Сырдык мөссүөнэ - сүрэхпитигэр
- Олоҕун сыллара: 18.07.1959 - 22.08.2023
- Подробности
Биир сыл анараа өттүгэр, атырдьах ыйын 22 күнүгэр, тапталлаах кэргэним, аҕабыт, эһэбит, убайбыт, бырааппыт, улахан киэҥ аймах киэн туттар, ытыктыыр киһибит, физико-математическай наука дуоктара, Саха Өрөспүүбүлүкэтин наукатын үтүөлээх диэйэтэлэ, М.К. Аммосов аатынан ХИФУ ректорын дойдулар икки ардыларыгар научнай-чинчийэр үлэҕэ солбуйааччы, “Теоретическай физика” кафедра сэбиэдиссэйэ, СӨ Наукатын академиятын академига, ГАНОУ РЦ иһинэн СӨ “Малая Академия наук“ физика кафедратын эспиэрэ уонна тьютора Григорьев Юрий Михайлович уһун ыарахан ыарыыттан күн сириттэн суох буолбута...
Юрий Михайлович 1959 сыллаахха от ыйын 18 күнүгэр САССР Ленинскэй оройуонун киинэ Ньурбаҕа 7 оҕолоох Михаил Афанасьевич, Марфа Николаевна Григорьевтар дьиэ кэргэннэригэр үһүс оҕонон төрөөбүтэ.
Юрий оскуолаҕа үөрэнэр сылларыгар наар туйгуннук үөрэммитэ. Ыытыллар уопсастыбаннай тэрээһиннэргэ көхтөөхтүк кыттара, спортивнай гимнастиканан дьарыктанан, үһүс эрэсэрээт нуорматын толорбута. Туйгун үөрэхтээх, бэрээдэктээх пионер Юра Григорьев хаартыската “Бэлэм буол“ өрөспүүбүлүкэтээҕи хаһыакка “Володя Ульянов дневнигар” бэчээттэнэр үрдүк чиэскэ тиксэн, Бүтүн Сойуустааҕы “Артек“ лааҕырга сынньанар путевканан наҕараадаланан төрөппүттэрин үөрдүбүтэ. 6-с кылаас кэнниттэн оскуола пионерскай дружинатын сэбиэтин бэрэссэдээтэлинэн талыллыбыта.
Юра Григорьев, Антоновка орто оскуолатыгар 6–7-с кылааска математикаҕа ураты дьоҕурдааҕын чаҕылхайдык көрдөрөн, оскуолатын уонна оройуон олимпиадаларыгар бастакы миэстэлэри ылаттаабыта. Сэттис кылааска үөрэнэ сылдьан оройуон хамаандатыгар киирэн СГУ иһинэн өрөспүүбүлүкэтээҕи физико-математическай оскуола ыыппыт сайыҥҥы оскуолатыгар ыҥырыллыбыта. Бу сайыҥҥы оскуола Новороссийскай куорат чугаһынааҕы Цемдолина сэлиэнньэтигэр үлэлээбитэ. Манна Юрий математикаҕа улахан дьоҕурдааҕын бэлиэтии көрөннөр, 8-с кылаастан Дьокуускайга физико-математическай оскуолаҕа үөрэнэргэ ыҥырбыттара.
Онон Антоновка орто оскуолатын 7-с кылааһын бүтэрбит Юра Григорьев өрөспүүбүлүкэтээҕи физико-математическай оскуола үөрэнээччитэ буолбута. Бу оскуоланы 1976 сыллаахха бүтэрэн, СГУ физико-математическай факультетыгар үөрэммитэ. Устудьуоннуур сылларыгар эмиэ уопсастыбаннай үлэнэн киэҥник дьарыктаммыта; бөлөх хомсуора, түөрүөтүктэр бөлөхтөрүн ыстаарыстата, физика факультетын устудьуоннарын научнай уопсастыбатын бэрэссэдээтэлэ этэ.
Биир сыл стажировка кэнниттэн Новосибирскайдааҕы судаарыстыбаннай университет механико-математическай факультетын аспирантуратыгар үөрэнэ киирбитэ. 1985 сыллаахха ахсынньыга хандьыдаат диссертациятын ситиһиилээхтик көмүскээбитэ. 1993 сыллаахха диэри СГУ теоретическай физика кафедратын ассистенынан, ыстаарсай преподавателинэн уонна доценынан үлэлээбитэ.
1993 сыллаахха СГУ физика факультетын деканынан, теоретическай физика кафедратын сэбиэдиссэйинэн талыллыбыта. 1996 сыллаахха НГУ докторантуратыгар киирэн үөрэммитэ, физико-математическай наука дуоктарын учуонай истиэпэнин ситиһиилээхтик көмүскээбитэ. 2010 с. ХИФУ “Теоретическай физика“ кафедратын сэбиэдиссэйэ.
2006 с. СӨ Наукаҕа академиятын дьиҥнээх чилиэнинэн талыллыбыта. 2013–2018 сс. СӨ Наукаҕа академиятын кылаабынай учуонай сэкирэтээрэ, СӨ Наукаҕа академиятын бүрүсүдьүүмүн чилиэнэ, 2015–2021 сс. физико-техническай наукаҕа СӨ Наукаҕа академиятын холбоһуктаах учуонай сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ.
Юрий Михайлович Григорьев 200 научнай үлэ, ол иһигэр Арассыыйаҕа 4 патент, ЭВМ регистрацияламмыт 2 бырагырааматын, 9 үөрэтэр-мэтэдьиичэскэй үлэ, физикаҕа үөрэнэр босуобуйалар ааптардара.
Юрий Михайлович университекка үлэлии киириэҕиттэн өрөспүүбүлүкэҕэ физико-математическай хамсааһын энтузиаһын быһыытынан күүскэ үлэлээбитэ. “Дьоҕур“ уопсастыба үлэтигэр кыттан, өрөспүүбүлүкэ талааннаах оҕолоро хаачыстыбалаах билиини ылалларын, олимпиадаҕа, кэмпириэнсийэлэргэ ситиһиилээхтик кытталларын, Арассыыйа киин куораттарын техническэй үрдүк үөрэх кыһаларыгар киирэллэрин курдук, киэҥ хабааннаах үлэни ыыппыта. Кини өрөспүүбүлүкэ үөрэнээччилэрэ “Инникигэ хардыы” Бүтүн Арассыыйатааҕы бырагыраамаҕа кытталларын аан бастаан өйөөбүт дьонтон биирдэстэрэ. Саха сирин учуонайдарыттан соҕотоҕун бырагыраама эспиэрдиир сэбиэтин чилиэнэ этэ.
“Өлүөнэ кыраайа“ физико-математическай пуорум үлэтигэр хара саҕаланыаҕыттан кыттыбыта. 1999 сылтан РФ учуонайдарын кытта оскуола оҕолоругар, устудьуоннарга уонна эдэр учуонайдарга лиэксийэлэри аахпыта. 2013 сылтан СӨ Аччыгый академиятын иһинэн киин физикаҕа кафедратын эспиэрэ уонна тьютора этэ.
Юрий Михайлович Григорьев үүнүү-сайдыы үктэллэрин дьулуурдаахтык дабайан, талан ылбыт идэтинэн хайдах курдук бэриниилээхтик үлэлээбитин, физико-математическай наука сайдыытыгар элбэх билиитин-көрүүтүн, сыратын биэрбитин, эдэр талааннары, учуонайдары иитиигэ улахан кылаатын киллэрбитин биир идэлээхтэрэ үрдүктүк сыаналыыллар.
Кини РФ үрдүк анал үөрэхтээһинин бочуоттаах үлэһитэ, СӨ наукатын үтүөлээх диэйэтэлэ, о.д.а элбэх үрдүк бэлиэлэринэн наҕараадаламмыта. СӨ Ньурба оройуонун Октябрьскай нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо.
Юрий дьиэтигэр-уотугар кыһамньылаах аҕа баһылык, эйэҕэс эһэ, бииргэ төрөөбүттэригэр тапталлаах убай, быраат этэ. Наһаа ыраас санаалааҕа, үтүө-мааны майгылааҕа, киэҥ дууһалааҕа. Сынньалаҥар таптыыр, астынар дьарыга булт буолара. Хотунан-соҕуруунан доҕотторун кытта сиргэ-дойдуга сылдьан, астынан-дуоһуйан, өрүү илии тутуурдаах, өттүк харалаах кэлэрэ.
Санаатын хаһан да түһэрбэт сэргэх майгылааҕа, бэрт кыраттан да үөрэрэ. Дьоҥҥо-сэргэҕэ наһаа истиҥ сыһыаннааҕа, аймахтарыгар, табаарыстарыгар, тугу эмэ көрдөспүт дьоҥҥо көмөлөһөргө дьулуһара, сүбэлиирэ-амалыыра.
Төрөөбүт Ньурбатын олус таптыыра, дойдутун туһунан үтүө сураҕы иһиттэҕинэ, ис сүрэҕиттэн үөрэрэ. Үлэтигэр наһаа бэриниилээҕэ, ыарахан ыарыыга ылларан да баран, үлэтин тохтоппотоҕо, устудьуоннарыгар, аспираннарыгар көмөлөһөрө.
Григорьевтар улахан дьиэ кэргэн, төрөппүттэрбит олохтообут үгэстэринэн, тохсунньу 2, кулун тутар 8, сэтинньи 7 күннэригэр бары мустабыт. Онно солбуллубат тамаданан Юра буолара.
Билигин биһиги дьиэ кэргэн сандалытыгар Юрабыт хотуттан бултаан аҕалбыт хааһыттан духуопкаҕа бэлэмнээбит минньигэс бүлүүдэтэ, кини эрэ кыһаллан, табыллан кыһар тоҥ балыга тиийбэт. Юрабыт сөбүлээн ыллыыр “Аҕам алааһа“, “Майа сайына“ ырыаларын кинини саныы-саныы хараастан, күндү киһибитин суохтаан-ахтан ыллыырбыт хомолтолоох.
Күндү киһибит сырдык мөссүөнүн, амарах санаатын олохпут тухары өйдүү-саныы сылдьыахпыт, кини үтүө аатын оҕото, сиэннэрэ ааттатыахтара.