Күндү киһибит сүрэхпитигэр өрүү тыыннаах буолуо...

Олоҕун сыллара: 1935-2020

Подробности

Тапталлаах кэргэним, оҕолорбут күндү күн күбэй ийэлэрэ, сиэннэрбитигэр арчылыыр, аһынар, атаахтатар эбэлэрэ, РСФСР култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Саха АССР ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ, ССРС Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ Сергей Афанасьевич Зверев – Кыыл Уола улахан кыыһа, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх бырааһа, РСФСР уонна Саха АССР доруобуйатын харыстабылын туйгуна, үлэ, тыыл, медицинскэй сулууспа бэтэрээнэ

Вера Сергеевна ДАНИЛОВА (Зверева)

от ыйын 5 күнүгэр күн сириттэн күрэммитэ 40 хонуга буолар.

Вера 1935 сыллаахха от ыйын 29 күнүгэр Сунтаар оройуонун Түбэй Дьаархан нэһилиэгэр холкуостаах дьадаҥы ыалга төрөөбүтэ.

Ийэтэ Анастасия Потаповна кыра эрдэҕиттэн холкуос, онтон сопхуос араас үлэтигэр эриллэн улааппыта, хонуу үлэтигэр уонна бэрт уһуннук ыанньыксытынан үлэлээн, аҕыс оҕону төрөтөн, улаатыннартаан, Зверевтэр аҕа уустарын, Батаактар ийэ уустарын тэнитиспит улахан өҥөлөөх. Бу дьиэ кэргэҥҥэ Вера үһүс оҕонон төрөөбүтэ. Төһө да уҥуоҕунан кыра буоллар, оҕо, эдэр сааһыттан билиигэ-көрүүгэ тардыһыылаах, сайаҕас буолан, Түбэй Дьаархан начаалынай, онтон Элгээйи орто оскуолатын үөрэнэн бүтэрэн, Благовещенскай куорат медицинскэй институтун 1960 сыллаахха ситиһиилээхтик бүтэрэн, врач-лечебник идэтин баһылаабыта. Онтон ыла 45 сыл устатыгар төрөөбүт өрөспүүбүлүкэтин дьонун-сэргэтин доруобуйатын харыстабылыгар туох баар өйүн-санаатын, билиитин-көрүүтүн, дьоҕурун ууран туран, чиэстээхтик, үтүө суобастаахтык үлэлээн, 2005 сыллаахха биэнсийэҕэ тахсыбыта. Ол былаһын тухары өрөспүүбүлүкэ нэһилиэнньэтин доруобуйатын харыстабылын кэккэ тэрилтэлэрин саамай эппиэттээх дуоһунастарыгар үлэлээн ааспыта.

Үрдүк үөрэҕи саҥа бүтэрэн, 1960 сыл күһүнүгэр Ньурба оройуонун Маалыкайдааҕы учаскыабай балыыһатын кылаабынай бырааһынан анаммыта. Онно икки сыл үлэлээт, оройуон киин балыыһатын невропатологынан икки сыл үлэлээбитэ, онтон 1964 сыллаахха Оҕо сэллигин утары охсуһар сонотуоруй кылаабынай бырааһынан анаммыта. Манна 4 сыл үлэлээн баран, 1968 сыл күһүнүгэр Москубатааҕы иккис институт аспирана буолан, үс сыл дьарыктаммыта, тиэмэ анатан, сэллиги утары охсуһуу проблемаларын дириҥник үөрэппитэ.

Дойдутугар кэлэн баран, биир сыл Дьокуускайдааҕы сэллик научнай-чинчийэр институтугар научнай сотруднигынан үлэлээн иһэн, 1972 сылга Горнай оройуонун лечебнэй-санаторнай холбоһугун кылаабынай бырааһынан анаммыта. Холбоһук базатын хаҥатыыга, бөҕөргөтүүгэ улахан үлэни ыыппыта: оройуон балыыһатын 40 куойкалаах стационарын 75 миэстэҕэ диэри кэҥэтэри ситиспитэ. Нэһилиэнньэ стационарга сытан эмтэнэригэр улахан кыах баар буолбута.

1977 сылга дьиэ кэргэнэ Дьокуускайга көһөн киирэринэн сибээстээн, Вера Сергеевна бастаан куорат сэллиги утары охсуһар дьыспаансырыгар учаскыабай фтизиатрынан үлэлээн иһэн, ити тэрилтэ кылаабынай бырааһынан салгыы үлэлээбитэ.

1981 сылтан икки сыл устата өрөспүүбүлүкэ Кыһыл Кириэһин уопсастыбатын бэрэссэдээтэлинэн үлэлии сылдьан, Кыһыл Кириэс уопсастыба Бүтүн Сойуустааҕы уонна Бүтүн Арассыыйатааҕы IX сийиэстэрин дэлэгээтинэн талыллан кыттыбыта.

1983 сыл кулун тутар ыйга Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ис дьыалаҕа министиэристибэтин балыыһа-поликлиника холбоһугун начаалынньыгынан үс сыл үлэлээн баран, 1986 сылтан 2005 сыл бүтэһигэр диэри, биэнсийэҕэ тахсыар диэри, Дьокуускайдааҕы сэллиги утары охсуһар дьыспаансырга учаастактааҕы фтизиатр бырааһынан үтүө суобастаахтык, үрдүк күүрүүлээхтик үлэлээбитэ.

Вера Сергеевна өрөспүүбүлүкэ доруобуйатын харыстабылыгар уһун кэмнээх, ситиһиилээх үлэтин дойду бырабыыталыстыбата, өрөспүүбүлүкэ салалтата үрдүктүк сыаналаабыта. “1941-1945 сылларга Аҕа дойду Улуу сэрииитин сылларыгар килбиэннээх үлэтин иһин”, “Үлэ бэтэрээнэ” мэтээллэринэн, «ССРС уонна Саха АССР доруобуйатын харыстабылын туйгуна» диэн бэлиэлэринэн наҕараадаламмыта. “Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх бырааһа” диэн бочуоттаах аат иҥэриллибитэ. Итини тэҥэ Вера Сергеевна элбэх юбилейнай мэтээл уонна бэлиэ хаһаайката, СӨ Ытык кырдьаҕастарын сүбэтин бочуоттаах чилиэнэ этэ.

Вера Сергеевна тустаах үлэтин тас өттүгэр улахан далааһыннаах уопсастыбаннай, чөл олоҕу бырапагаандалыыр, ону олоххо киллэрэр хайысхалаах үлэни ыытара, элбэхтик лиэксийэ ааҕара, араадьыйанан, тэлэбиисэринэн кэпсиирэ, аҕатын аатынан Үҥкүү национальнай тыйаатырын дириэктэрэ Александр Иванович Алексеев ыҥырыытынан, тыйаатыр тэрээһиннэригэр, кэнсиэрдэригэр үөрүүнэн сылдьара. Үлэлээбит сирдэригэр олохтоох уонна оройуоннааҕы Сэбиэттэр дьокутааттарынан талыллан, доруобуйа харыстабылын боппуруостарыгар элбэх сүбэни-аманы биэрэрэ. Кэргэниниин, арыт оҕолорунуун Европа, Азия дойдуларынан туристыырын, төрөөбүт сахатын норуотун ытык ыһыахтарыгар сылдьарын сөбүлүүрэ, онтон улаханнык астынара. Биэнсийэҕэ тахсан да баран таах олорботоҕо: дьон доруобуйатын харыстыыр хайысхалаах уопсастыбаннай-научнай төрүккэ олоҕурбут “Радостея” диэн уопсастыбаҕа дьүөгэлэрин кытта бэркэ үлүһүйэн дьарыктаммыта.

Хомойуох иһин, доруобуйатын хроническайга кубулуппут уодаһыннаах астма ыарыыта буулаан, бу Орто дойдуттан олус хомолтолоохтук биһиги илиибититтэн мүччү туттаран илдьэ барда. 58 сыл устата дириҥник таптаһан, кэргэннии буолан, тапсан, иллээхтик-эйэлээхтик, ытыктаһан-убаастаһан олорбут күндү кэргэним, оҕолорбутугар күн күбэй ийэлэрэ, сиэннэрбитигэр, хос сиэннэрбитигэр дьоһун-мааны эбэлэрэ, хос эбэлэрэ биһиги кэккэбититтэн олус соһумардык, олус хомолтолоохтук туораабытыттан улаханнык соһуйдубут, харааһынныбыт.

Вера Сергеевна ийэ буолар дьолун, үөрүүтүн толору билэн Орто дойду олоҕуттан барда. Кыыспыт Наталья, ийэтин курдук эмчит идэтин баһылаан, Саха Өрөспүүбүлүкэтин доруобуйа харыстабылын уонна социальнай сулууспа туйгуна буолан, ситиһиилээхтик үлэлии сылдьар.

Уолаттарбыт Федор уонна Эдуард үрдүк үөрэхтэнэн, идэ ылан, эмиэ үлэлии сылдьаллар. Даниловтар дьиэ кэргэннэрэ үрдүк үөрэҕи бүтэрбит Александра уонна Анастасия диэн сиэнннэрдээхтэр, алта саастарын саҥардыы туолбут Туйаара уонна Сандаара диэн игирэ хос сиэннэрдээхтэр.

Биһиги дьиэ кэргэн саамай кутурҕаннаах күннэрбитигэр өрөспүүбүлүкэ уонна үлэлээн ааспыт оройуоннарбыт салалталарыттан биһигини өйүүр, хомолтолорун биллэрэр суруктара, тэлэгирээмэлэрэ кэлбиттэрэ. Олор истэригэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин уонна бырабыыталыстыбатын администрациятын салайааччыта А.С.Владимиров телеграмматыгар этиллэр: “От имени руководства Республики Саха(Якутия) выражаем слова глубокого соболезнования и прискорбия Эдуарду Федоровичу, детям, всем родным и близким в связи кончиной горячо любимой супруги, бабушки, заслуженного врача Ркспублики Саха (Якутия), ветерана труда и тыла Веры Сергеевны Даниловой. Вера Сергеевна все эти годы достойно представляла имя своего легендарного отца Сергея Зверева - Кыыл Уола и продолжала его дело. Находясь в плотном взаимодействии с Национальным театром танца Якутии, она, будучи врачом по профессии, всегда относилась к окружающей ее среде, людям с особой теплотой и вниманием. Светлая, добрая память о ней навсегда останется в наших сердцах”.

Биһиги аймах дириҥ хомолтобутун тэҥҥэ үллэстэн эдэр-сэнэх эрдэхтэринэ үлэлээн ааспыт, оройуоннарбыт, нэһилиэктэрбит салалталарыттан истиҥ-иһирэх тыллардаах суруктар – телеграммалар кэлбиттэрэ, ол курдук Горнай улууһун баһылыга Н.В. Андреев суруйбута: “Уважаемый Эдуард Федорович, родные и близкие! От имени администрации муниципального района "Горный улус” и от меня лично примите глубокое соболезнование в связи с кончиной любимой супруги, матери, бабушки Веры Сергеевны Даниловой, Заслуженного врача РС(Я), отличника здравохранения РСФСР, ветерана труда, тыла, медицинской службы, Почетной старейшины Якутии. Вера Сергеевна посвятила себя благородной профессии врача. В 1972-1974 годах, работая главным врачом районной больницы пользовалась большим уважением среди коллег, как энергичный и требовательный руководитель. Она внесла большой неоценимый вклад в становлении и дальнейшем развитии здравохранения Горного улуса, в укреплении материально технической базы лечебно – профилактических учреждений улуса.

Тяжелая болезнь отняла жизнь талантливого, до конца преданного своему делу врача. Желаю родным и близким Веры Сергеевны крепости духа и стойкости, чтобы пережить горечь утраты самого дорогого человека. Светлая память о Вере Сергеевне навсегда сохранится в наших сердцах”.

Ньурба улууһун администрациятын аатыттан маннык ис хоһоонноох тэлэгирээмэ кэлбитэ: “Выражаем свое глубокое соболезнование нашему уважаемому земляку, ветерану труда и тыла, ветерану государственной, гражданской и народной службы, заслуженному работнику народного хозяйства РС(Я), Почетному гражданину Нюрбинского и Горного улусов Эдуарду Федоровичу Данилову в связи со смертью его любимой жены, Заслуженного врача РС(Я), отличника здравохранения СССР, Якутской АССР Веры Сергеевны Даниловой –Зверевой”.

Биһиги дьиэ кэргэн чугас дьонноро: урууларбыт-аймахтарбыт, кэллиэгэлэрбит, атастарбыт-доҕотторбут хаһыаттарынан, бассаабынан суруйан уонна да тус бэйэлэрэ дириҥ кутурҕаннарын, хомолтолорун биллэрдилэр.

Куһаҕана диэн, улахан алдьатыылаах “коронавирус” диэн дьаҥ туран, Вера Сергеевнаны тирэх суолугар атаарыыга, ордук аҕа саастаах дьоммут бары кэлэн кыттыбатылар, онно хом санаабыт суох. Вера Сергеевнаны кистиэхпит биир хонук иннигэр траур саалатыгар дьуһуурустуба олохтообуппут, онно чугас дьоммут, сорох аймахтарбыт веноктары аҕалан бырастыылаһан барбыттара. Ол курдук, СӨ Судаарыстыбаннай мунньаҕын спикерин солбуйааччы Антонина Афанасьевна Григорьева тус бэйэтинэн кэлэн бырастыылаһан, санаабытын бөҕөргөтөн барбытыгар улахан махталлаахпыт. Онтон таайым Соччо Киэсэ оҕолоро: Карл, Паша, Револий уонна Николай Васильевтар кэлэннэр ытыктыыр, таптыыр саҥастарын кытта эмиэ бырастыылаһан барбыттара.

Биһиги күндү ийэбитин кытта бырастыылаһар түгэҥҥэ, кини истиҥ, чугас дьүөгэлэрэ, бииргэ үөрэммит, үлэлээбит кэллиэгэлэрэ олус иһирэх, долгутуулаах тыллары эппиттэрэ.

Благовещенскайдааҕы медицинскэй институкка биир бириэмэҕэ үөрэнэн, дойдуларыгар кэлэн эмиэ бииргэ алтыһан үлэлээбит дьүөгэлэрэ Мария Ханды, Альбина Николаева, Анна Николаева суруйбуттара: “Выражаем глубокое соболезнование Эдуарду Федоровичу, детям, внукам, родственникам дорогой Веры Сергеевны в связи с ее уходом. Светлая память о нашей выдающейся подруге навсегда останется в наших душах и сердцах”.

Төрөөбүт-үөскээбит Сунтаарыттан тапталлаах абаҕата Маппыай Егоров, кэргэнэ Васса, оҕолоро Борис, Варшавянка, Капа уонна кинилэр оҕолоро, сиэннэрэ суруйбуттара: “Улаханнык таптыыр, убаастыыр эдьийбит Вера Сергеевна барахсан бу Орто дойдуттан бэрт ыксаллаахтык, соһуччу барбытыттан улаханнык хомойон туран, кэргэнигэр Эдуард Федоровичка, балта Варвара Сергеевнаҕа, оҕолоругар, чугас-ыраах аймахтарыгар, доҕотторугар дириҥ кутурҕаммытын тиэрдэбит.

Олорон ааспыт олоҕуҥ киһиэхэ эрэ барытыгар холобур, суолдьут сулус буоларын биһиги билэбит, өйдүүбүт.

Эн 4-үс кылаастан ыла колхозка үлэлээн кыһалҕа диэн тугун билэн улаатан, оскуола онус кылааһын ситиһиилээхтик бүтэрэн, баара-суоҕа биэс киилэ арыы өйүөлээх, биир саҥа маҥан бырастыыналаах, борохуотунан "үөрэх туһа" диэн Дьокуускайга аттаммытыҥ. Төһөлөөх киһини эмтээн олохторугар доруобуйаны, дьолу бэлэхтээбитиҥ буолуой? Ону айбыт Таҥара бэйэтэ билэн эрдэҕэ. Эдьиийбит барахсан, Вера Сергеевна, эн бу Орто дойдуга оҕолордоох, сиэннэрдээх буолан, кэрэ, толору дьоллоох олоҕу олорон ааспытыҥ. Кинилэр эн үрдүк ааккын үйэлэртэн үйэлэргэ үрдүктүк тутан олоруохтара, айыахтара, тутуохтара”.

Педагогическэй үлэ бэтэрээнэ, Учууталлар учууталлара Александра Прокопьевна Тихонова суруйар: “Улаханнык курутуйан туран, Вера Сергеевна туһунан хомолтолоох сураҕы истэн олус соһуйдум, долгуйдум. 66 сыллааҕыта Благовещенскайга биир бириэмэҕэ үөрэниэхпититтэн, ханна да олордорбут, сүтэрсибэккэ доҕордоһон сылдьыбыппытын күндүтүк да саныыбын. Вера үөлээннээхтэриттэн ураты дьоҕурдааҕа, кини билбэтэ-сатаабатаҕа суох буолааччы, биһиэхэ барыбытыгар бас-көс киһибит этэ. Эмчит быһыытынан улахан киэҥ билиилээх буолан,олохтоохтор дириҥ убаастабылларын ылбыта, элбэх киһи олоҕун быыһаабыт улахан үтүөлээх. Удьуору утумнуур үтүө-мааны үс оҕону, сиэннэри, хос сиэннэри хаалларда диэн, биһиги олус астынабыт. Олус соһумардык олохтон баран, барыбытын улаханнык соһутта, харааһыннарда. Бу улахан ыарыы туран, тиһэх суолугар атаарсар кыахпыт суох буолан, санаабыт саппаҕырда.

Быдан дьылларга быраһаай, күндү Верабыт!”

Кыра эрдэхтэриттэн алтыһан улааппыт биир баар-суох доҕоро Тамара Кузьминична Филиппова – Ырыаһыт Тамаара суруйбут:

“Баар-суох ытыктыыр, убаастыыр дьүөгэм, истиҥник саныыр оскуолатааҕы сылларым, оҕо сааһым доҕоро Вера Сергеевна хаартыскаларын хос-хос көрө олоробун, кинини сибилигин баар курдук саныыбын. Верам барахсан хайдахтаах курдук истиҥ, үөрүнньэҥ, куруук үөрэ-көтө, күлэ-сала сылдьар мөссүөнэ бу баарга дылы. Барахсаным куолаһа, саҥата-иҥэтэ, сүбэтэ-амата, сыллыы-ууруу сылдьара хаһан да умнуллуо суоҕа. Саамай убаастыыр, ытыктыыр ыалым, доҕотторум, кытаатан тулуйуҥ. Эдуард Федорович, оҕолор, сиэннэр, хос сиэннэр, кийиит, сиэн күтүөт – бары Даниловтар,Зверевтэр, Ивановтар аймахтарын чугастык, истиҥник саныыр табаарыскыт Тамара Филиппова”.

Аны биир саамай чугас эдэр дьүөгэтэ Татьяна Иннокентьевна Березина, маннык суруйбут: “Биһиги кэккэбитигэр улахан аһыылаах, улуу киһи барда. Вера Сергеевна барахсан наһаа сайаҕас, наһаа деятельнэй, улахан сайдыылаах, айылҕаттан өйдөөх, айдарыылаах дьиҥнээх врач буолан куруук дьоҥҥо көмөлөһөрө, сүбэлиирэ, мэлдьитин саҥаны сэргиир, өйүүр, эдэр дууһалаах киһи этэ. Аны дьахтар, хаһаайка, кэргэн, ийэ, эбэ, хос эбэ быһыытынан хайдаҕын бары билэбит. Олус мындырдык, муодунайдык таҥнарын, иистэнэрин, бэйэтин көрүнэрин сөҕө көрөрбүт. Биһиги ийэбит Пелагея Дмитриевна наһаа астынар, убаастыыр дьүөгэтэ этэ. Ийэбит олоҕун туһунан кинигэ таһаарарбытыгар аан тылын Вера Сергеевна уонна Варвара Андреевна Петрова суруйбуттара.

Үтүө санаалаах киһи барахсан дьонун эрэйдээбэккэ, бэйэтэ да өр ыалдьан эрэйдэммэккэ айаннаатаҕа. Ийэбит суох буолбутун кэннэ миигин кытта олус бодоруспута. Мин эмиэ Вера Сергеевналыын сааспытынан сүүрбэччэ сыл да арыттаахпыт иһин, тэҥнээх дьүөгэлии курдук буолбуппут. Мусуойга, тыйаатырга, экскурсияҕа, айаҥҥа ыҥырдахтарына, олус үөрэрэ, астынара, махтанара. Оҕолорбуттан кэлэрбэр күүппүт аҕай буолаччы, наар моонньоҕон барыанньатын кэһиилээн ыытара. Сайын кэлиитэ үгэс курдук черемуха сибэккитэ тылларыгар даачаларыгар кэлэн хаартыскаҕа түһэр этибит, мин ырыаһыттары аҕылан, ыллаан-туойан, астынан ахан тарҕаһарбыт. Мин сайылыкпар -- Кэҥкэмэҕэ сылдьарын наһаа сөбүлүүрэ, тапталлаах кэргэнэ Эдуард Федоровичтыын бэлэхтээбит, олордубут черемухалара, рябиналара, моонньоҕонноро, малиналара биирэ да энчирээбэккэ үүнэ тураллар, аны билигин кинилэри саната туруохтара.

Дьүөгэбэр таптыыр Дьокуускайын буора сымнаҕас тэллэх, сылаас суорҕан буоллун. Биһиги тыыннаахпыт тухары өрүүтүн ахта-саныы сылдьыахпыт, хаарыан киһибитин -- Вера Сергеевнаны”.

Биһиги дьиэ кэргэммит, урууларбыт-аймахтарбыт ыарахан кэммитигэр сүбэ-ама, күүс-көмө, өйөбүл буолбут Горнай, Ньурба, Сунтаар улуустарын дьонугар-сэргэтигэр, өрөспүүбүлүкэбит, оройуоннарбыт салалталарыгар, аймах-билэ дьоммутугар, бииргэ үөрэммит, үлэлээбит кэллиэгэлэрбитигэр улахан махталбытын тиэрдэбит. Барыларыгар этэҥҥэ буолууну баҕарабыт.

Кэргэнэ Эдуард Федорович Данилов, кыыһа Наталья, уолаттара Федор уонна Эдуард, сиэннэрэ Александра, Анастасия, кийиитэ Мария Алексеевна күтүөппүт Айаал.