Киир

Киир

ЧУГУНОВ Афанасий Васильевич күн сириттэн барбыта биир сылыгар

Олоҕун сыллара: 26.01.1938-23.06.2023
Орто дойдуга ким да букатын кэлбэт, айылҕа ол сокуонугар утарылаһар кыах суох. Биһиги күндүттэн күндү, тапталлаах киһибит Чугунов Афанасий Васильевич – бэрэпиэссэр, академик, тыа хаһаайыстыбатын наукатын дуоктара, СӨ бочуоттаах гражданина, РФ наукатын үтүөлээх диэйэтэлэ быйыл бэс ыйын 23 күнүгэр күн сириттэн арахсыбыта биир сылын туолар. Онон, аҕыйах тылынан да буоллар, ахтылҕаммытын таһаара, аһыыбытын-кутурҕаммытын сымната ахтан ааһыахпытын баҕарабыт.
 
Афанасий Васильевич сахалыы тыыннаах, сытыары-сымнаҕас майгылаах, чараас дууһалаах киһи этэ. Оҕолорун, сиэнин муҥура суох таптыыра. Өрүү сырдыкка, билиигэ-үөрэххэ тардыһарга үөрэтэрэ. Дьиэтигэр-уотугар ураты кыһамньылааҕа. Аймахтарыгар куруук сүбэ-ама буолара, кыһалҕаларын быһаарса, көмөлөһө сатыыра. Тулалыыр дьонугар-сэргэтигэр барыларыгар да олус элэккэй этэ.
 
Үрдүк үөрэҕи бүтэрэн үлэҕэ үктэниэҕиттэн олоҕун бүтүннүү үлэтигэр анаабыта. Икки сыл дойдутугар – Мэҥэ Хаҥаласка – зоотехниктаан баран, оччотооҕу СГУ тыа сирин факультетыгар аспирантураҕа киирбитэ. Аспирантураны бүтэрээт, научнай үлэ ыллыгар киирэн, хандьыдаат уонна дуоктар дьиссэртээссийэлэрин ситиһиилээхтик көмүскээн, бэрэпиэссэр, академик буола үүммүтэ.
 
Устудьуоннары үөрэтиигэ дьоҕурун, билиитин, кыһамньытын барытын ууран үлэлиирэ. Бэйэтин билиитин-көрүүтүн быыстала суох хаҥатара, үөрэтэр эйгэтигэр саҥаны көтүппэккэ булара, көрөрө, ааҕара. Үөрэх босуобуйаларын, учуобунньуктары, үлэтигэр сыһыаннаах ыстатыйалары илиитин араарбакка суруйара. Үөрэппит оҕолорун ситиһиилэриттэн олус үөрэрэ, киэн туттара.
 
Айар үлэҕэ дьоҕурун эмиэ биллэрэн, тус санаатын этэн барда. Сарсыарда ахсын көтүппэккэ түөрт-биэс чааска туран үлэлиирэ. 1991 сылтан хас эмэ кинигэ хоһоону, кэпсээни, поэманы, арамааны суруйан хааларда.
 
1993 сылтан тыа сирин оскуолаларыгар агрохайысхалаах кылаастар арыллан үлэлииллэригэр туох баар болҕомтотун, сыратын ууран үлэлээбитэ. Оччолорго көрбүтүн-истибитин сөҕө-махтайа этэрэ:
 

“Киһи үөрүөх, саха оҕолоро өйдөөхтөр даҕаны. Олохторун үчүгэйдик оҥостор, инникилэрин сөптөөхтүк дьаһанар дьон буолуохтара”.

Билигин олор өрөспүүбүлүкэҕэ агро-оскуолалар диэн киэҥник биллэллэр.
 
Тыа сирин, кини дьонун-сэргэтин ис сүрэҕиттэн сөбүлүүрэ, ханна да сырыттар, киэн туттара. Кинилэр олохторун-дьаһахтарын, үлэлэрин-түбүктэрин, кыһалҕаларын ис-иһиттэн билэр буолан, кыра да ситиһиилэригэр, улахан да кыайыыларыгар олус үөрэрэ, ис-иһиттэн сөҕө-махтайа, сирэйдиин сырдыы: “Саха сатаабатаҕа, саллыбыта суох!” – диирэ.
 
Кини, биир да күнү халтай ыыппакка, хас үүммүт күнүн научнай уонна айар үлэттэн саҕалыыра. Оннооҕор кэнники сылларга, ыарахан ыарыыга ылларан да баран, эр санаатын ыһыктыбакка, ол үлэтин тохтоппотоҕо. Ол да иһин буолуо, олорбут олоҕо, үлэлээбитэ-хамнаабыта, айбыта-туппута таһаарыылаах, дириҥ ис хоһоонноох буоллаҕа.
 
Биһиги күндү киһибит дьонугар-дойдутугар анаабыт олоҕо, дьоҕурун-талаанын, истиҥ санаатын күүһэ-күдэҕэ ыраас өйдөбүлү, умнуллубат кэрэ кэрэхсэбили хаалларда.
Бииргэ үлэлээбит, чугастык алтыспыт дьоно-сэргэтэ, кэллиэгэлэрэ, үөрэппит оҕолоро күндү киһибит барбыт күннэригэр биһиэхэ көмө-тирэх буолбуттарыгар махталбыт улахан, истиҥ. Афанасий Васильевич олохтообут үтүө дьайыыларын салгыахтара, кини туһунан үтүө өйдөбүлү илдьэ сылдьыахтара, умнуохтара-тумнуохтара суоҕа диэн бигэ эрэллээхпит.
 
Кэргэнэ, кыыha, сиэнэ.
20.06.2024 14:05