Мин быраҥаатта ууһун эбэҥкилэрэ бырамыысаланнай оройуоҥҥа кыһалҕалаахтык олороллорун туһунан бэрт үгүстүк суруйбутум. Суруйа да турар санаалаахпын.
Кытыы нэһилиэк кыһалҕалара
Сүлдьүкээр 2021 сыллаах алдьархайдаах баһаардар содулларыгар оттуур да, мастыыр да сирдэрэ суох хаалбыта.
Манна СӨ ТХМ «Якутский скот» диэн ааттаах генофонднай саха ынаҕын пиэрмэтэ баар. Кинилэргэ киэҥ мэччирэҥ, дэлэй иҥэмтиэлээх, битэмииннээх от ирдэнэллэр. Ол эрээри, сүөһү мэччийэр сирэ манна букатын кэмчи. Аҥаардас Көлүйэлээҕинэн уонна Бүлүү өрүс синньигэс кытылынан эрэ муҥурданаахтыыр курдуктар. От боппуруоһа – уустук. Ыксаан ыаллыы Сунтаартан от атыылаһаллар.
Сүлдьүкээрдэр
Хаһан эрэ Садын нэһилиэгин дьоно киэҥ-нэлэмэн бултуур, таба ииттэр, оттуур, мас кэрдэр сирдэрдээх этилэр. Онтуларыттан маппыттара быданнаата.
Сүлдьүкээрдэр алмаас бырамыысаланнаhа уонна кинини хааччыйар Бүлүү ГЭC сайдалларын туhугар таба мэччитэр, бултуур сирдэрин олордьу туран биэрбиттэрэ.
Урут сүлдьүкээрдэр олорбут Улуу Тоҕой дэриэбинэлэрэ, киистиир, солоҥдолуур тыалара, таба мэччитэр сирдэрэ, ыстаада сайылыктара Бүлүү муоратын уутугар тимирбиттэрэ. Олгуйдаах үрэх диэки лабыктанан баай сирдэрин геология ылбыта. Удачнайдыыр трасса тутуллубута, ону хааччыйар аата-ахсаана суох карьердар хаһыллыбыттара. Сүүһүнэн тиэхиникэ Сүлдьүкээр тула сыбыытаабыта. Ханнык да ыраах тыаҕа тиий – дьэбиннирбит, быраҕыллыбыт тиэхиникэ элээмэтэ, бөх-сах. Ханнык булт маннык тыаҕа тохтуоҕай?!
Олохтоохтор улахан сүтүктэрин тугунан да толуйтарбатахтар. Сүлдьүкээрдэр кэскиллэрин туhугар үрдүкү салайааччылар – Саха АССРы, алмаас бырамыысаланнаhа сайдыытын кэмигэр салайбыт С.З. Борисов, Г.И. Чиряев анаан-минээн дьарыктамматахтар. Ол содула билиҥҥэ диэри дьайар.
Сүлдьүкээр эргэ оскуолатынан олорор
Сүлдьүкээр – оройуоммутугар саамай ыараханнык олорор нэhилиэк
Сүлдьүкээр билиҥҥэ диэри Мииринэйи кытары сылдьыһар суола суох. Күн бүгүн Сүлдьүкээргэ уонна Куукуйдаах үрэхтэригэр күргэлэр тутулла иликтэр. Бу, баара эрэ отут биэрэстэ усталаах айаннарын суола уонча сыл тутулла сатыыр. 2013 сыллаахха, Сүлдьүкээр суола бэрт сотору тутуллуо диэн былаастар эрэннэрбиттэрэ.
2022 сыл сайынын “оройо” субу чугаһаата. Айан суола сол да суох.
Киин уулусса
220 КВ уоттара суох буолан уот кыамтата кыра. ССРС кэмигэр бу нэһилиэк дьонун 30 биэрэстэ тэйиччи сытар Светлэйгэ көһөрөр туhунан боппуруос тура сылдьыбыта. Дойдуларын таптыыллара бэрт буолан, дьон маннык туруору быһаарыныыттан батынан кэбиспиттэрэ. Бүгүн Сүлдьүкээр сэлиэнньэтэ эргэрдэ.
Дьиэлэрин баһыйар үгүс бырыhыана ССРС кэмнэриттэн ылата самналлан тураахтыыллар. Саҥа дьиэлэри урукку аэропуорт балаһатын сиригэр аҕыйах киһи тутунна. Уоттарын кыаҕа, бу аатырбыт Бүлүү ГЭСтээх сир гиэнэ диэтэххэ, соччото суох дииргэ кэрэгэй. Нэгэй мөлтөх! Күүстээх тыалларга сууллуталыы турааччы. Ол содулугар Сүлдьүкээр нэдиэлэни нэдиэлэнэн уота суох олорооччу.
Бүлүү өрүһүн уута манна ордук кирдээҕин туһунан этэ да барыллыбат. Ынах сүөһүнү да киһи уулаппат. Дьаабы!
Аны нэһилиэк сайдыытыгар «кыһамньы» туһунан ахтыахха. 2013 сыллаахха амбулатория дьиэтэ баар буолбута. Онтон түөрт кыбартыыралаах дьиэ бэрт үгүс эрэйинэн тутуллубута.
2015 сыллаахха “Колобок” дьыссаат саҥа таас дьиэтин тутары наадалааҕынан да аахпатахтарыттан кэлэйэбин. Эргэ дьыссааты өрөмүөннээбиттэрэ. Саҥа оскуоланы, кулуубу, хочуолунайы туппатылар. Нэhилиэк дьиэлэрин сылытар ПАКУ хочуолунайа ССРС саҕаттан турар. Олус эргэ. Ааспыт кыһын Кэмпэндээйиттэн тиэллибит бороҥ чоҕу уматыыны кыайбата. Саҥа тэриэбэлээҕэ, форсункалардааҕа буоллар эрэ сатаныа эбит.
2021 сыл ахсынньы аргыардаах тымныытын саҕана Сүлдьүкээр тоҥо сыспыта. ПАКУ-ну Мииринэй курдук Саха сиригэр модун кыахтаах оройуон саҥа технологиялаах модуль хочуолунайыгар да уларыппыта ырааппыт буолуохтаах этэ. Уларыппатылар.
Үөһээ Улуу Тоҕой оскуолатын дьиэтэ этэ
Дьэ ситинтэн сылтаан, 2021 сыллаахха олохтоохтор ахсым тымныылары кытаанах усулуобуйаҕа көрсүбүттэрэ. Бастаан хочуолунай носуоһун утума аккаастаан, дьиэлэр сөрүүдүйэн барбыттара, онтон түөрт хочуолтан биирдэстэрэ тэстибитэ. Ол күннэргэ «Колобок» оҕо уһуйаанын үлэтин тохтотон, кырачааннары дьиэлэригэр тарҕаталаабыттара.
Дьэ, ситинтэн сиэттэрэн, дьон нус-хас сиргэ – куоракка талаһар.
Нэһилиэк олохтоохторун ахсаана биллэ аҕыйаата. Ыччаттар дойдуларыттан тэскиллии тураллар. 1992 сыллаахха Сүлдьүкээргэ 500-чэ киһи баар эбит буоллаҕына, билигин үс сүүһү да кыайбат нэһилиэнньэлээх хаалла.
Оччугуй нэһилиэк кыһалҕаларын салгыы кэпсии туруохха сөп. Хаһааҥҥа диэри Мииринэй оройуонун тыатын дьоно олох быйаҥыттан наар «арыыланан» хаалаллар?
Төрүт олохтоохтор
Мииринэй куораттан Станислав Алексеев
