Дьиҥ чахчы норуот салайааччыта

Олоҕун сыллара: 15.03.1933 - 09.08.2022

Подробности

Ханнык баҕарар норуокка, бар дьонун туһугар доруобуйатын харыстаммакка, чиэһинэйинэн, көнөтүнэн таһаарыылаахтык үлэлээбит, олох уларыйыыларыгар оҕустарбакка, идиэйэтин уларыппакка, таҥнарбакка, тыа сирин үлэһит дьонун, дьиҥ ытыктабылын ылбыт салайааччы тарбахха баттанара буолуо. Оннук салайааччы Максим Николаевич Сибиряков буолар. Кини, баара буоллар, кулун тутар 15 күнүгэр 90 сааһын туолуох этэ.

Максим Николаевич 1933 сыллаахха, кулун тутар 15 күнүгэр Соловьев нэһилиэгэр, холкуостаах ыалга төрөөбүтэ.

1949 сылтан нэһилиэгин «Aвтономия 10 сыла» холкуоһугар чилиэнинэн киирэн үлэлээбитэ. Оскуоланы бүтэрэн, Чурапчытааҕы педучилищеҕа учуутал идэтигэр үөрэнэ киирэр. Үөрэнэр сылларыгар, успуордунан дьарыктанар, хапсаҕайга, көҥүл тустууга талаана арыллар.

1954–56 сс. Aллараа Халымаҕа, Aндрюшкиноҕа учууталлыыр.

1956 сыллаахха холкуоска кадровай булчутунан үлэлии сырыттаҕына, ахсынньыга Д.П. Коркин ыҥыртаран, көҥүл тустуунан дьарыктанар. Кини Дмитрий Петрович эрчийэн таһаарбыт бастакы үөрэнээччитэ, өрөспүүбүлүкэҕэ 50-с сс. көҥүл тустуу сайдарыгар акылаатын уурсубут тустууктартан биирдэстэрэ буолар. 1961 сыллаахха ССРС «Локомотив» спортивнай уопсастыба көҥүл тустууга күрэҕэр 79 кг. чөмпүйүөннээн «ССРС успуордун маастара» үрдүк ааты ылбыта. 1963 сылга Саха судаарыстыбаннай университетын бүтэрэн, бэтэринээр-быраас идэтинэн үлэтин саҕалаабыта. Холкуоска үлэлии-үлэлии, тустан 79–87 кг ыйааһыннарга өрөспүүбүлүкэҕэ 7 төгүл бастаабыта, 87 кг Сибииргэ, Уһук Илиҥҥэ 2 төгүл бастаабыта. 1963 с. Саха сирэ, Киргизия, Казахстан, Узбекистан уонна Таджикистан матчевай көрсүһүүлэригэр 87 кг чөмпүйүөн. Арассыыйа финалыгар хас да төгүл 87 кг тустубута, бу – норуоттар бухатыырдара тустар ыйааһыннара.

Уус Алдаҥҥа холкуос солбуйааччы бэрэссэдээтэлигэр тиийэ үүнэн, оройуон ветстанциятын начаалынньыга, ити оройуоҥҥа “Дьоруой Егоров” аатынан холкуоска бэрэссэдээтэл буолбута. 1974 сылтан үс сыл устата Таатта (урукку Aлексеевскай оройуоҥҥа) райсовет бэрэссэдээтэлинэн, 13 сыл устата ССКП Aмматааҕы райкомун бастакы сэкирэтээринэн үлэлээбитэ. Онтон 1991 сылга Чурапчы оройуонугар райсовет бэрэссэдээтэлинэн 1993 сылга диэри үлэлээбитэ. Максим Николаевич үлэлээбит үлэтигэр, балысхан үгүс ситиһиилэрдээх, ол гынан саамай сыаналааҕа – ханна да үлэлээтэр, дьонун-норуотун дьиҥнээх махталын, дириҥ убаастабылын ылбыта буолар. Максим Николаевич тус бэйэтэ бырайыактаан 10 күөлү оҥорторбута, 12 күөлү оҥорторууга быһаччы кыттыһан үлэлэспитэ. «Үгүс үлэни Илин Эҥээр 5 улууһугар оҥордум, ол гынан баран, саҥа күөллэри үөскэтии бу мин киэн туттуум, мин визитнэй карточкам», – диэн, Максим Николаевич автобиографиятыгар суруйбута. Ол курдук 25 тыһ. гектар ходуһаны, бааһынаны үлэлээбит биэс улууһугар оҥорторбута, 10 күөлү бэйэтэ бырайыактаан, сахалыы мындыр өйүнэн толкуйдаан оҥорторбута, 12 күөл оҥорторууга, үөскэтиигэ быһаччы кыттыгастаах. Ити барыта – “уу олох тыына” диэн, тыа сирэ ынах уулуур, дьон иһэр уута суох, бөһүөлэктэр сайдыбаттар, тыа хаһаайыстыбата кэхтэр диэн бөлүһүөктүү өйтөн тахсар өйдөбүллэр.

Кырыс сири туһаҕа таһаарыы, Амма сүнньүгэр олорор быраҕыллыбыт бөһүөлэктэри чөллөрүгэр түһэрии, дьону олохсутуу бэлиитикэтин ыытыы, тэрийии түмүгэр, саҥа оскуолалаах, дьыссааттаах, уо.д.а. социальнай эбийиэктэрдээх бөһүөлэктэр үс улууһунан үөскээбиттэрэ. Сэргэ Бэс, Мээндиги, Олом Күөлэ, Булун, Лээги, Даайа Аммата уонна бэйэтин төрөөбүт дойдута Мырылаҕа Хахыйах тутуллан, дьон олохсуйан иккис тыыннарын ылбыттара.

Дойдутугар Чурапчыга икки сыл райсовет бэрэссэдээтэлинэн үлэлиир сылларыгар чурапчылар өр сылларга кыайбатах боппуруостарын – уу кыһалҕатын быһааран Чурапчы эбэтин уулаабыта. Максим Николаевич бу 40 сыл устата төрөөбүт норуота түөлбэлээн олорор сиригэр, төрүт дьарыга сайдарыгар тохпут көлөһүнүн, уһун сындалҕаннаах үлэтин баартыйа уонна бырабыыталыстыба үрдүктүк сыаналаан Үлэ Кыһыл Знамята, “Бочуот Знага” уордьаннарынан, “Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии 1941–1945 сс. килбиэннээх үлэтин иһин”, “В.И. Ленин төрөөбүтэ 100 сылынан. Килбиэннээх үлэтин иһин”, Монголия “Милитаристскай Японияны кыайыы 30 сылынан”, “Үлэ бэтэрээнэ” мэтээллэринэн наҕараадалаабыта,

«Саха АССР норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ” , “Саха Өрөспүүбүлүкэтин бочуоттаах бэтэрээнэ”, “ Саха Өрөспүүбүлүкэтин айылҕа харыстабылын туйгуна” үрдүк ааттар иҥэриллибиттэрэ, Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Бочуоттаах кыраамататынан, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бэрэсидьиэнин Бочуоттаах кыраамататынан наҕараадаламмыта.

Амма, Чурапчы, Уус Алдан улуустарын, Чурапчы Соловьев, Уус Алдан Тиит Арыы, Байаҕантай нэһилиэктэрин бочуоттаах олохтооҕо ытык ааттар иҥэриллибиттэрэ. Максим Николаевич бочуоттаах сынньалаҥҥа олордор да, төрөөбүт дойдута Мырыла устуоруйатын туһунан үгүс үтүө-мааны дьонун, үһүйээннэрин суруйан, бэчээттэтэн таһаартаран, кэлэр көлүөнэҕэ бэртээхэй кинигэлэри хаалларда.

Чөл олоҕу тутуһан, көҥүл тустуунан дьарыктанан, Чурапчытааҕы педагогическай училищеттан кынат анньынан, Саха судаарыстыбаннай университетын бүтэрэн, олох киэҥ аартыгар үктэнэн, салайааччы уустук үлэтин толорон, тыа сирин үлэһит дьонун, дьиҥ чахчы, дириҥ убаастабылын ылбыт Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр тарбахха баттанар салайааччы буолар. Тыа сирин дьонун туһугар үлэлээбит үгүс элбэх үлэтэ үтүө түмүктэрдээх саха саарына – Максим Николаевич!

И.И. Собакин-кыраайы үөрэтээччи, Мырыла.