“Оҕом мөссүөнүн харахпар ойуулаан көрөбүн”

Олоҕун сыллара: 13.02.1960 - 13.08.2024

Подробности

“Оҕом мөссүөнүн харахпар ойуулаан көрөбүн”диэн, ийэбит кыыһын ахтан, ытаан уйадыйар, курутуйар.

Төрөппүт баарын тухары, хас да сааска тиийдэххэ, киниэхэ оҕото буоллахпыт.

Убаастыыр, тумулук туттар киһибит, хомойуох-хоргутуох иһин, 2024 с. атырдьах ыйын 13 күнүгэр ыарахан ыарыыттан бу дойдуттан букатыннаахтык барбыта. Эдьиийбит барахсаны тутан туран алҕас ыһыктыбыт курдук, аны хаһан да көрбөппүт диэн итэҕэйиэх санаа киирбэт да... Ол курдук соһуччу, олус хомолтолоохтук кылгас кэм иһигэр эрдэ Орто дойдуттан туораабыта.

Тапталлаах кыыһым, күндү эдьиийбит Мигалкина (Максимова) Марфа Николаевна баара буоллар, олунньу 13 күнүгэр 65 сааһын туолуохтаах этэ.

Марфа Николаевна 1960 с. олунньу 13 күнүгэр Мэҥэ Хаҥалас Төҥүлү бөһүөлэгэр Дария Архиповна, Николай Дмитриевич Максимовтар дьиэ кэргэннэригэр бастакы оҕонон күн сирин көрбүтэ.

Сүүрэр-көтөр оҕо сааһа, бастакы оскуола сыллара Тарат бөһүөлэгэр ааспыта. Сэттэ оҕолоох ыалга улаханнара буолан, кыра эрдэҕиттэн ийэтин тутаах көмөлөһөөччүтэ, балтыларын, бырааттарын көрсөн улаатыннарбыта, эппиэтинэһи олоҕун тухары билбитэ.

“Балтараа саастааҕар быыкаа бэйэтэ түргэн үлүгэрдик элэстэнэн кэлэн, умуһахха түһэн, оччо саҕа сүрэҕим хамсаабыта суоҕа” диэн, ийэбит 86-с хаарыгар үктэнэн олорон сонньуйан кэпсиир.

Аҕабыт сааһын тухары орто сүһүөх салайар үлэһит буолан, 1969–1974 сс. Дьоруой Попов аатынан сопхуос Сыымах, Хорообут отделениеларыгар управляющайынан ананан, дьиэнэн көһөн тиийэн 3–7 кылаастарга онно үөрэммитэ. 1975 сылтан аҕабыт “Байкалов” сопхуос Табаҕа, Тиэлиги отделениеларыгар биригэдьииринэн, управляющайынан ананан үлэлээбитэ. Тиэлиги аҕыс кылаастаах оскуолалаах, онон эдьиийбит Табаҕаҕа хаалан, интэринээккэ олорон үөрэнэн 9–10-с кылааһы бүтэрбитэ.

Оҕо эрдэҕиттэн болҕомтолоохтук көрбүт, дуоспуруннаах этэ, билиигэ тардыһара, кинигэни сөбүлээн ааҕара, үөрэҕэр таһыччы үчүгэйэ. Оскуолаҕа үөрэнэр сылларыгар лиидэр хаачыстыбатын, салайар дьоҕурун таба көрөн, ахсыс кылааска дружина сэбиэтин бэрэссэдээтэлинэн, салгыы оскуола хомсомуолун тэрилтэтин учкомунан, солбуллубат бастакы сэкирэтээринэн үлэлээбитэ. Бастыҥ үөрэнээччи, актыбыыс, эппитин толорор, ирдэбиллээх, барыларыгар биир тэҥ сыһыаннаах, улахан аптарытыаттаах этэ.

Сүрүн биридимиэттэргэ барытыгар чаҕылхай, математиканы ордук чэпчэкитик ылынара, оройуоҥҥа олимпиадаларга өрүү инники күөҥҥэ сылдьара, билиини иҥэрэр учууталларга үөрэммититтэн астынара.

Тас көрүҥэ, нарын сэбэрэтэ, уурбут-туппут курдук таҥнара барыта дьүөрэлии буолара, ис киирбэх, дьоһуннаах сэмэй кыыс бииргэ үөрэммиттэрин куттарын тутара.

Оскуола олоҕор көхтөөхтүк кыттара, сыанаҕа “Таба” уонна узбектыы үҥкүүлэри элбэхтик толорон, “кыра, намчы бэйэтэ оҕолор төбөлөрүн үрдүнэн сири таарыйбакка көтө сылдьара” диэн, бииргэ үөрэнэр оҕолоро сөҕөллөрө.

Сайынын Табаҕаҕа үлэ-сынньалаҥ лааҕырыгар окко, Тиэлигигэ үрэххэ механизированнай звеноҕа уу отун оруурга, бугул түгэҕин харбыырга үлэлээбитэ.

Интэринээккэ олорбут кэмнэрин үчүгэйдик са­наан: “Оскуола икки интэринээт икки ардыгар икки сыл улааппыт буолан, кыра тэлгэһэ миэхэ ордук күннээх, ордук чугас курдук этэ”, – диэн олоххо дьоһуннаах оскуоланы ааспытынан ааҕынара.

“Бииргэ үөрэммит кылааһынньыктарым кыыс­тыын-уоллуун бары даҕаны бу олорон кэлбит тосту уларыйыылардаах, дьикти сүпсүлгэннээх олохпутугар мунан хаалбакка, дьылҕалара маанылаан көрүһүннэрбит аналлаахтарын кытары биир өйүнэн-санаанан күүстэрин түмэн, чиэһинэй үлэни өрө тутан, ньир бааччы саха мааны ыаллара буолан, оҕо-уруу, сиэн тапталыгар, эрэлигэр алгыстаах, дьоллоох суолу салгыыллар. Үгүстэрэ төрөөбүт түөлбэлэригэр... күн аайы үөрэ-көтө уруйдаһан олороллоруттан биир бэйэм астынабын, киэн туттабын”, – диэн кылааһынньыктарын туһунан үтүө өйдөбүлү суруйан хааллардаҕа.

Бары хаачыстыбатынан аҕабытын санатар, өссө сэттис кылааска үөрэнэ сылдьан “аҕабар өйөбүл-көмө буолуом” диэн, тыа хаһаайыстыбатын салаа­тыгар үөрэнэргэ быһаарыммыта. Эдьиийбит аҕабыт туһунан ахтыытыгар: “Аҕабытын эрдэ куоттарбыт абабыт ааспат, кини биһиэхэ биэрбит тапталын, эрэ­йин, эрэлин хардатын хойутаан отчуоттуу сатыыбыт; тыыннааҕар билбэтэх сымнаҕас олоҕун дьэ кэлэн, кэнниттэн оҥорон көрөбүт... Биһигини оҕолорун, сиэннэрин, олус таптыыра, харыстыыра, кыра да ситиһиилэрбитигэр ис сүрэҕиттэн үөрэрэ. Уулуссаҕа аҕабар майгынныыр оҕонньоттору көрдөхпүнэ: “Тээтэм эрэйдээх оһолго былдьамматаҕа буоллар, син эмиэ итинник токуруҥнуу, оҕолоруттан, сиэннэриттэн дьоллоно сылдьыа эбитэ буолуо”, – диэн төрөппүккэ төлөммөтөх иэс хомолтото дууһабын аалар”.

Оскуоланы бүтэрэн, 1977 с. СГУ тыа хаһаайыс­тыбатын салаатыгар эксээмэннэрин ситиһиилээхтик туттаран үөрэнэ киирбитэ.

“Университекка биир саамай бары өттүнэн күүстээх, олохсуйбут традициялаах, аатырбыт выпускниктардаах, саха бастыҥтан бастыҥ ыччата үөрэнэр тыа хаһаайыстыбатын факультетыгар үөрэммитим миэхэ олус туһалаах эбит диэн сыаналыыбын. Бөлөхпөр оскуола кэнниттэн тута киирбит соҕотох буоламмын, аны санаатахха, эдьиийдэрим, убайдарым олус да атаахтатан, көрөн-харайан, көмөлөһөн өйөөбүттэр эбит. Аҥаардас биэстии-алталыы сыл үлэлээн олоҕу билбит, өйдөрүн туппут, бэйэ-бэйэҕэ сыһыан, көмө, өйөбүл дьиҥнээх сыанатын арааран өйдүүр дьону кытары биэс сыл алтыспытым миигин элбэххэ ииттэҕэ, олоххо улахан мунааҕа суох оннубун буларбар тирэх буоллаҕа”. (Эдьиийбит ахтыытыттан)

Сэмэй кыыс минньигэс мичээрэ

Сэргэлээх – мин дьылҕам, мин үөрүүм,

Кынаттаах кэриэтэ уйдаран

Көй салгын күөнүгэр көппүтүм.

Аан бастаан уйулҕа хамсыырын

Таайбыта эдэркээн сүрэҕим,

Күндэлэс сырдыкка сөтүөлүү

Дьоллоохтук дугуйа хаампытым. (М.Н. Мигалкина)

Устудьуоннуур сылларыгар “Мичээр” үҥкүү ан­саамбылын бастыҥ үҥкүүһүтэ буолан, өрөспүүбүлүкэ иһинэн-таһынан элбэхтик кэнсиэргэ кыттан айаннаабыта, устудьуон олоҕун дьиҥнээхтик билбитэ.

Эдэр сааһын үөлээннээхтэрин, эн-мин дэһэн элбэхтик алтыспыт, эрэнэн, итэҕэйэн санаа атас­таспыт дьүөгэлэрин, табаарыстарын кытта олоҕун устата быспакка сибээстэспитэ, кэлэн хонон-өрөөн, сэһэргэһэн баралларыгар дьиэтин аана мэлдьи аһаҕас буолара.

“Сэргэлээхтээҕи биэс сылым мин олоҕум саа­май дьоллоох чыпчаала этэ диэн оҕолорбор сылайбакка кэпсиибин, кэтэх санаата суох ыраас сыһыан, сүрэххэ сөҥпүт умнуллубат бастакы таптал, ис сү­рэхтэн үөрүү-көтүү, кыра да ситиһиилэртэн астынан долгуйуу, дьүөгэ истиҥ мичээрэ, доҕор сылаас сыһыана, сааскы айылҕаны кытары тэҥҥэ тыллыы, көмүс күһүн күүтүүлээх күндү көрсүһүү – барыта онно баар этэ: киһи буолар аналым, үлэһит буолар түөрэҕим онно түстэммитэ, дьылҕам аналын, оҕолорум аҕаларын онно көрсүбүтүм”. (Эдьиийбит ахтыытыттан)

1982 с. муус устарыгар Уус Алдан Бороҕонугар үгүс устудьуон дьүөгэлэрэ, табаарыстара ыҥырыллан, өтөр буолбатах элбэх эдэр ыччаттаах сэргэх сы­баайба оҥорбуттара. Ити сыл университеты бүтэрэн, кэргэнин дойдутугар – Уус Алдаҥҥа – “Дүпсүн” сопхуос ыстаарсай зоотехнигынан үлэтин саҕалаабыта.

1983 с. кэргэнэ Афанасий Васильевич Мэҥэ Хаҥалас М. Горькай аатынан сопхуоска хомсо­муол тэрилтэтин сэкирэтээринэн ыҥырыллан, кө­һөн тиийэн үүт хаачыстыбатыгар зоотехнигынан, оройуон иһинэн “Общество трезвости” отделыгар эппиэт-сэкирэтээринэн үлэлээбитэ.

Салгыы кэргэнэ 1993–1999 сс. Уус Алдан улууһун баһылыгынан үлэлиир кэмигэр Биэнсийэ управле­ниетын иниспиэктэринэн, ЗАГС отделын сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ.

1995 сылтан Саха сирин социальнай страхованиеҕа пуондатын Уус Алдаҥҥа кылаабынай боломуочунайынан, РФ Биэнсийэҕэ уонна социальнай пуондаҕа Саха сиринээҕи салаатын сүрүннүүр исписэлииһинэн 29 сыл эҥкилэ суох олоҕун тиһэх күннэригэр диэри үлэлээбитэ. Үлэлиир сылларыгар финансист идэтигэр эбии үөрэммитэ.

Үлэҕэ бэриниилээх, дириҥ билиилээх, эппиэтинэстээх буолан, кэллиэгэлэрэ холобур оҥостор, аптарытыаттаах, иннилэригэр уктар исписэлиистэрэ этэ. Кини уларыйа турар билиҥҥи олоххо ирдэнэр үлэни түргэнник иитин-саҕатын, төрдүн өйдөөн, саҥа сүүрээннэри таба туһанар үлэһиттэрэ буолара. Ону кэллиэгэлэрэ бэлиэтээн сурукка тиспиттэрэ – биһиэхэ, оҕолоругар, сиэннэригэр, саамай истиҥ өйдөбүл:

“Наша дорогая и многоуважаемая Марфа Николаевна была для всех коллег маяком, ярким, светящимся издалека и направляющим всех, кто в этом нуждался.

Она высокопрофессиональный и грамотный специалист, опытный наставник, активный творческий человек, всегда полна энергии, постоянно в делах и поисках нового. Принципиальный и твердый человек в своих убеждениях, на нее всегда можно положиться.

Марфа Николаевна с удовольствием занималась организацией общей жизни коллектива, вносила много ярких идей в реализацию общих мероприятий Фонда и была их активным участником.

Ее активная жизненная позиция, жизнелюбие, острота ума и желание помочь ближнему характеризовали ее только как человека с прекрасной душой.

Всегда могла выслушать личные проблемы и дать мудрый совет, также могла пожурить и подбодрить. Совет ее непременно будет обдуманный, взвешенный.

Марфа Николаевна обладала неиссякаемой энергией, восхищала ее способность успевать все.

Особенным ее даром было совмещать роль любящей жены, матери, бабушки, заботливой свекрови, сестры, дочери, при этом она старалась не забывать о себе как о женщине. Она умела то, что не умеет молодое поколение девушек: за время обеда успевала переодеться, надеть каблуки и при этом плыть как пава, сделать нарядную прическу из своих шикарно красивых длинных волос и прибыть вовремя на всех торжественных мероприятиях Фонда.

Марфа Николаевна по-особенному заботилась о своих коллегах по кабинету, принимала активное участие в конкурсах и мероприятиях, ее убранства в виде разнообразных блюд, приготовленных из собственных выращенных овощей и собранных ягод, удивляли весь коллектив Фонда.

Ее уход опустошил наш отдел, стало как-то тише, нет ее колких шуток. Нам ее очень не хватает...

Яркий пламенный патриот своей родины, мудрый наставник для молодых, авторитет и уважение коллег. Всегда умела поднять рабочий дух, настроение у коллег, с утра приносила из дома вкусные перекусы к чаю, и утро становилось не таким хмурым, а рабочая нагрузка не такой тяжелой.

Она первая пришла на помощь общественному движению по оказанию помощи участникам СВО. Под ее чутким руководством была организована работа по плетению маскировочных сетей, и ее добрыми руками изготовлено более 100 маскировочных сетей от Фонда на протяжении полутора лет. Даже находясь на больничной койке переживала, что не может помочь коллегам в таком важном деле”.

Өр сылларга үтүө суобастаахтык үлэлээн “Судаарыстыбаннай страхованиеҕа үтүөлээх үлэтин иһин”, “Арассыыйа Социальнай пуондатыгар бэриниилээх үлэтин иһин” РФ бэлиэлэринэн, “Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр социальнай страхование сайдыытыгар кылаатын иһин” бэлиэнэн, Саха Өрөспүү­бүлүкэтин Ил Түмэнин Бочуоттаах кыраамататынан наҕараадаламмыта, үлэ бэтэрээнэ.

Олоҕун аргыһа Афанасий Васильевичтыын 43 сыл ыал буолан, икки кыыс оҕолонон, үс сиэннэнэн, олохторун дьолун уһансан куоратынан, тыанан дьиэ-уот маанытын туттан, бииртэн биир элбэтэн, тэрийэн кэллилэр. Иккиэн да олоххо көрүүлэрэ биир, дириҥ санааҕа, киэҥ өйдөбүлгэ салайтаран, олох араас ыараханын этэҥҥэ туораан, киһиргэһэ суох, бары өттүнэн баай-байылыат, толору дьоллоох олоҕу олордулар.

Кыргыттара ыал буолан, олох суолугар эрэллээхтик туран, үөрэнэн талбыт идэлэринэн сити­һиилээхтик үлэлии сылдьаллар. Оҕолоругар төһүү күүс, сүбэ-ама буолан, сиэннэригэр ураты чугас сыһыаны бэлэхтээн, сүрэҕин сылааһын иҥэрэн, кинилэр тустарыгар сүүрэн-көтөн, булан-талан, бэриэт оҥорон, айылҕалыын алтыһыннаран, муораҕа сөтүөлэтэн, омук дойдуларыгар сырытыннаран, кинилэр ситиһиилэриттэн дьоллоноро.

Дэлэй сымнаҕас илиилээх, минньигэс астаах, итии хойуу үүттээх чэйдээх, түргэн туттуулаах хаһаайка, далбар хотун, бириэмэ булан тутта да иистэнньэҥ мааныта, дьиэ кэргэн тапталлаах ийэтэ, эбэтэ, олорон ылбакка түбүгүрэн, күөрчэхтии эргийэн, барытын ситэри оҥорорун, туппута түмүктэрдээх буоларын ситиһэрэ, сүпсүлгэннээх олох үөһүгэр сылдьыбыта. Саҥаны-сонуну сэргиир, кэрэни кэрэхсиир, сэҥээрэр, сөҕө-махтайа бэлиэтии көрбүтүн ырытан үллэстэр идэлээҕэ, күннээҕи олоҕор туһанара.

Биэнсийэҕэ, сынньалаҥҥа олорон, иистэнээри киһи мээнэ булан ылбат матырыйаалын таба көрөн атыылаһара, мунньара.

Даачатын тэлгэһэтигэр, бэс чагда быыһыгар отонноох мастары, дьэрэкээн бэйэлээх сибэкки арааһын олордоро, тииҥнэр, чыычаахтар кытта аһыыр сирдээхтэр. Тэлгэһэтиттэн оннооҕор тэллэй хомуйан, ыһаарылаан сырылатара.

Оҕолорун, сиэннэрин аттыгар илдьэ сылдьан, оҕуруот аһын сыллата араас көрүҥүн олордон, элбэтэн, илиитин иминэн бэрийэн, бүөбэйдээн, өлгөм үүнүүнү хомуйан кэнсиэрбэлээн кыһыҥҥыга хаһаанара, онтон аймахтарыгар, чугас табаарыстарыгар бэристэҕинэ астынара.

Сүүрбэттэн тахса сыл уопуттаах суоппар, саас кэлэрэ саамай күүтүүлээх кэмэ, икки илиитин мускуйан “ытыһым кыһыйар” диэн дьээбэлээхтик күлэрэ. Күөх лууктан саҕалаан күһүн хойукка диэри күнү былдьаһа сир аһын барытын хомуйан астыыра, бэйэтэ чопчу үргүүр хаһаас сирдээх буолара. Айылҕалыын алтыһарын олус сөбүлүүрэ, үлэ кэннэ “эрэллээх доҕоругар” олордо да айанныыра, өрөбүллэргэ оҕолорун-сиэннэрин тыаҕа таһааран, бэйэтин кытта тэҥҥэ сир астатан биллибэтинэн үөрэтэн, көрдөрөн биэрэрэ.

Сайын аайы кыалларынан аймаҕы­нан мустан, балаакканан хоно сытан сир астыырга көҕүлээччибит, ис-иһиттэн сүргэтэ көтөҕүллэн, кэпсээн-ипсээн күөх окко күөлэһийэрэ.

“Тарат туһунан нарын ырыаны иһит­тэхпинэ харахпар оҕо эрдэхпинэ үрдүк да буолар Ортоку алааска баар хаппыт тииппит төрдүгэһэ, сайынын соҕотоҕун дьэдьэннээн баран сөбүлээн сыырын быарыгар күҥҥэ сыламныы сытан устар былыттары кэтиир, сөтүөлээн чомполонор, сааһын бырааттарым күнү-күннээн хоккейдаан элбэх клюшканы алдьаппыт Арҕаа алааспыт, ус­тудьуоннуу сылдьан, ахтан тиийэн, салгынын иҥсэлээхтик иҕэрийэн уоскуйар Төҥүлү эбэбит көстөн кэлэллэр; чугас да баар эрээри аны ситтэрбэти, ааспыты, эргийбэти өйдөтөллөр”. (Эдьиий­бит ахтыытыттан)

Устудьуоннуу сылдьан өрөбүллэргэ Ортоку алаас соҕуруу өттүнэн хап-хара уһун баттаҕын икки гына өрүнэн, чэпчэкитик дугуйан хааман иһэрэ харахпытыгар бу баар курдук. Кэлэн бурдук ас астаан үөрдэрэ, бырааһынньыктарга матырыйаал атыылаһан, таҥас тигэн кэтэрдэрэ, сатабылыгар үөрэтэрэ. Куруутун ахсааммытынан илии тутуурдаах, эрдэттэн хаһаанан уура сылдьыбыт кэһиилээх буолара.

Айылҕаттан бэриллибит туспа “буочардаах”, ыпсаран-сааһылаан саҥарар, кэскиллээҕи, инникини ыараҥалатар дьиҥ сахалыы толкуйдаах, өбүгэ үгэстэрин, сиэри-туому тутуһар, ылыннарыылаах тыллаах этэ. Туруору көнө майгылаах, уйаҕас, киһини өйдүүр, тугу саныырын көнөтүнэн этэрэ.

Эдьиийбит оҕо сааһыттан эппиэтинэстээх буоларга, дьону кытары эйэлээх эҥэрдэһии, хардарыта көмө­лө­сүһүү, үтүө сыһыаҥҥа махталы умнубат буолуу эрэ бу Орто дойдуга сүрүн суолталаахтарын туһунан аҕабыт тоҕоостоох кэмнэргэ сөп түбэһиннэрэн биһиэхэ өйдөтөрүн толору ылыммыта киниэхэ оччоттон үөрэххэ-үлэҕэ, дьоҥҥо-сэргэҕэ, тулалыыр эйгэҕэ сыһыаныгар арылхайдык көстөрө.

Аҕабыт ийэбитиниин сүрүн үлэлэрин таһынан сүөһү-ас ииттэн, көһө сылдьан үлэлээн-хамсаан сүрдээх түбүктээх олоҕу олорбуттара. “Эдэр ыал эрдэххититтэн көһө мээрик этигит, кырдьар саас­кар толору хааччыллыылаах дьиэҕэ сылаастык, сынньалаҥнык олор”, – диэн ийэтин куоракка киллэрбитэ уон сыл буолла, кэлэ-бара билсэ сылдьара, төрөөбүт үбүлүөйдээх күннэрин бэйэтин дьиэтигэр аймахтары мунньан бэлиэтээн, остуол хотойорунан ас тардан ийэтин үөрдэрэ.

2023 с. орто бырааппыт хантараакка илии баттаһан АБДь-га барар буолбутун бастакынан эдьии­йигэр этэн, айаҥҥа тэрийэн өйүөлээн, бииргэ төрөөбүттэрин дьиэтигэр ыҥыран атаарбыппыт. Быраатын кытта сибээһин быспакка суруйса, билсэ сыппыта, этэҥҥэ дойдутугар эргиллэн кэлэрин күүтэрэ, “Якутия с тобой” волонтёрдар хамсааһыннарыгар көмөлөһөрө.

Эдьиийбит Муся, Марфа Николаевна, чахчы даҕаны бу Эдьиий диэн киэҥ, дириҥ өйдөбүллээх, ураты суолталаах аакка бары баар хаачыстыбаларынан толору эппиэттиирэ. Кэлин улаатан үөрэх ылан, араас идэлээх үлэһит дьон, тус-туһунан ыал да буолбуппут иһин эдьиийбит хас биирдиибитигэр, оҕолорбутугар тылын тиэрдэн сүбэлээн, күүс-көмө, бөҕө тирэх буолбутун, кыһалҕалаах ыарахан түгэннэргэ кини быһаарыылаах оруолун умнубаппыт, махтанабыт.

2024 с. эмискэ ыарахан ыарыы буулаабыта биллэн, уустук эпэрээссийэни ааспыта, ыарыытын эрдээхтик тулуйан, дьулуурдаахтык туруулаһа сатаабыта, бириэмэ ааһан истэҕинэ этэҥҥэ буолуом диэн күүстээх санаалааҕа, эрэллээҕэ. Биирдэ “айа­лаабакка”, аймаммакка чуумпутук Орто дойдуттан бараахтаабыта.

Күндү киһибит сэргэх ыраас, сиэрдээх олоҕу олорбута, ону салгыыр ыччаттардаах, удьуора-утума салҕанар. Киэҥ ыллыктаах толкуйа, мындыр өйө, дойдутугар, сирдээҕи олоххо таптала, барыбыт туһугар кыһамньыта сырдык өйдөбүл буолан сүрэхпитигэр мэлдьи баар буолуоҕа, сылааһынан илгийэ, истиҥ тылынан ахтылла сылдьыаҕа.

Тапталлаах оҕом, эдьиийбит туһунан ааспыт бириэмэҕэ суруйар олус ыарахан, хаһан эрэ ис санаатын ууран сурукка тиспит ахтыыларын хатылаан ааҕабыт. Күннэтэ саныыбыт, ахтабыт, суохтуубут...

Ийэтэ, балтылара, бырааттара, кинилэр дьиэ кэргэннэрэ.