэ нолуок төлөбүрүн элбэттэ. Онон сыл түмүгүнэн, хампаанньа урукку өттүгэр хаһан даҕаны атыылаабатах элбэх алмаас-бирилийээн бородууксуйатын батарар буолла – 46 мөлүйүөн кэриҥэ карааты.
Ааспыт аҕыс сылы кытта тэҥнээтэххэ, ааһан эрэр 2021 сылы АЛРОСА хампаанньа олус ситиһиилээхтик, хаһааҥҥытааҕар да барыстаахтык түмүктээн эрэр. Ол туһунан хампаанньа үп-харчы уонна хаһаайыстыбаннай үлэ-хамнас эйгэтигэр 2021 сыллааҕы үлэтин барыллаан түмүгүн таһаарар уонна 2022 сылы былаанныыр көрсүһүүгэ өрөспүүбүлүкэ Ил Дархана Айсен Николаев эттэ.
“Быйыл Саха сирэ өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр рекордаах дивидени тутта – 50 миллиард кэриҥэ солкуобайы. Ити сууматтан 11 миллиард солкуобайа өрөспүүбүлүкэ аҕыс улууһун (аахсыйалаах улуустарга) бүддьүөтүгэр киирдэ. Бэлиэтээн эттэххэ, хампаанньа устуоруйатыгар улуустарга итиччэ элбэх дивиденд харчыта киирбитэ диэн суоҕа. Ити 2020 сыллааҕы дивидентэн икки төгүл элбэх суума.
Уопсайынан, бу сыллааҕы дивиденд суумата ааспыт аҕыс сыл устата (2009-2016 сылларга) өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр киирбит дивидентэн биллэ элбэх”, – диэн өрөспүүбүлүкэ Ил Дархана эттэ.
АЛРОСА генеральнай дириэктэрэ Сергей Иванов иһитиннэрбитинэн, хампаанньа хостооһунун номнуо сыл саҥатыттан эбэн барбыт. Ол түмүгэр, быйылгы сыл бүтүүтүгэр, барыта холбоон 32,5 мөлүйүөн караат алмаас хостоммут. Ити – 2020 сыллааҕыттан 8 %-нан үрдүк көрдөрүү. Онон быйыл хас биирдии аахсыйалаах улуус (Бүлүү, Үөһээ Бүлүү, Ньурба, Сунтаар, Мииринэй, Ленскэй, Өлөөн, Анаабыр) бүддьүөтүгэр 1,3-түү миллиард солкуобай киирбит.
2021 сыл түмүгүнэн, хампаанньа социальнай эйгэҕэ ороскуота 6,5 миллиард солкуобай буолбут. Ол эбэтэр былырыыҥҥы көрдөрүүттэн инньэ 10 %-нан элбээбит. Эһиил ити сууманы эмиэ улаатыннарар-элбэтэр былааннаахтар – 7,4 миллиард солкуобай буолуохтаах.
Санаттахха, быйыл АЛРОСА хампаанньа уонна Саха өрөспүүбүлүкэтэ социальнай-экэнэмиичэскэй эйгэҕэ 5 сыл болдьохтоох бииргэ үлэлэһии сөбүлэҥин саҥаттан түһэрсибиттэрэ. “Ити кэрчик кэм иһигэр АЛРОСА хампаанньа үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабыла, социальнай хааччыйыы, култуура, успуорт, билим, тулалыыр эйгэ харыстабылын уонна территориялары тупсарыы сайдыытыгар 4 миллиард кэриҥэ солкуобайы биэриэҕэ. Быйыл үөһэ ахтыллыбыт эйгэлэри сайыннарыыга 700 мөлүйүөн солкуобай көрүллүбүтэ. Оттон 2022 сылга, ол эбэтэр эһиил, 800 мөлүйүөн тыырылынна”, – диэн хампаанньа генеральнай дириэктэрин солбуйааччы Алексей Дьячковскай үллэһиннэ.
“Төһө даҕаны быйыл уустуктар баалларын, оҥорон таһаарыы сорох салаата өр кэм устата тохтоон туран баран үлэлээбитин үрдүнэн, 2021 сылы хаһааҥҥытааҕар даҕаны ситиһиилээхтик түмүктээн эрэбит, хампаанньа рекордаах көрдөрүүлэри ситистэ. Ол түмүгэр төлүүр нолуокпут улаатан, өрөспүүбүлүкэ уонна аахсыйалаах улуустар бүддьүөттэригэр киирэр үп-харчы суумата эбилиннэ, – диэн суруналыыстардыын чыпчылҕан көрсүһүү кэмигэр генеральнай дириэктэр Сергей Иванов эттэ. – Биһиги Айсен Сергеевичтиин инвестиция бырагырааматын туһунан кэпсэттибит. Инвестиция киириитэ уонунан бырыһыан эбиллиэҕэ. Ол иһигэр алмааһы хостуур эбийиэктэри уонна социальнай инфраструктураны тутуу киирэллэр”.
АЛРОСА генеральнай дириэктэрэ эбэн эппитинэн, быйыл хампаанньа 1800 саҥа үлэ миэстэтин тэрийбит. Сүрүннээн, Саха өрөспүүбүлүкэтигэр. Оттон эһиилгиттэн 2020 сыллаахха хампаанна салааларыгар буолбут сарбыйыыны толуйар үлэ-хамнас былааннанар. Судургутук эттэххэ, үлэһит ахсаана өссө эбиллиэхтээх.
Көрсүһүү кэмигэр Айсен Николаев быйыл АЛРОСА хампаанньа социальнай инвестицияны ботуччу улаатыннарбытын бэлиэтээтэ. Чуолаан, Мииринэй улууһугар. “Ол Саха сиригэр эрэ буолбакка, бүтүн Арассыыйаҕа суох үтүө холобур. Биһиги алмааһы хостуур, онон өрөспүүбүлүкэ этэҥҥэ буолуутугар, байылыат олохтоноругар кылааттарын киллэрэр бар дьоммутугар болҕомтобутун ууруохтаахпыт. 2022 сылга АЛРОСА-ттан киирэр үп өрөспүүбүлүкэ консолидированнай бүддьүөтүн үс гыммыт биирин ылыаҕа”, – диэтэ Ил Дархан уонна мантан антах Мииринэй улууһун доруобуйа харыстабылын, үөрэхтээһинин эйгэтин үлэһиттэрэ уоппускаҕа хампаанньаттан киирэр үп көмөтүнэн көтүөхтэрин сөбүн, оттон оскуола оҕолоро итии аһылыгынан хааччыллыахтарын туһунан эттэ.
“2021 сылга хампаанньа Мииринэй уонна Ленскэй улуустарын социальнай сайдыытыгар үчүгэй, бигэ кылааты киллэрдэ. Улуустар, хампаанньа уонна СӨ бырабыыталыстыбатын сыһыана саҥа таһымҥа таҕыста. Оттон ол атын, саҥа соруктары быһаарарга төһүү буолар. Хампаанньа Мииринэй улууһугар бүддьүөт эйгэтин үлэһиттэрин өйүүргэ туһаайыллыбыт үтүө хардыыны оҥордо. Урукку өттүгэр итинник көмө суоҕа. Мин санаабар, ити хардыы Мииринэй улууһун саҥа салалтатыгар улахан төһүү күүс буолуоҕа. Хампаанньа уонна Мииринэй улууһун салалталарын кыһамньытынан, бырабыыталыстыба өйөбүлүнэн, улууска доруобуйа харыстабылын эйгэтигэр, хаарбах дьиэттэн дьону көһөрүүгэ, суолу-ииһи тутууга, табыгастаах куорат эйгэтин тэрийиигэ улахан суолталаах соруктар быһаарыллыахтара диэн эрэнэбин. Оттон ол кэлин тиһэҕэр өрөспүүбүлүкэ экэнэмиичэскэй этэҥҥэ буолуутун түстэһэ сылдьар бар дьоммут олохторун таһымын үрдэтиэҕэ”, – диэн Айсен Николаев анаан эттэ.
Генеральнай дириэктэр Сергей Иванов АЛРОСА эһиил даҕаны тирэхтээхтик сайдар былааннааҕын бэлиэтээтэ. Кини хампаанньа бүддьүөтэ 2022 сылга 34-35 мөлүйүөн караат алмаас хостонуо диэн былааннаныллан ылыныллыбытын эттэ.
Буолан ааспыт мунньах кэмигэр экология боппуруоһа эмиэ таарылынна. Сергей Иванов кэпсээбитинэн, эһиил АЛРОСА хампаанньа айылҕа харыстабылыгар сыһыаннаах үлэҕэ-хамнаска 7 миллиард солкуобайтан тахса харчыны тыырбыт. Ону таһынан, 2022 сылга хампаанньа аан бастакытын экологияҕа уонна килиимэккэ анаммыт анал тосхолу ылыныахтаах.
“Экология уонна килиимэт боппуруоһа аҥаардас АЛРОСА-ҕа эрэ буолбакка, бүттүүн өрөспүүбүлүкэҕэ улахан суолталааҕынан, тосхолу оҥорууга норуоттар икки ардыларынааҕы биир бастыҥ хампаанньаны кытыардыбыт. Ити тосхол чэрчитинэн, хампаанньа үлэлиир сирдэригэр экологияҕа куттал суоһуурун кыччатарга, “углерод суолун” аҕыйатарга уонна хампаанньа сайдыытыгар туһуламмыт анал, киэҥ ис хоһоонноох докумуоннар оҥоһуллуохтара”, – диэтэ Сергей Иванов.
24 алмааска Социалистическай Үлэ Дьоруойа аатын иҥэрдилэр
Ахсынньы 21 күнүгэр АЛРОСА хампаанньа генеральнай дириэктэрэ Сергей Иванов Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дархана Айсен Николаевка Саха сириттэн төрүттээх Социалистическай Үлэ Дьоруойдарын аатынан ааттаммыт 24 ювелирнай алмаас сэртипэкээтин уонна куоппуйатын туттарда.
“АЛРОСА хампаанньа өрөспүүбүлүкэ сириттэн-уотуттан хостообут 100 бөдөҥ алмааһыгар Саха сириттэн төрүттээх 100 биллэр-көстөр, уһулуччулаах дьон аатын иҥэрэр туһунан этиини биһиги бэтэрээннэрбит киллэрбиттэрэ. Былырыын Улуу Кыайыы 75 сылын көрсө, Саха сириттэн төрүттээх Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойдарын аата улахан алмаас таастарга иҥэриллибитэ. Оттон быйыл алмаастарга Социалистическай Үлэ Дьоруойдарын аатын иҥэрдибит. Онон эһиил, Саха Өрөспүүбүлүкэтэ тэриллибитин 100 сылын бэлиэтиир сылбытыгар, бу үтүө бырайыак көмөтүнэн төрөөбүт өрөспүүбүлүкэбит сайдыытыгар уһулуччулаах кылааттарын киллэрбит 100 бастыҥ дьоммут аата Сахабыт сириттэн хостоммут 100 алмааска иҥэриллиэ диэн эрэнэбин”, – диэтэ Айсен Николаев.
АЛРОСА генеральнай дириэктэрэ Сергей Иванов эппитинэн, ити бырайыак чэрчитинэн, быйыл бөдөҥ алмаастарга Саха сиригэр тыа хаһаайыстыбатыгар, бырамыысыланнаска, билимҥэ, култуураҕа уонна олох-дьаһах атын даҕаны эйгэтигэр уһулуччу ситиһиилэммит дьон аата иҥэриллибит.
“Саха АССР 100 сылыгар 100 анал ааттаах алмаас” диэн биһиги хампаанньабыт уонна өрөспүүбүлүкэ салалтатын кыттыгас бырайыагын көмөтүнэн, үүнэр көлүөнэ ыччакка холобур, сирдьит буолар уһулуччулаах дьон ааттарын үйэтитэр кыахтаныахпыт”, – диэтэ Сергей Иванов.
Санатар эбит буоллахха, “Саха АССР 100 сылыгар 100 анал ааттаах алмаас” бырайыак 2019 сыллаахха саҕаламмыта. Ол сыл “Интернациональнай” рудниктан көстүбүт саамай улахан алмааска саха литэрэтиирэтин төрүттээччилэртэн биирдэстэрэ, драматург, бэйиэт Анемподист Иванович Софронов-Алампа аата аан бастакынан иҥэриллибитэ.
Улуу Кыайыы өрөгөйдөөх 75 уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Патриотизм сылларынан, Ил Дархан Айсен Сергеевич Николаев көҕүлээһининэн, бөдөҥ алмаастарга Саха сириттэн төрүттээх Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойдарын аата иҥэриллибитэ. Онон уоттаах сэрии толоонугар Саха сириттэн ыҥырыллан барбыт Дьоруойдар ааттара 50-тан тахса карааттан улахан ыйааһыннаах алмаастарга иҥэриллибитэ. Кинилэр ортолоругар Сергей Александрович Асямов, Семен Васильевич Достовалов, Клавдий Карпович Краснояров, Федор Кузмич Попов, Георгий Иванович Шавкунов, Владимир Денисович Лонгинов уо.д.а. ааттара баар.
Оттон быйыл саха дьонун аатын алмааска иҥэрэр бырайыак үһүс түһүмэҕэ саҕаламмыта – Социалистическай Үлэ Дьоруойдарын аатын иҥэрии.
Кинилэр ортолоругар маннык Дьоруойдар бааллар: Саха АССР Үөһээ Бүлүүтээҕи Молотов аатынан холкуоһун бэрэссэдээтэлэ, ССРС үһүс ыҥырыылаах Үрдүкү Сэбиэтин дьокутаата Степан Иннокентьевич Васильев, Саха АССР Сибээс производственнай-тэхиниичэскэй управлениетын начаалынньыга Петр Иванович Дудкин, табаһыт, “Томпо” сопхуос дириэктэрэ Василий Михайлович Кладкин, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Ленин аатынан холкуоһун оҕуруотчут-агронома Екатерина Иннокентьевна Новгородова уонна да атыттар.
Онон, уһулуччулаах, үрдүк көрдөрүүнү ситиспит дьиҥнээх Дьоруойдар ааттара АЛРОСА хампаанньа хостообут алмаастарыгар иҥэриллэн, үйэтийэр кыахтанна.
Алмаас сэртипэкээттэрин уонна куоппуйаларын өрөспүүбүлүкэ улуустарын түмэллэригэр ыытан, көрдөрүүгэ таһаарыахтара.
